Մատենադարանի պարսկերեն վավերագրերը

«Մատենադարանի պարսկերեն վավերագրերը՝ որպես հայոց պատմության սկզբնաղբյուրներ, մշտապես գտնվել են հայագետների ուշադրության կենտրոնում և օգտագործվել հայոց պատմության տարբեր հարցերի քննության ժամանակ:

Ընդ որում առավել մեծ ուշադրության են արժանացել հրովարտակները։

Չնայած այս ոլորտում կատարված զգալի աշխատանքին, կան նաև մեծաթիվ պարսկերեն վավերագրեր, մասնավորապես շարիաթական-նոտարական փաստաթղթեր ու պաշտոնական նամակներ թե Մատենադարանում և թե Ս․ Ամենափրկիչ վանքի թանգարանում, որոնք հետազոտված ու հրատարակված չեն և դրանց ուսումնասիրությունը բազում օգտակար փաստեր ու իրողություններ ի հայտ կբերի հայագիտության մեջ»։

Կոստիկյան Քրիստինե, Պարսկական վավերագիտությունը Հայաստանում և զարգացման հեռանկարները, // Արևելյան աղբյուրագիտություն, հատոր 3, 2022։

Սյունյաց թագավորությունը, որ կազմավորվել էր Սյունիք նահանգում 10-րդ դարի 70-ական թվականներին, իր գոյությունը պահպանում է մինչև 1170 թվականը։ Նա ավելի ուշ է վերանում, քան Մեծ Հայքում եղած հայկական մյուս բոլոր թագավորությունները (Վասպուրականի, Անի-Շիրակի, Վանանդի կամ Կարսի, Լոռու կամ Տաշիր-Ձորագետի)։ Այդ պատճառով էլ հայ ժողովրդի այս փոքրիկ հատվածի երկու հարյուր տարվա պատմությունը կարելի է համարել հայագիտության կարևոր հարցերից մեկը։

Տե՛ս Թադևոս Հակոբյան, Սյունիքի թագավորությունը, Երևան, 1966, էջ 3․։

Սյունիքի պատմություն․ նախնադարից մինչև մեր օրեր

Նոր առցանց դասընթաց

♻️ Դասընթացի արժեքը՝ 19 000 դրամ

? Գրանցվելու համար լրացրեք հայտը՝
https://forms.gle/dPk2P3U5iE7yYJxf7

Ռևանդուզի կռիվը

Ռևանդուզ քաղաքը գտնվում է Ուրմիա լճից մոտ 120 կմ դեպի հարավ-արևմուտք։

Այստեղ 1916 թ․ գարնանը հայ կամավորները կռվի բռնվեցին թվապես գերազանցող թուրքական զորքերի հետ, սակայն կարողացան գրավել քաղաքը։ Դժբախտաբար զոհվեց Հայկական 4-րդ կամավորական գնդի հրամանատար քաջ Քեռին (Արշակ Գավաֆյան)։

Ահա թե այս կապակցությամբ ինչ է գրում թեհրանահայերի «Ալիք» օրաթերթը.

«Մայիս 1916-ի 12-էն 18 երկարող օրերը բախտորոշ նշանակութիւն ունեցան հայ ժողովուրդի ազգային-քաղաքական ապագային համար:

Առաջին աշխարհամարտի թոհուբոհին մէջ, թուրք-ռուսական պատերազմի երկար ճակատի հարաւային` Պարսկաստանի հատւածին վրայ, թուրքական բանակը յաջողած էր պաշարման վտանգաւոր օղակի մէջ առնել ռուսական զօրքն ու հայ կամաւորականները. ջախջախիչ պարտութիւնն ու ստոյգ կործանումը կը սպառնային ռուս-հայկական կողմին:

Մայիսի 12-ին թուրքական 12-հազարանոց բանակը ուժեղ յարձակում մը գործեց պարսկական Ռեւանդուզ քաղաքին վրայ, ուր դիրքաւորւած էին ռուս-հայկական ուժերը: Թշնամին գրաւեց Ռեւանդուզը եզերող լեռնային բարձր դիրքերը եւ աստիճանաբար սկսաւ սեղմել պաշարման օղակը:

Ահա՛ այդ օրհասական պահուն, մայիսի 15-ին, քաջարի հերոս մը շրջեց ճակատագրի անիւին կործանարար թաւալումը:
Հայ կամաւորական 4-րդ գունդի հրամանատար քաջ Քեռին ձեռնարկեց թուրքական պաշարման շղթան ճեղքելու յանդուգն գրոհի մը: Մայիսի 15-ին, իր վաշտերէն մէկուն եւ 4050 ձիաւորներու գլուխ անցած, Քեռի անակնկալօրէն յարձակում գործեց թուրքական դիրքերուն վրայ եւ ահեղ մարտով կրցաւ դէպի ձորը հրել թշնամի զօրքը:

Քեռի յաջողեցաւ իր առաքելութեան մէջ. թուրքական պաշարումը ճեղքւեցաւ եւ Ռեւանդուզի մէջ դիրքաւորւած ռուս-հայկական ուժերը ընդհանուր յարձակողականի անցան: Բայց Ռեւանդուզի յաղթական գրոհի հերոսին համար ճակատագիրը վերապահած էր դառնագոյն իր խաղերէն մէկը. յաղթական իր թռիչքի աւարտին մահառիթ փամփուշտը յանկարծ ճակտէն հարւածեց առիւծակերպ հերոսին: Քեռի հազիւ կրցաւ «Վա՛յ, բալանե՛րս, ես խփւեցայ»… ճիչը արձակել ու վերջին շունչն աւանդեց:

Քեռիի անկենդան մարմինը փոխադրւեցաւ Թեհրան, ուր մեծ շուքով, ժողովրդային սիրւած հերոսի փառքով, Դաշնակից ուժերու դեսպանական եւ հրամանատարական ներկայացուցիչներու մասնակցութեամբ, արժանացաւ պետական եւ ազգային յուղարկաւորութեան: Ապա մարտիրոս հերոսին անշունչ մարմինը փոխադրւեցաւ Թբիլիսի, որպէսզի հայոց Խոջիվանքի գերեզմանատան մէջ գտնէ իր յաւիտենական հանգիստը»։