ВОҲАДАГИ ЙИРИК СУВ ОМБОРИ ҲОЛАТИ ЎРГАНИЛДИ     
           Сурхондарё вилояти сув омборларидан фойдаланиш бошқармаси таркибидаги сув тўплаш объектлари орасида йириги- «Жанубий Сурхон» сув омборидир. 1967 йили қурилиб, фойдаланишга топширилган ушбу йирик сув хўжалиги иншоотининг асосий вазифаси  қор ва ёмғир сувларидан шаклланадиган дарё сувларини йиғиш ва айни ёз ойлари вилоятнинг жанубий минтақасидаги туманларнинг 154,2 минг гектар экинзорларини обиҳаёт билан таъминлашга хизмат қилади.
          Сув хўжалиги вазирлиги тасдиқлаган ҳафталик режа-графикда белгиланган вазифалар ижросини таъминлаш ниятида «Сувхўжаликназорат» инспекцияси вилоят бошқармаси томонидан галдаги семинар ушбу йирик сув тўплаш иншоотида ўтказилди. Унда Сурхондарё сув омборларидан фойдаланиш бошқармаси раҳбару бош мутахассислари ва бошқарма таркибидаги бошқа сув омборлари вакиллари иштирок этди.
          Семинарда сув омборини хавфсиз, ишончли ва техник соз ҳолатда ишлатиш, гидротехник иншоотлардан фойдаланиш тартиб-қоидаларига амал қилиш, иншоотлардан самарали фойдаланиш, гидротехника иншоотларини бошқариш масалалари муҳокама қилиниб, иштирокчиларга «Гидротехник иншоотлар хавфсизлиги тўғрисида»ги янги таҳрирдаги қонун, шунингдек,  жорий йилнинг 18 июлдаги «Ўзбекистон республикасининг айрим қонун ларига ўзгартириш киритиш тўғрисида»ги 936- сонли қонун ҳамда Вазирлар Маҳкамасининг 457- сонли қарори мазмун-моҳияти ҳақида батафсил тушунча бериб ўтилди.
          Семинар жараёнида сув омборида кузги-қишки тадбирларнинг бажарилиши ҳолати жойида ўрганилди. Айни дамларда вилоятдаги барча сув омборларида бўлгани каби  «Жанубий Сурхон» сув омборида ҳам кузги-қишки таъмирлаш ишлари жадал олиб борилаётир. Ўтган вақт орасида ушбу объектдаги режалаштирилган бир донадан затвор ҳамда гидропост созланиб, босимли қияликнинг ПК30+00дан ПК36+00 қисмидаги бетон қопламаларни таъмирлаш (9,5 куб метр бетонлаш ва 1,8 тонна битумни бетон чокларига қуйиш) ишлари якунланди.   
               Семинар якунида қатнашганлар билан ҳамкорликда ушбу объектдаги дренаж тармоқлари атрофини бегона ўтлар ва чиқиндилардан тозалаш, дренаж тармоқларидаги гидропостларни созлаш, дренаж қудуқларидаги ёзувларни тиклаш, дамбадаги 186 дона гиодезик марка ҳамда белгиларни бўёқлаш, дамбанинг босимсиз қиялиги ва инспекторлик йўлини ободонлаштириш юмушлари бажарилгани кўриб чиқилди ва бошқа сув омборларида ҳам ишни шу зайлда ташкил этиш тавсия қилинди.

Аму-Сурхон ИТҲБ матбуот хизмати

Токи, деҳқонлар, фермер хўжаликлари ва кластер ташкилотларининг раҳбару аъзолари онгида сувдан тежаб фойдаланиш, тириклик манбаи ҳисобланган обиҳаётнинг ҳар қатраси қадрига етиш ғояси шаклланмас экан, тежамкорликка эришиш қийин кечади.
Шуҳрат Суюндиков,
«Сувхўжаликназорат» инспекцияси Сурхондарё вилояти бошқармаси бошлиғи

