Палітыка "у стол"

У савецкі час многія творцы пісалі “у стол”. То бок яны пісалі тэксты для нейкай “сьветлай будучыні”, не разьлічваючы на іх публікацыю зараз, з прычыны цэнзуры ды і проста небясьпекі для аўтара. І ў канцы 1980-х, калі пачалася перабудова, гэтыя творы былі апублікаваныя, і некаторыя сталі даволі вядомымі і прызнанымі.

Дык вось, як падаецца, бывае і палітыка “у стол”.

Гэта калі палітычныя ідэі, дзеяньні і нават структуры існуюць у пэўнай шуфлядцы, чакаючы лепшага часу. Цэнзуры няма, але зь іншых прычынаў зараз яны мала каму патрэбныя. Ня толькі творы, але і ідэі, і структуры могуць даволі доўга чакаць свайго спрыяльнага моманту.

І немагчыма дакладна сказаць, ці яны спарахнеюць у гэтай шуфлядцы, ці яны у пэўны час выйдуць адтуль “на прастор, на шырокі разлог” і трыюмфальна завалодаюць масамі.

“Чаліня” гэта сяброўка Чалага?

Ёсьць нейкія рэчы, якія ў пэўных колах прынята лічыць правільнымі і прагрэсіўнымі. Таму, па-першае, людзі прымаюць іх на аўтамаце і ўжо не задумваюцца, а ці гэта сапраўды патрэбна, а па-другое, нават калі і задумваюцца, то баяцца выступаць супраць, каб не праслыць “цемрашаламі”.

Напрыклад, масавае і часам недарэчнае распаўсюджваньне фэмінітываў. На маю думку, гэта даўно ўжо ня мае ніякага дачыненьня да жывога разьвіцьця мовы, а мае выразныя прыкметы ідэалагічнай устаноўкі і прапагандысцкай кампаніі.

Нам нярэдка кажуць, што гэта неабходна, каб павялічыць бачнасьць, прысутнасьць жанчынаў у мове.

І тут мне міжволі даводзіцца перайсьці у фармат стэндапа.

То бок вы сапраўды думаеце, што да зьяўленьне фемінітываў мы ня ведалі пра існаваньне жанчынаў?) То бок да таго, як сталі пашырацца фэмінітывы, мы ня ведалі, што ў жыцьці ёсьць доктаркі і прафэсаркі? То бок, толькі пасьля таго, як чальцоў выбарчых блокаў стануць называць чаліня – усе аўтаматычна іх заўважаць, іхні рэйтынг вырасьце? Вось калі ёсць Канцлер Ангела Мэркель, то мы яе ня бачым і недаацэньваем, а калі Канцлерка – то адразу бачнасьць, павага і захапленьне?

Няўжо вам не прыходзіла ў галаву, што гэта тупа? Вось пачнем мы называць Ціханоўскую “палітыкеса” – і гэтым павялічым яе бачнасьць і прысутнасьць? Ну тупа ж.

Граматыка не ўшчамляе жаночую прысутнасьць. “Доктар правяла апэрыцыю”, “палітык заявіла”. Дзе ў гэтых фразах камусьці не зразумела, што размова ідзе пра жанчыну? Які прагрэс наступіць, калі замест “палітык заявіла” прымусяць пісаць “палітыкеса заявіла”? Адзіны магчымы вынік – гэта раздражненьне і іронія, у лепшым выпадку.

Я нармальна стаўлюся да многіх новых фэмінітываў, якія гарманічна ўліваюцца ў нашу мову. Але мяне раздражняе, калі нармальны працэс моўнай разнастайнасьці і разьвіцьця пераўтварацца ў навязьлівую палітычную кампанію. Да жывой моўнай стыхіі гэта ўжо ня мае ніякага дачыненьня -- гэта ідэалагіячны крыжовы паход, дзе законы мовы не ўлічваюцца, а кожны філолаг, які пратэстуе супраць гвалту над мовай, абвяшчаецца непрагрэсіўным цемрашалам.

