Ці ўступяць беларускія войскі ў вайну? (Шо-апяць?))

Нядаўняя заява прэзідэнта Украіны Уладзіміра Зяленскага пра тое, што Расея хоча ўцягнуць Беларусь у вайну, выклікала новую хвалю спрэчак вакол гэтага даўняга пытання. Вядома, у Зяленскага ёсць свае матывы гэтак заяўляць, але дылема, ці ўступіць Беларусь у вайну сваімі войскамі, практычна безупынна абмяркоўваецца з моманту пачатку шырокамаштабнай агрэсіі Расеі ў лютым 2022 года.
Магчыма, гэта не тая тэма, дзе варта іранізаваць, але пытанне гэтае настолькі ж вечнае, як рэальна існая пагроза беларускай незалежнасці. Проста мы абмяркоўваем гэтую пагрозу фактычна з 1991 года, калі Беларусь набыла гэтую самую незалежнасць. І часам яно надакучвае.

Так і тут, з першага дня пачатку вайны ўсе абмяркоўваюць, ці ўступяць у яе беларускія войскі. Памятаю, менавіта гэтай тэме быў прысвечаны мой самы першы Двубой у кастрычніку 2022-га. І калі мы правялі галасаванне на сайце «Белсату», то 80 % чытачоў падтрымалі пазіцыю таго ўдзельніка, які пераконваў, што Беларусь уступіць у вайну, бо няма куды дзявацца, Лукашэнка не самастойны і Пуцін загадае.

Большасць палітычна актыўных беларусаў, нашых гледачоў дый экспертаў тады думала менавіта так. Аднак прайшло ўжо амаль тры гады вайны – а беларускія войскі ўсё яшчэ застаюцца ў казармах.

Прызнаюся, за гэтыя тры гады я заўсёды даказваў, што Лукашэнка не дашле сваіх вайскоўцаў на вайну з Украінаю – нават калі большасць аўдыторыі і экспертаў была настроена адваротна.

І для гэтага шмат фактараў. Перш за ўсё – так званы антываенны кансэнсус у беларускім грамадстве. Не толькі сярод дэмакратычна і праеўрапейска-праўкраінска настроеных людзей, але нават сярод лукашыстаў ёсць нежаданне, каб беларускія войскі ўступалі ў гэты канфлікт. 85 % беларусаў выступаюць супраць гэтага.

Больш за тое, Лукашэнка з дапамогаю прапаганды прапануе грамадству фактычна як апошні свой козыр тое, што ён не даў уцягнуць Беларусь у вайну. Гэта не вельмі адпавядае фактам, але, як паказвае сацыялогія, значная частка грамадства схільная верыць гэтаму тэзісу.

Так што Лукашэнка разумее, што для яго ўваход беларускіх войскаў у вайну азначае канчатковае палітычнае самагубства. Не толькі таму, што большасць народу гэтага не падтрымае, але і таму, што незразумела, якія будуць палітычныя наступствы, як павядзецца армія, як павядзецца насельніцтва. І – дарэчы – незразумела, як павядзецца Захад, наколькі жорсткімі могуць быць санкцыі ў такім выпадку і як можа адрэагаваць непрадказальны Дональд Трамп.

Так што з лагічнымі перасцярогамі Лукашэнкі ўсё зразумела. Але тут мне могуць сказаць: маўляў, хто ж яго спытае, ён марыянетка, і калі Пуцін загадае – то Лукашэнка адразу ж паслухаецца. А вось не факт. І практыка апошніх гадоў (а практыка – крытэрый праўды) паказвае, што гэта зусім не факт.

Нават калі Масква і прыціскала, то Лукашэнку ўдавалася адбівацца, угаворваючы Пуціна, што ўваход Беларусі ў вайну зробіць толькі горш ім абодвум. І здаецца, у Крамлі гэтыя аргументы знаходзяць калі не згоду, то хаця б разуменне. Бо плюсаў ад удзелу ў вайне некалькіх тысячаў баяздольных частак беларускага войска не так і шмат, а патэнцыйных драматычных мінусаў значна больш. Так што рызыкну даць прагноз (які на сёння выглядае ўжо дастаткова банальным і відавочным), што беларускае войска так і не ўступіць у актыўныя баявыя дзеянні супраць Украіны. https://belsat.eu/84961565/raseya-hocha-utsyagnuts-belarus-u-vajnu?fbclid=IwY2xjawIW3clleHRuA2FlbQIxMQABHZjIh67W_u55LK7N7yH3OxPa3p5EbbzCys5hNk_BmGuMuNKqH6iz56SgQA_aem_jmnjyrG0p25J8k9HNyY-XA

Пра "ідыёта" Маска і сацыяльныя нормы

Убачыў у аднаго свайго фрэнда, вядомага польскага журналіста, фотакалаж, сэнс якога, што Ілан Маск – ідыёт.