МАСЪУЛИЯТ ҲИС ЭТИЛМАЯПТИ Сурхондарё вилоятида 2025 йил ҳосили учун экилган ғалла майдонларини суғориш ва далаларга сочилган уруғни тезроқ униб чиқиши учун сув хўжалиги ходимлари барча имкониятларини ишга солиб етарлича обиҳаёт билан таъминлаш чораларини кўришмоқда. Афсуски фермер хўжаликлари ва кластер ташкилотларининг сувчилари машаққатлар ҳамда катта харажатлар эвазига суғориш тармоқларида оқиб турган обиҳаётдан фойдаланишда бир қатор хато-камчиликларни йўл қўйишмоқда.
          «Сувни тежайлик, обиҳаётнинг ҳар қатрасидан унумли фойдаланайлик» деган гаплар ҳар куни айтилаётгани, жойларда ўтказилаётган семинар ва йиғинларда сувни иқтисод қилиш бўйича доимий тарғибот-ташвиқот ишлари олиб борилаётганига қарамай, «тарки одат, амри маҳол», деганларидай ҳамон деҳқонлар сувнинг қадрига етмаяпти. «Сувхўжаликназорат» инспекцияси вилоят бошқармаси ходимлари жойларга чиқиб, «Сув ва сувдан фойдаланиш тўғрисида»ги қонун талаблари қандай ижро этилаётганини мониторинг қилиш жараёнида кўп камчиликларга йўл қўйилаётгани шоҳидига айланишаяпти. Денов тумани хўжаликларида 8864 гектар майдонга ғалла экилган, ариқларда етарлича сув бор. Ҳар куни суғориш тармоқлари орқали секундига 10,3 метр куб сув берилмоқда. Олинган сув ҳисобига ўртача 50 гектар дала суғорилса ҳам 516 гектар майдон суғорилиши керак. Бироқ 290-300 гектар ғаллазор суғорилмоқда, холос. Ғалла майдонларини суғоришга ажратилаётган сув аҳоли томорқалари ва бошқа экинларга оқизилаётган ҳолатлар ҳам жуда кўп. «Зуҳра» фермер хўжалиги даласида бир нафар сувчи ишламоқда, ўқариқлар оралиғи 50 метр ўрнига 220 метр, эътиборсизлик оқибатида сув кўллаб ётибди. «Нуриддин», «Диёр Ҳумо Агро», «Мўл хирмон», «Қоракўл Тўхсоба», «Навбаҳор моҳир миришкори», «Термиз Денов Глобал», «Абдувудуд» каби ўнлаб фермер хўжаликларида сувчилар сони кам, обиҳаётнинг бир қисми пойнобга ташлаб қўйилган, ўқариқлар ораси узун, суғорилаётган далаларда сув ортиқча сарфланмоқда, тунгги суғориш ташкил қилинмаяпти, ғаллазорларда сув кўллаб ётибди.
        Худди шундай ачинарли ҳолатга вакилларимиз Ангор туманида ҳам дуч келишган. Канал ва ариқларда сув етарли, лекин обиҳаётдан бепарволарча фойдаланилаётгани ҳамда ортиқча исроф қилинаётгани натижасида ғалла уруғи сочилган майдонлар тўлиқ суғориб бўлинмаган. Ажратилаётган сув билан кунига атиги120 гектар майдон суғорилаётир.
          Музработ туманида ҳам сувдан фойдаланиш аҳволи  қониқарсиз. Масалан, «Сажара транс» ҳудудидаги «Гулмурод Али» фермер хўжалиги аъзолари секундига 10 литр сувни пойнобга ташлаб қўйган, сув шу ҳолича ҳафталаб беҳуда оқиб ётибди, машаққатлар эвазига етказиб берилаётган обиҳаётдан туманнинг бошқа хўжаликларида ҳам фойдаланиш ҳолати шу кун талабларига мутлақо зид.
         Мутахассисларимиз фермер хўжаликлари ва кластер ташкилотлари экин майдонларида сув сарфини мониторинг қилиш жараёнида обиҳаёт  исрофгарчилигига йўл қўяётганларни аниқлаб, уларни инсофга чақиришаяпти, шунда ҳам сувдан фойдаланиш тартибларига амал қилмаётган  ва хатоларини тузатишни истамай, яна эскича тартибда  ишлаб, ўз билганидан қолмаётганларга тегишли жарималар қўлланилаяпти. Мисол учун, Термиз туманида фаолият кўрсатаётган «Исмоилжон Дўстлик» фермер хўжалиги раҳбарига обиҳаётдан самарали фойдаланмаётгани, сувчиларнинг ишини назорат қилмаганлиги сабабли кунлаб сув далага оқиб, ҳаммаёқ кўллаб ётгани учун МЖткнинг 74- моддаси 2 -банди талабларига асосан жарима қўлланилди. Ёки Музработ туманида фаолият олиб бораётган «Холиқ Парда» фермер хўжалиги раҳбари ДМдан рухсат олмасдан сувдан фойдалангани учун қонун талабларига кўра, 7,7 миллион сўм молиявий жарима қўлланилди ҳамда Музработ тумани жиноий ишлар бўйича суди томонидан жаримага тортилди. Шеробод туманидаги «Бўриев Нурбек Илёсович» фермер хўжалиги аъзолари ҳам сувдан ноқонуний фойдаланаётгани, исрофгарчиликка йўл қўйгани учун жарима қўлланилди. Қисқаси, жарималар ва огоҳлантиришлар билан ижобий натижага эришиш қийин бўлаяпти.