Аднак прагрэс і “прагрэс” – гэта такая рэч, якая невядома як павернуцца. Хто ведае, можа гадоў праз 30 грамадзтва і самі жанчыны будуць на гэта глядзець са зьдзіўленьнем – “Няўжо людзі ламалі мову, прыдумвалі штучныя словы, каб падкрэсьліць прысутнасьць жанчынаў?” Можа яны будуць глядзець на гэта як мы зараз глядзім на бальшавісцкія моўныя вычварэньні 1920 гадоў, усе гэтыя Акцябрыны і Вилиоры — («Владимир Ильич Ленин и Октябрьская Революция)

Чаліня – гэта нейкая сучасная Даздраперма («Да здравствует Первое мая!

Гэта ж рэальны сучасны оруэлаўскі новояз. Такая спецыяльная мова для спецыяльных людзей, знак прыналежнасьці да пэўных колаў (як заўсёды, “страшна далёкіх ад народа”). Прыходзяць такія "камісары ў пыльных шлемаў" і сочаць, ці засталося ў мове нешта жывое, не замененае на фемінітывы.

Хто такая чаліня? Сяброўка Чалага?

Дайце мове разьвівацца натуральна і гарманічна, ня лезьце ў яе са сваімі ідалагічнымі Даздрапермамі!

Пра Пугачову, “адмену” і танельнае мысленьне

Сацсеткі запоўненыя развагамі і віншаваньнямі з юбілеем Алы Пугачовай.

Гэта справядліва. Заслужыла, вялікая сьпявачка, сымбаль эпохі.

Але задаюся пытаньнем, як бы выглядала мая стужка сёньня, калі б Пугачова у той ці іншай форме падтрымала б вайну і Пуціна.

Пра яе альбо не ўспаміналі б альбо ўспаміналі б выключна нехарошымі словамі.

Бо сьвет даўно падзялілі на нашых і “ненашых”. Нашы добрыя і таленавітыя, нянашы злыя і бяздарныя.

Мы бачым, як фэміністкі любяць ацэньваць пісьменьнінікаў розных часоў праз “фэміністычныя акуляры” – як творца ставіўся да жаночых правоў. І тут ужо ня важна, наколькі ён глыбокі і таленавіты, важна, “чысты” ён ці “нячысты”.

Я памятаю, як Андрэй Макарэвіч выказаўся пра некаторыя фэмінітвы ў рускай мове, заявіўшы Нужно обладать чудовищной, преступной глухотой к родному языку, чтобы родить перлы «профессорка», «поэтка», «режиссёрка». І я чытаў у каментах выказваньні кшталту “ну калі ён так думае, то я больш не буду слухаць ягоныя песьні, не хачу яго ведаць увогуле”. Разумееце, ён нават не сказаў нічога “непрагрэсіўнага”, ён проста выказаўся пра правілы ўжываньня некаторых словаў у рускай мове, якой ён валодае як творца – і гэтага аказалася дастаткова для хейту і адмены.

Ды што Макарэвіч. Я сам, напрыклад, для КХПістаў гадамі быў “найлепшы палітычны аналітык”, чалавек, які глыбей за ўсіх разумее палітычныя працэсы”. Але варта было мне не вытрымаць і нешта крытычнае сказаць пра Пазьняка, то я адразу “нічога не разумее ў палітычных працэсаў”, і “прадаўся Ціханоўскай”. Бо на самой справе ня важна, як ты ставішся да беларускай мовы, культуры, да дэмакратыі, да Расеі (бо тут мае каштоўнасьці ніяк не зьмяніліся) – бо сьвет для такіх людзей дзеліцца на дзьве няроўныя часткі – 1.тых, хто прызнае Пазьняка адзіным і бязгрэшным нацыянальным лідэрам і 2.На астатніх.