Мне цікавы гэты фэномэн. Відавочна, што Маск “стаў” у вачах многіх ідыётам толькі за апошнія гады, калі пачаў падтрымліваць Трампа. Да гэтага, калі ён галасаваў за Дэмакратаў і даваў Украіне Старлінкі – ён быў бясспрэчным геніем бізнэса і інтэлектуалам.

Рэч не ў Маску, а ў тым падыходзе, калі людзі называюць (і магчыма, шчыра лічаць) дурнямі і ідыётамі тых, хто не супадае зь імі палітычна і каштоўнасна. Дурнямі называюць Маска, Безаса, Джордана Пітэрсана, Каспарава, Пазьняка, Алексіевіч. Я наўмысна бяру людзей з самымі рознымі пазыцыямі, але ў якіх відавочна (для мяне, прынамсі) ёсьць высокі інтэлектуальны ўзровень.

Але ані дакладнасьць ацэнак, ані ўзровень інтэлекту ня мае ніякага значэньня. Проста людзі пераважна ацэньваюць адпаведнасьць выказаных думак сваім перакананьням і сацыяльным нормам. Калі адпавядае – “разумны”. Не адпавядае – “дурань”, альбо нават небясьпечны. І ўсё.
І гэта так прымітыўна, такая вузкасьць мысьленьня.

Нобелеўскі лаўрэат Джэймс Уотсан, які раскрыў структуру ДНК, быў адхілены ад усяго і пазбаўлены ўсіх званьняў пасьля таго, як заявіў, што раса і ўзровень інтэлекта (Айкью) зьвязаныя. Ня тое, каб нехта абверг ягоныя словы вынікамі дасьледваньняў – проста пра такое “нельга” гаварыць, няважна, праўда гэта ці не.
Бо факты ня маюць значэньне, галоўнае – сацыяльная норма. “Калі б геаметрычныя аксіёмы закраналі інтарэсы людзей, яны б абвяргаліся”, -- сказаў Томас Гобс.

Свае сацыяльныя нормы ёсьць у розных вялікіх групаў, у розныя гістарычныя пэрыяды. У адных -- “цемрашальскія”, і іншых -- “прагрэсіўныя”. Важна, што любая група зацята абараняе сьвятасьць сваёй уласнай нормы і гатовая праклясьці і адмяніць любога, хто асьмельваецца яе парушаць.
І ў мяне ўражаньне, што чым больш вузкая група, тым больш строгія ў іх унутраныя нормы і правілы, ад якіх нельга “адыходзіць”. (і заўважце, я не сказаў слова «фэміністкі»)

Праблемка ж у тым, што менавіта людзі з высокім інтэлектам і, адпаведна, шырокім мысьленьнем могуць кідаць выклік агульнапрынятым (у шырокім грамадзтве альбо ў вузкай групе) сацыяльным нормам.

Скажам так асьцярожна, сярэдні чалавек звычайна не кідае выклік нормам – ён ім падпарадкоўваецца, ён сочыць за трэндамі, тэндэнцыямі, паваротамі, разваротамі, каб не дай Божа, не ўпусьціць штосьці новае, і не апынуцца на ўзбочыне. І адпаведна, лічыць «ідыётам» усіх тых, хто мае свае ўласныя думкі і ня хоча станавіцца ў адзіны шэраг.

Я не лічу сваіх палітычных апанэнтаў ідыётамі. Разыходжаньні (скажам мякка) ляжаць у сфэры маралі, каштоўнасьцяў, прынцыпаў, гуманізьме. Праблема ў супрацьстаяньні з Лукашэнкам у сярэдзіне 1990-х была ў тым ліку і ў тым, што яго недаацэньвалі, лічылі дурачком, рагаталі з ягоных выказваньняў. А гэты дурачок перамагаў.