СУҒОРИШ ТАРМОҚЛАРИНИ БЕТОНЛАШТИРИШ, СУВ ТЕЖОВЧИ ТЕХНОЛОГИЯЛАР ЎРНАТИЛАДИГАН МАЙДОНЛАРНИ КЕНГАЙТИРИШ ВА КОЛЛЕКТОРЛАРДА КИЧИК ГЭСЛАР БАРПО ЭТИШ МАСАЛАЛАРИ МУҲОКАМА ҚИЛИНДИ Сурхондарё вилоят ҳокимлиги Музработ туманида кўргазмали семинар ташкил этди. Семинарда Аму-Сурхон ИТҲБ ва тизим ташкилотлари, туманлар «Сув етказиб бериш хизмати» ДМлар раҳбару бош мутахассислари, вилоят ва туманлар сектор раҳбарлари иштирок этди. Семинарни вилоят ҳокими Улуғбек Қосимов бошқариб,  президентимизнинг шу йил 7 ноябрида қишлоқ хўжалигида сув ва энергия ресурсларидан оқилона фойдаланиш ва йўқотишларни камайтириш чора-тадбирлари юзасидан ўтказган видеоселектор йиғилишида белгилан вазифалар ижросини таъминлаш ҳамда 2025 йилда вилоятда сув хўжалигини модернизация қилиш, ҳудудлар кесимида  амалга оширилиши зарур бўлган ишлар ва лойиҳалар муҳокама қилинди.
             Семинарда вилоят иқлим шароитида ноябрь- март ойлари каналлар ва ички суғориш тармоқларини бетонлаштириш учун энг қулай фурсат эканлиги таъкидланди. Шу давр мобайнида вилоят туманлари «Сув етказиб бериш хизмати» ДМлар балансидаги 420 километр узунликдаги каналлар ҳамда кластер ташкилотлари ва фермер хўжаликлари далаларини сув билан таъминловчи 1200 километр узунликдаги ички суғориш тармоқларини бетонлаштириш, бир қисмига геомембрана ётқизиш, шунингдек, 326 километр узунликдаги хўжаликлараро ирригация тармоқлари ҳамда 6969 километр узунликдаги ички суғориш тармоқларини лойқаю чиқиндилардан тозалаш ишларини бажариш режалаштирилгани айтилиб, вилоят раҳбари   ҳудудлар ва тармоқлар мутасаддиларига белгиланган вазифаларни аниқ муддат ва ҳажмда уддалаш бўйича топшириқ берди.
           Семинарда тегишли раҳбарлар зиммасига Олтинсой ва Қизириқ туманларидаги коллектор тармоқларида гидроиншоотлар қуриш орқали 2 та, қуввати 200-230 киловаат бўлган кичик ГЭС фаолиятини йўлга қўйиш вазифаси юклатилди.
            Семинар жараёнида сувдан унумли фойдаланиш - сарфини камайтириш ва тежашнинг асосий омилларидан бири бу- сув тежовчи технологиялар эканлиги тақдимот қилиниб, вилоят хўжаликларида тежовчи технологиялар ўрнатиладиган майдонларни кенгайтириш, амалга ошмай қолган лойиҳаларни охирига етказиш таклиф ва тавсия қилинди.
            Семинар якунида  иштирокчиларга Музработ туманидаги «Р-1 в» шоҳариғини бетонлаштириш жараёни кўргазма сифатида кўрсатилиб, соҳа вакилларига ноябрь-март ойларида ҳар бир канал ва бошқа суғориш тармоқларини шу тарзда тез ва сифатли бетонлаштириш вазифаси юклатилди.