Калі так глядзець, то вы не знойдзеце ніводнага ідэальнага творца, якога можна было б прыняць “без пытаньняў”. Адны былі імперыялістамі і расістамі, другія камуністамі, трэція непрыгожа ставіліся да жанчынаў ва ўласным жыцьці, чацьвёртыя прадаваліся ўладзе, пятыя ненавідзелі ўсіх вакол. Я неяк навучыўся аддзяляць твор ад асобы аўтара – і вам раю навучыцца. Іначай – уся сусьветная культура паводле таго ці іншага крытэра заслугоўвае “адмены”.

Гэтага не было раней. Нават у савецкай прапагандзе, калі крытыкавалі нейкага заходняга дзеяча, казалі прыблізна так -- “ён вялікі творца, але дапускаў ідэалагічныя памылкі, праяўляў антысаветчыну”.

Зараз па ўсім нашым сьвеце, па абодва бакі барыкад, зьнікаюць адценьні і “неадназначнасьці”.
Ніхто ўжо не кажа – “так, ён вялікі чалавек, але тут ён памыляецца”. Калі чалавек “не наш”, то ён ня толькі не “вялікі”, ён ніхто, ён бяздарны, усе ягоныя “дасягненьні” штучныя і несапраўдныя.

Калісьці, у канцы 80-х, падчас перабудовы, казалі пра неабходнасьць шырыні поглядаў, здольнасьці прымаць розныя меркаваньні. Зараз, як падаецца, запанавала вузкасьць поглядаў, ідэалогія сваёй утульнай бурбалкі, танельнае мысленьне.

І сьвятло, якое ў канцы гэтага тунелю – гэта цягнік, якія імчыцца нам насустрач.

Тэрор і гуманізм

Калі некаторыя неабыякавыя людзі задаюцца пытаньнем, а хіба можна спачуваць нявінна загіблым у канцэртнай залі мірным расейцам, і прыводзяць сотні пераканаўчых аргументаў, што на самой справе гэтага ня варта рабіць у дачыненьні да грамадзянаў імперыялістычнай і ваяўнічай Расеі -- то я вымушаны зазначыць, што гэта тая самая логіка, што і ў тэрарыстаў, якія забіваюць мірных людзей у ЗША і Заходняй Эўропе.

Бо тыя тэрарысты заяўляюць, што імперыялістычныя ЗША і каланіяльная Эўропа усё сваю гісторыю вінаватыя ў прыгнёце (і нават зьнішчэньні) іншых народаў, -- таму любыя, у тым ліку тэрарыстычныя, дзеяньні супраць іх маральна апраўданыя. Тэрарысты, калі падрываюць цягнік у Гішпаніі альбо канцэрт у Францыі, заяўляюць, што такім чынам яны змагаюцца супраць сусьветнага зла (імперыялістычнага Захада) і таму любыя дзеяньні ў гэтым змаганьні абгрунтаваныя і справядлівыя.

У гэтым сэнсе альбо мы карыстаемся тэрарыстычнай логікай, паводле якой можна забіваць мірных людзей, бо ёсьць "прэтэнзіі" да кіраўніцтва і палітыкі іхняй краіны, альбо мы карыстаемся гуманістычнай і прававой (ад слова “права”) логікай, паводе якой не бывае калектыўнай адказнасьці і нельга караць канкрэтна ні ў чым не вінаватых людзей за грахі іхняй краіны.

І калі вы на баку гуманістычнай логікі, то тут не павінна быць выключэньняў. Бо, як бачыцца, ёсьць спакуса выкрасьліць асобныя выпадкі ці асобныя нацыі з агульнага гуманістычнага падыходу -- маўляў, "яны" не заслугоўваюць, каб да іх ставіліся, як да людзей.

Але гэта вельмі згубны шлях. Бо, па-першае, такое ўжо рабілі і бальшавікі і нацысты, калі "выключалі" са сьпісу людзей цэлыя класы і нацыі. Па-другое, гэты працэс становіцца ўзаемным, расчалавечваньне паскорана зацягвае ў яму абодва бакі. І гэта значыць, што вы становіцеся на бок тэрарыстычнай логікі – а гэта бясконцая вайна ўсіх супраць усіх, бо для яе заўсёды ёсьць гістарычныя падставы.