Сацыялізм, капіталізм, мерытакратыя (працяг мінулага допіса)
Напрыклад, возьмем двух футбалістаў. Яны аднолькава трацяць час на сваю прафэсію, дзьве трэніроўка ў дзень, два матча ў тыдзень, не п’юць, не кураць, вядуць здаровы лад жыцьця. Але адзін зь іх – Ліонель Мэсі, а другі гуляе ў першай лізе беларускага чэмпіянату “за пяцьсот”. Справядліва?
Ці нейкі мастак намазюкаў пару палосак, і прадаў гэтую карціну за мільён. А іншы мастак, які малюе і прадае бярозкі, за ўсё жыцьцё столькі не заробіць. Справядліва?

І што вы прычапіліся да мільярдэраў? Вазьміце любую сфэру, законы свабоднага грамадзтва прыблізна паўсюль аднолькавыя. У баскетбол гуляюць мільёны, але толькі 500 чалавек з усяго сьвету трапляюць у НБА і зарабляюць у тысячы разоў больш за іншых баскетбалістаў. Сярод творчых прафэсіяў -- пісьменьнікаў, мастакоў, музыкантаў --– 3-5, максымум 10 працэнтаў маюць посьпех і здымаюць вяршкі, а астатнія 90 працэнтаў “влачат жалкое существование», нават зарабіць на сярэдняе жыцьцё ня могуць сваёй творчасьцю. Адна Тайлар Свіфт зарабляе больш чым усе музыкі Беларусі і яшчэ дзясятка краінаў, разам узятыя.

Гэта прырода свабоднага грамадзтва, бо людзі нараджаюцца (і становяцца цягам жыцьця) няроўнымі ў сваіх здольнасьцях, амбіцыях, талентах, працавітасьці.
І калі вы лічыце, што гэта несправядліва, то адзіны спосаб пакончыць з гэтым – пабудаваць нейкую форму СССР і ГУЛАГа. Аднак і там будуць людзі, якія наверсе -- наглядчыкі і начальнікі, якія трапляюць туды зусім не ў выніку свабоднай канкурэнцыі.

The Вайна

За савецкім часам, калі людзі казалі слова “вайна”, усім было зразумела, пра якую вайну ідзе размова. Ня трэба было тлумачыць. “Ён нарадзіўся яшчэ да вайны”, “першыя гады пасьля вайны была вялікая злачыннасьць”, “гэта было гадоў праз 10 пасьля вайны”. Усе разумелі, што размова ідзе пра Другую сусьветную вайну, якую тады называлі Вялікай Айчыннай. Але гэта толькі на сходах, “афіцыйна”.

У звычайнай гаворцы ніхто яе высокапарна не называў, казалі проста – “вайна”. The Vajna. Слова “вайна”, ужываная менавіта так, без тлумачэньняў, аўтаматычна прадугледжвала, што мы гаворым пра тую самую.

Гэта не зьмяніла ані афганская вайна СССР, ані чачэнская вайна ў Расеі, якую беларусы таксама інфармацыйна даволі блізка перажывалі і абмяркоўвалі. Паводле маіх назіраньняў (якія не абавязкова ўсеахопныя), гэта не зьмянілася ў Беларусі нават і ў 21-м стагоддзі. Ужываючы без тлумачэньня слова “вайна” -- людзі па-ранейшаму казалі менавіта пра Другую сусьветную.

І гэта зьмянілася 1000 дзён таму, калі пачалася (шырокамаштабная) расейска-украінская вайна. Цяпер, калі я камусьці (у нашым асяроддзі) кажу “гэта было яшчэ да вайны”, то мы разумеем, што я гавару пра падзеі да лютага 2022 года. Я кажу – “на фоне вайны”, “у выніку вайны”, “пасьля вайны” – і мне ня трэба дадаваць “расейска-украінскай”. Бо ўсе разумеюць, пра якую вайну ідзе размова.

Але гэта, паўтаруся, наша палітычна-журналісцкае асяроддзі. І мне цікава, наколькі гэта супадае з рэакцыяй большасьці беларусаў. Вобразна кажучы, калі б нехта зладзіў (зразумела, што гэта немагчыма) на вуліцах Менску апытаньне са словамі “Што вы думаеце пра вайну?” – колькі б чалавек адразу зрэагавалі менавіта пра гэтую вайну? Ці ўвайшла цяперашняя вайна (у якой беларусы ўсё ж непасрэдна не ўдзельнічаюць) у мову гэтак сама як і Другая Сусьветная – з улікам таго, што само слова "вайна" цяпер у Беларусі ўслых небясьпечна прамаўляць?