Аму-Сурхон ИТҲБ матбуот хизмати

ТЕЖАМКОР ТЕХНОЛОГИЯЛАР РИЗАВОРЧИЛИК ВА ИССИҚХОНА ХЎЖАЛИГИДА ҲАМ ЎЗ САМАРАСИНИ БЕРАЯПТИ Ўзбекистон ва Россия ишбилармонлари ҳамкорлигида ташкил қилинган «Billis Letto» МЧЖ қўшма корхонаситадбиркорлари Музработ туманидан 200 гектар ер олиб, уч йилдан буён очиқ майдонларда гашнич, рукава, пудина, петрушка, шивит сингари кўкатлар ҳамда замонавий иссиқхона барпо қилиб, экспортбоп ҳар хил қишлоқ хўжалик маҳсулотлари етиштириш билан шуғулланмоқда.
            МЧЖга қарашли экин майдонлари «Занг» канали орқали сув билан таъминланади. Улар каналдан оқиб келаётган обиҳаётдан экинларини суғораётгани учун туман «Сув етказиб бериш хизмати» ДМ билан шартнома тузган ва ирригаторлар томонидан кўрсатилаётган хизматлар учун тўловларни амалга оширмоқда.
         Қўшма корхона ишбилармонлари барча экин майдонлари ва иссиқхонада ўстирилаётган зироатларини ёмғирлатиб ва томчилатиб суғормоқда.
            -Халқимизда одамни одам, ерни сув бузади, деган нақл бор. Изма-из суғориладиган ернинг таркиби ва унумдорлиги ўзига яраша бўлади. Биз очиқ майдонларда ҳамда иссиқхона хўжалигимизда ўстирадиган ўсимликлар жуда ҳам кўп сув талаб қилмайди,-дейди қўшма корхона ишбошқарувчиси Ризо Содиқов.-Мутахассисларимиз кам сув билан мўл ҳосил етиштириш бўйича бой тажриба тўплаган. Шунинг учун деҳқончиликни  бошлашдан аввал  Исроил давлати технологияси асосида 170 гектар майдонда томчилатиб ва 30 гектар иссиқхонада ёмғирлатиб суғориш технологиясини жорий этганмиз. Самараси одатдаги суғоришдан ўн чандон  афзал.
                Музработ тумани «Сув етказиб бериш хизмати»  ДМ бош мутахассислари ҳамда Аму-Сурхон ИТҲБнинг сув тежовчи технологияларни жорий этиш шўъбаси вакиллари тумандаги фермер хўжалиги раҳбару ишбошқарувчиларини «Billis Letto» МЧЖ қўшма корхонаси даласида тўплаб, тежамкор технологияларни жорий этиш ва афзалликлари мавзусида семинар ташкил қилди. Семинарда МЧЖ қўшма корхонаси бош мутахассислари ҳамда ҳосилотлари йиғилганларга ёмғирлатиб ва томчилатиб суғориш орқали анча кам сув сарфланаётгани, маъданли ўғитлар сарфи камлиги, техника ва ишчи кучи харажатлари ҳам анча ҳамёнбоп эканлиги хусусида батафсил тушунча бериб, фермер хўжаликлари раҳбарларига тежамкор технологияларни жорий этиш ҳар томонлама манфаатли бўлиши хусусида ўз таклиф ва тавсияларини айтишди.