Чорна-белы Оскар

Складзіце сьпіс са сваіх 10 любімых амерыканскіх фільмаў, уладальнікаў Оскара.

Альбо складзіце сьпіс са сваіх 10 любімых амерыканскіх фільмаў усіх часоў.

А потым паглядзіце на гэты сьпіс і зразумейце, што большасьць альбо нават усе з гэтых фільмаў ня мелі б ніякага шанцу атрымаць сёньня “Оскара”, бо не адпавядаюць новым, з 2024 году, крытэрыям расавай разнастайнасьці.

Як вядома, паводле стандарту А, хаця б адну з галоўных роляў альбо значных роляў другога плану павінен граць актор з іншай расавай альбо этнічнай групы.

Ні “Хросны бацька”, ні «Пралятаючы над гняздом зязюлі” (індзеец-“Правадыр” не пацягне на значную ролю), ні “Амадэй” -- не пройдуць па новых крытэрыях.

А “Чалавек дажджу?” Увесь фільм пра падарожжа і дзіўныя прыгоды двух белых гетерасэксуальных мужчын – як вядома прагрэсіўным людзям, гэта горшае, што ўтварыла прырода.

А “Спіс Шындлера”? – таксама вон, бо ў нацысцкім канцлагеры ніводнага чорнага персанажа. А яўрэі даўно ўжо не лічацца іншай этнічнай групай, бо яны, як паказвае сацыялогія, у вачах маладых амерыканцаў зьяўляюцца прыгнятальнікамі як самыя пасьпяховыя прадстаўнікі белай большасьці.

Свабода творчасьці? Не, не чулі. Гэтую канцэпцыю прыдумалі капіталісты, каб меншасьці прыгнятаць

Амэрыканская фікцыя

Пакуль усе не пачалі абмяркоўваць Оскары, распавяду пра адзін фільм, які знаходзіцца сярод прэтэндэнтаў – але, як мне падаецца, пройдзе міма прэміяў.
Гэта “Амэрыканскае чытво” (American fiction), хаця можна было б перакласьці яго і як «Амэрыканская фікцыя».

Чорнаскуры выкладчык і пісьменьнік піша глыбокія якасныя раманы, але яны не карыстаюцца папулярнасьцю. Ён бачыць, як добра раскупляецца кніга пісьменьніцы, у якой, на ягоную думку, адлюстраваныя банальныя стэрэатыпы пра чорных. І ў нейкі момант ад адчаю ён вырашае сам “ад балды” напісаць кнігу ад імя ананімнага чорнага шуканага злачынца, мовай гетта, мовай бандыцкага рэпа, з адпаведным сюжэтам і калізіямі.

Як вы ўжо здагадаліся) – кніга пайшла на ўра, атрымала добрую касу і літаратурную прэмію)

Як вы ўжо здагадаліся, фільм пра тупасьць і крывадушнасьць паліткарэктнасьці мне ня мог не спадабацца.

Фільм пачынаецца з забаўнай сцэны, калі галоўны герой падчас лекцыі піша на дошцы назву рэальнага твора паўднёваамэрыканскай літаратуры, які яны будуць вывучаць сёньня --The Artificial Nig..r (я вымушаны ставіць шматкроп’е, бо невядома, што фэйсбук зробіць са мной за гэтае слова. Часьцей у якасьці эўфемізма яго называюць n-word). І студэнтка (белая, з сінімі фарбаванымі валасамі) кажа, што ня можа прысутнічаць у аўдыторыі, дзе напісана такое страшнае слова, гэта яе абражае). З-за канфлікту са студэнткай белае кіраўніцтва ўніверсітэту адпраўляе героя ў “часовы адпачынак”, дзе ён і вырашае напісаць хайпавую кнігу ад імя бандыта з гетта.

У той час як рэальнае жыцьцё героя, яго сямейныя прбалемы (якім прысьвечана працэнтаў 80 фільма) – гэта жыцьцё амерыканскага сярэдняга класа з прыгарада Бостана. Але каго яно цікавіць? Трэба ж адпавядаць стэрэатыпам.