Дэмакраты не прыйшлі на выбары

Зараз традыцыйна (бо я раблю гэта кожныя 4 гады) аналіз некаторых найбольш прыкметных і ў пэўным сэнсе сенсацыйных дэмаграфічных зьяваў падчас галасаваньня ў ЗША.

Першае, найбольш яркае. "Моладзь за Трампа!")) Гэта, вядома, зусім ня так, бо сярод моладзі Трамп набраў 43, а Харыс 54 працэнты. Але! У параўнаньні з 2020-м колькасьць маладых мужчын (18-29), якія галасавалі за Трампа, вырасла на 15 працэнтаў і склала зараз 56 працэнтаў. Нават сярод маладых жанчын гэтага ўзросту "мізагіністычны і таксічны" Трамп дадаў 8 працэнтаў і ў выніку набраў 40

Сярод чорных "расіст" Трамп дадаў 8 працэнтаў, сярод лацінас 7, азіатаў 4. І можна канстатаваць правал "палітыкі ідэнтычнасьці" -- маўляў, возьмем чорна-азіяцкую жанчыну і ўсе чорныя, азіаты і жанчыны за яе прагаласуюць. Не. Людзі прагаласуюць за таго, хто нешта з сябе ўяўляе -- напрыклад, двойчы даволі пераканаўча галасавалі за Абаму.

Ідзем далей. Па градацыі ўзроўню даходаў Трамп набыў 4-6 працэнтаў ва усіх катэгорыях, акрамя, што паказальна, самых багатых, дзе ён страціў 2 працэнты. Так што багатыя (гадавы даход на хатнюю гаспадарку 100 тысяч і вышэй, гэта 30 працэнтаў выбарнікаў) 53 працэнты галасавалі за Камалу і 45 за Трампа, што не адпавядае даўнейшаму стэрэатыпу, што рэспубліканцы -- партыя для багацеяў.

Яшчэ з цікавага. З тых, хто прыйшоў на выбары першы раз у жыцьці (такіх было ажно 8 працэнтаў з усіх, хто прагаласаваў) 56 працэнтаў за Трампа. З тых, хто вырашыў, каму аддаць свой голас, толькі ў апошні тыдзень (7 працэнтаў ад усіх выбарнікаў) -- 51 за Трампа і 42 за Харыс.

Так што бачым, што шмат чаго вырашылася ў апошнія дні. То бок (гэта ўжо мая інтэрпрэтацыя) людзі пачулі, як СМІ называюць Трампа фашыстам, а ягоны мітынг у Нью-Ёрку нацысцкім -- гэта актыўна пашырылася менавіта апошнія дні перад выбарамі -- і папёрлі за яго галасаваць)

А электарат Дэмакратаў проста не прыйшоў на выбары. Вось і ўвесь сакрэт. Так што ўсё вышэйсказанае я мог не пісаць) У 2020 м Байден атрымаў 81 мільён, а Харыс зараз -- 69 млн. Трамп зараз набраў прыблізна тыя самыя 74 млн, што і ў 2020-м. І перамог з розьніцай 5 мільёнаў.

Пра перамогу Трампа

Дазволю сабе некалькі небанальных (па магчымасьці) думак.

1. Тое, што Трамп (як выглядае на цяперашні момант) выйграў і popular vote, то бок набраў больш галасоў у цэлым па краіне -- гэта ўражвае. Нагадаю, у 2016-м, калі ён стаў прэзідэнтам, Хілары Клінтан набрала на некалькі мільёнаў больш. Так што рэспубліканскі кандыдат выйграў popular vote упершыню з 2004 года.

2. У многіх штатах і ў цэлым па ЗША фіксуецца рэкордная падтрымка Трампа з боку лацінас. Іх, як шчырых каталікоў, відавочна раздражняла "прагрэсісцкая" павестачка Дэмакратаў. Напрыклад, Фларыда, дзе ўсё больш кубінцаў, калісьці была хісткім штатам, цяпер чыста рэспубліканскі. Дык узьнікае пытаньне -- а ці трэба Трампу змагацца супраць мігрантаў?) Бо большасьць зь іх з Лацінскай Амерыкі.