Аму-Сурхон ИТҲБ матбуот хизмати

ХУСУСИЙ ШЕРИКЛАР ЎЗ МАЖБУРИЯТЛАРИНИ БАЖАРМОҚДА     
            Ҳукуматнинг тегишли қарори ижросини таъминлаш мақсадида ўтган йиллар орасида Аму-Сурхон ИТҲБ ҳузуридаги насос станциялари ва энергетика бошқармаси тасарруфидаги 16 та насос станцияси давлат-хусусий шериклик шартлари асосида узоқ йил фойдаланиш ҳамда инвестиция киритиб бориш шарти билан фермер хўжаликлари ва кластер ташкилотлари ихтиёрига берилганди. Жумладан, Жарқўрғон тумани экин майдонларида деҳқончилик ва боғдорчилик билан шуғулланаётган «Sag Agro Jarqo'rg'on» МЧЖ «Халқобод-1»,»Халқобод-2», «Халқобод-3» насос станцияларини давлат-хусусий шериклик шарти асосида ишлатишга шартнома тузган. МЧЖ раҳбарлари насос станциялари қурилганига анча вақт ўтгани ҳамда агрегатларнинг айрим жиҳозларини янгисига алмаштириб, сув чиқариш қобилиятини ошириш мақсадида даромадларидан 3 миллиард 357,1 миллион сўм инвестиция киритди. Ушбу маблағга насос станцияларига 5 та янги агрегат ўрнатилди ва 34,5 метр узунликдаги яроқсиз ҳолга келган металл қувурлар янгиланди.
         Шунингдек, «Нормуродов Баҳром Холқўзиевич» деҳқон хўжалиги етакчиси Баҳром Нормуродов Узун туманида жойлашган, ўзининг экин майдонларини суғоришда фойдаланаётган «Лойлиқ» насос станцияси учун давлат-хусусий шериклик шартига кўра сармоя ажратиб, агрегатлар хамда электр двигателларни таъмирлаган ҳамда онлайн тарзда сув ўлчовчи қурилма ўрнатган.
          -Жорий йил якунигача яна 20 та сув хўжалиги объектини давлат-хусусий шериклик шартларига асосан ҳамкор мулкдорларга топшириш режалаштирилган,-дейди Аму-Сурхон ИТҲБ давлат-хусусий шериклик шартлари бўлими мутахассиси Бунёд Турсунов.- Объектларнинг фин моделлари хусусий сектор вакиллари томонидан тасдиқланган, фақат битимлари қайта ўрганиб чиқилса бас.

Аму-Сурхон ИТҲБ матбуот хизмати 

Қишлок хўжалигида сув олиш лимитлари халқ депутатлари Кенгашлари томонидан тасдиқланади.

ЎзР 981 қонунига кўра, бундан буёғига қишлоқ хўжалиги секторида деҳқон ва фермерларга сув олиш лимитлари Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг ҳудудий бошқармалари томонидан ишлаб чиқилиб, у халқ депутатлари туман (шаҳар) Кенгашлари томонидан тасдиқланади.

Шунингдек, сув хўжалиги вазирлиги тизимидаги ирригация бўлимлари ҳамда махсус хизматлар негизида ташкил этилган "Сув етказиб бериш хизмати" давлат муассаларининг вазифа ва ваколатлари белгиланди.

Кўриб турганингиздек, олдинда сув танқислиги, сув етишмовчилиги билан боғлиқ хавф хатарларни олдини олишда жойларда сув олиш лимитлари ўртасида ҳам шаффоф тақсимот бўлиши керак.

Тақсимот лимитини халқ депутатлари Кенгашлари тасдиқлаш ваколатлари ҳудудларда яқин кунларда ўтадиган депутатлик сайловида шу каби масалаларга тўғри-соғлом ёндаша оладиган депутутларни сайлашимиз ҳам муҳим эканини англатади.
Қонун 24.10.2024 йилдан кучга кирди.