Узгадаю яшчэ адну мілую сцэнку, калі ўсе белыя высокалобыя пісьменьнікі пачынаюць хваліць раман героя, бо нельга ж сказаць, што гэта херня і падробка. Яны адкрыта прызнаюцца, што “трэба падтрымаць чорнаскурага аўтара”.

Многія ж людзі ўвогуле лічаць, што размова пра меншасьці дапушчальна толькі ў стыле “усе, як адзін, выйдзем на барацьбу супраць расізму, сэксізму, гамафобіі, ісламафобіі”. Думка пра тое, што нейкія групы самі нясуць адказнасьць за тое стаўленьне, якое зьяўляецца да іх з боку грамадзтва – гэта страшная крамола. Былы баскетбаліст, Чарльз Барклі, калі абмяркоўвалі racial profiling – гэта калі паліцыя часьцей затрымлівае на вуліцы чорных, казаў: «Можа, таму, што нам трэба паглядзець у люстэрка. Многія чорныя зьневажаюць тых чорных школьнікаў, якія добра вучацца... дарослыя зьневажаюць тых чорных, хто сумленна працуе. Мы адзіная этнічная група, якая кажа – “о, ён сеў у турму, ён круты”

“Вам не надакучыла? Чорныя людзі ў рабстве, чорныя людзі ў беднасьці, чорныя людзі, забітыя паліцыяй.. колькі можна? Мы больш чым гэта”, -- кажа герой фільма той самай чорнай пісьменьніцы, якая напісала пасьпяховую стэрэатыпную кнігу. А яна яму адказвае -- “Белыя людзі з комплексам віны жадаюць гэта купляць, я даю рынку тое, што ён хоча”.

Так і ёсьць. Людзі ў масе сваёй любяць адназначнасьць. Дайце нам схему, што асуджаць, што ўхваляць, што правільнае, а што адсталае. Мы купім.

(працяг папярэдняга допіса)

Аднак калі сацыёлагі задаюць наступнае пытаньне “Сапраўдная лічба мігрантаў – 3.2 мільёны. Ведаючы яе, ці лічыце вы, што палітыка да нелегальнай міграцыі павінна зьмяніцца?” – то 70 працэнтаў адказваюць – “Так, павінна змяніцца”. І нават 55 працэнтаў прыхільнікаў Дэмакратычнай партыі адказваюць – “Так, павінна зьмяніцца”.

Гэта апытаньне было ў сьнежні. Здаецца, зараз на фоне “паўстаньня Тэхасу” і клінча Байдэна з рэспубліканцамі ўсё больш амерыканцаў ведаюць пра гэтыя лічбы. Выглядае, што Адміністрацыя Байдэна сама ўжо не рада сваёй міграцыйнай палітыцы, і зьбіраецца яе зьмяніць – прынамісі, так афіцыйна заяўлена. Але рэспубліканцы супраціўляюцца – магчыма, з прынцыпу “тым горш для Байдэна, тым лепш для нас”. Тым часам рэйтынг Байдэна ўпаў да антырэкордных 32 працэнтаў. Што ж, заканамерна.

Мігранцкі крызіс у ЗША

Ёсьць, як бы паліткарэктна абазначыць, забаўныя людзі, якія заяўляюць, што іміграцыя – гэта нейкі стыхійны працэс, кшталту вывяржэньня вулканаў, непадкантрольны людзям. “Нічога не зробіш”, “не мы такія – жыцьцё такое”.

Аднак рэальнасьць, заснаваная на фактах, палягае ў тым, што павялічэньне ці зьніжэньне колькасьці мігрантаў у пераважнай ступені зьяўляецца вынікам дзяржаўнай палітыкі, тых ці іншых рашэньняў улады прымаючай краіны.