3.Забаўна будзе глядзець, як Маск (калі пагадзіцца на гэтую функцыю) пачне скарачаць дзяржаўны апарат. Калі ён купіў Твітэр, то скараціў на 75 працэнтаў супрацоўнікаў. Калі спыталі, "а так можна?" -- ён адказаў, што скарочаныя займаліся цэнзурай і таму ў новым Х болей яму не патрэбныя. Можна.

4.На дадзены момант найбольш узнёсла і грунтоўна Трампа з перамогай павіншаваў Зяленскі)

1. У вынікі апублікаванай эканамічнай праграмы рэспубліканцаў (яе добра аналізаваў інвестар з Лондану Мовчан, пачытайце ў яго) сусьветная цана на нафту зьнізіцца. Што будзе з Расеяй і яе агрэсіяй, калі нафта ўпадзе вясной да 50 даляраў (а менавіта гэта ўжо спрагназаваў Дэрыпаска) -- здагадайцеся самі.

2. Адразу пасьля замены Байдэна ў Камалы быў, паводле сацыялогіі, найлепшы рэйтынг. А потым ён пачаў падаць. Чаму? Бо яна пачала гаварыць. Даваць інтэрвію, выказваць свае погляды. Не, яна не гаварыла нейкія глупствы. Проста гэта вядомы эфэкт. Цябе ўсе любяць, пакуль ты маўчыш і ўсім усьміхаешся. Калі ты пачынаеш упершыню выказваць свае погляды, то кагосьці губляеш. (З Трампам гэта ўжо не працавала, бо ягоныя погляды даўно ўсім вядомы)

Лукашэнка павіншаваў Украіну з Днём незалежнасьці

Колькі чалавек за апошнія два гады рэпрэсавалі ў Беларусі за публічна выяўленае пажаданьне міру на ўкраінскай зямлі, за выказваньне сімпатыяў да украінскага народу, за ўкраінскую сімволіку.

Сёньня грамадзянін Лукашэнка “поздравил народ Украины с Днем Независимости”, “пожелал жителям Украины мирного неба и гражданского согласия, благополучия их щедрой стране, сплоченности семьям”.

Я не разумею, чаму ГУБАЗіК дагэтуль не стаіць каля дзьвярэй грамадзяніна Лукашэнкі з аўтаматамі і шчытамі. Чаму гэты грамадзянін дагэтуль не арыштаваны за экстрэмізм.

Бо людзей у Беларусі арыштоўвалі за значна меншыя праявы сімпатыі да ўкраінцаў, -- за сьцяг, за песьню, за той самы заклік да міру.

Украінцаў пралукашэнкаўскія тэлеграм-каналы “Белорусский силовік” ці «Жёлтые сливы” называюць не іначай як «х..х..л», «противник», «враг», штодня жадаючы выключна зьнішчэньня гэтай краіны, пазбаўленьня яе незалежнасьці.

Так што трэба арыштоўваць альбо Лукашэнку альбо “Жёлтые сливы”. (а лепш і/і)

Пра індусаў, дабрабыт і сям’ю ў ЗША

А вы ведаеце, якая этнічная група на сёньня статыстычна самая багатая ў ЗША? Індусы. Даход “хатняй гаспадаркі” амерыканцаў індыйскага паходжаньня разы ў два больш сярэднестатыстычнага па краіне.

Чытаю каменты да адпаведнай табліцы ў твітэры, і там самі індусы пішуць, што іхні сакрэт у двух пунктах – высокі ўзровень адукацыі і павага да сям’і. Спытаеце, пры чым тут сям’я? Шукаю адпаведныя дадзеныя і зьдзіўляюся – сапраўды, сярод усіх этнічных групаў у ЗША менавіта ў індусаў самы маленькі працэнт разводаў. Там увогуле нерэальныя (для сучаснага грамадзтва) лічбы – 94 працэнты індуса-амэрыканцаў жывуць у першым шлюбе, толькі 2 працэнты выхоўваюць дзяцей, не будучы ў шлюбе. Для параўнаньня, прывяду адваротны рэкорд – каля 70 працэнтаў афраамерыканцаў нараджаюцца па-за шлюбам.

Ідзем далей. Добра вядомая даволі ўстойлівая тэндэнцыя, якая назіраецца ва ўсім заходнім сьвеце – расьце працэнт людзей, якія жывуць па-за рамкамі афіцыйнага шлюбу.

Але, як падаецца, мала хто ведае пра маёмасныя аспэкты гэтай тэмы. Калі разглядаць працэнт людзей, якія жывуць у шлюбе, па даходах, то статыстычна атрымліваецца даволі пасьлядоўная заканамернасьць – бедныя жывуць у шлюбе ў значна меншай ступені за багатых.

У 1960-я ў ЗША сярод самых бедных 60 працэнтаў мужчын і 40 працэнтаў жанчынаў (ва ўзросьце 38-42 гады) былі ў шлюбе. Далей гэтая залежнасьць расьце ў відавочнай прапорцыі – тым большы даход, тым большы працэнт людзей, якія жывуць у шлюбе, і дасягае гэтая лічба 90 працэнтаў сярод сярэдняга класа і сярод самых багатых.

А цяпер, у 2020-я, толькі 20 працэнтаў самых бедных жывуць у шлюбе, і толькі 50-60 працэнтаў сярэдняга класа. Аднак сарод самых багатых амэрыканцаў у шлюбе па-ранейшаму тыя самыя 80-90 працэнтаў (прыблізна 83 працэнты сярод мужчын і 92 сярод жанчынаў).

То бок у багатых фактыччна нічога не зьмянілася з 1960-х! Яны па-ранейшаму жывуць у шлюбе, ня гледзячы ні на якія сацыяльныя зьмены. А вось “крызіс сям’і” адбываецца на ніжэйшых (найбольш) і сярэдніх паверхах матэрыяльнай лесьвіцы.

(працяг папярэдняга допісу)

Дык вось калі ўявіць, што ў 2020-м нічога не было б, ніякіх пратэстаў, і далей грамадзтва працягвала б разьвівацца, як у 2015-19 -- то чым бы гэта скончылася? Праз некалькі гадоў грамадзтва, якое працягвала б вырастаць, разьвівацца, адчуваць сваю сілу, усё роўна запатрабавала б вольных выбараў, справядлівага падліку, іншымі словамі, зьмены улады. І ўсё роўна нарвалася б на удар уладаў, на разгром і рэпрэсіі.

Лукашэнка вырашыў не чакаць, калі грамадзтва канчаткова “абнахабіцца”, і зладзіў разгром ужо ў 2020-ым. Для гэтага яны вызвалялі месцы ў Акрэсьціна, для гэтага яны будавалі часовы канцлагер каля Менску. Для гэтага яны 9 жніўня пачалі кідаць гранаты ў людзей, якія проста стыхійна сабраліся каля Стэлы, ня маючы ніякага плана.

Зьнішчэньне гета адбываецца незалежна ад таго, як сябе паводзяць жыхары гета.

Пытаньне было не ў тым, каб “не дражніць звера” і ён, можа быць, будзе да вас літасьцівы (як прапаноўваў Прэйгерман), а ў тым, каб, разумеючы ягоны зьверскі характар і сілу, зрабіць усё магчымае, каб яго перамагчы, любымі сродкамі. Але большасьць грамадзтва на той момант 1.Не разумела, з кім мае справу. 2.Не было гатовае змагацца.

Палітыка "у стол"

У савецкі час многія творцы пісалі “у стол”. То бок яны пісалі тэксты для нейкай “сьветлай будучыні”, не разьлічваючы на іх публікацыю зараз, з прычыны цэнзуры ды і проста небясьпекі для аўтара. І ў канцы 1980-х, калі пачалася перабудова, гэтыя творы былі апублікаваныя, і некаторыя сталі даволі вядомымі і прызнанымі.

Дык вось, як падаецца, бывае і палітыка “у стол”.

Гэта калі палітычныя ідэі, дзеяньні і нават структуры існуюць у пэўнай шуфлядцы, чакаючы лепшага часу. Цэнзуры няма, але зь іншых прычынаў зараз яны мала каму патрэбныя. Ня толькі творы, але і ідэі, і структуры могуць даволі доўга чакаць свайго спрыяльнага моманту.

І немагчыма дакладна сказаць, ці яны спарахнеюць у гэтай шуфлядцы, ці яны у пэўны час выйдуць адтуль “на прастор, на шырокі разлог” і трыюмфальна завалодаюць масамі.