Вось вам афіцыйныя лічбы нелегальнай міграцыі ў ЗША за апошнія гады
2023: 3,201,144
2022: 2,766,582
2021: 1,956,519
2020: 405,036
2019: 859,501
2018: 404,142
2017: 310,531
2016: 415,816
2015: 337,117
2014: 486,651
2013: 420,789
2012: 364,768
2011: 340,252
2010: 463,382

Няцяжка заўважыць, што пры папярэдніх прэзыдэнтах – і дэмакраце Абаме (2008-16), і рэспубліканцы Трампе (2017-20)– лічбы былі прыблізна аднолькавыя. Нягледзячы на асобныя рэзкія заявы Трампа, у рэальнасьці ягоная міграцыйная палітыка і паводле лічбаў і паводле падыходаў істотна не адрозьнівалася ад палітыкі Абамы. Прэзыдэнт Барак Абама за 8 гадоў дэпартаваў з краіны 2.5 мільёны нелегальных мігрантаў. Гэта больш чым Клінтан і Буш-малодшы, разам узятыя -- за 16 гадоў. (Прыводжу гэтыя факты, каб не было стэрэатыпаў, што Дэмакраты нібыта пускаюць мігрантаў, а Рэспубліканцы зацята абараняюць мяжу)

І толькі палітыка Адміністрацыі Байдэна ў галіне аховы мяжы радыкальна адрозьніваецца ад палітыкі УСІХ папярэдніх прэзыдэнтаў ЗША, -- доказ чаго мы і бачым у лічбах. Колькасьць павялічылася з традыцыйных 400 тысяч да 3 мільёнаў! Пры тым можна канстатаваць, што нічога радыкальнага ў Цэнтральнай і Лацінскай Амэрыцы за апошнія 3 гады не здарылася – ані вайны, ані стыхійнай катастрофы, ані радыкальнага эканамічнага крызісу. Так, беднасьць, крымінал – але ўсё гэта звычайна для гэтых краінаў, нельга сказаць, што 2023 быў у нечым горш за 2010 для гэтага рэгіёна. (ёсьць венесуэльскі крызіс, але масавая міграцыя адтуль пачалася яшчэ ў 2015 годзе, і большасьць венесуэльцаў засталіся ў суседніх краінах)

Дык чаму сотні тысяч, мільёны людзей, пачынаючы з 2021 году, раптам вырашылі, што трэба ўсё кідаць і ісьці праз мексіканскую мяжу ў ЗША? (Прытым гэта ня толькі лацінаамэрыканцы, паведамляюць пра масы выхадцаў з Афрыкі і Азіі – але статыстыкі я не знайшоў).

Толькі таму, што яны даведаліся пра змену правілаў. Даведаліся, што цяпер “можна”, бо рызыкі такога кроку значна паменшыліся. Людзі – рацыянальныя істоты, яны не лезуць на калючы дрот, на якім напісана “высокае напружаньне”.

Байдэн адразу пасьля прыходу да ўлады заявіў, што памяняе рэпрэсіўную да міграцыі палітыку Трампа (хаця, паўтаруся, па сутнасьці і па выніках яна была такая ж як у Абамы), прапанаваў заканапраект, які паскарае і спрашчае атрыманьне грамадзянства, іншы дакумент спрашчаў атрыманьне віда на жыхарства, потым, ужо ў 2023-м быў адменены Параграф 42, уведзены падчас Кавіду, згодна з якім актыўна высылалі нелегальных мігрантаў, і гэтак далей.

Так што ніякай “стыхіі”, як хацелася б думаць некаторым. Дзяржаўная палітыка.

Я рэальна ня ведаю, навошта гэта робіцца. У сэнсе, я не сустракаў ніводнага “станоўчага” тлумачэньня. Бо ўсе вэрсіі, якія можна пачуць, патыхаюць нядобрай канспіралогіяй і злым умыслам. Але іншых вэрсіяў няма. Можа, вы прапануеце?

А як да міграцыйнай палітыкі Байдэна ставяцца самі амерыканцы? А вось тут цікава. Калі сацыёлагі спыталі “колькі, па вашаму, нелегальных мігрантаў перайшло мяжу за год”, то правільны адказ – звыш 3 мільёнаў – далі толькі 8 працэнтаў! Большасьць думала, што гэта лічба складае ад 100 да 250 тысяч (24 працэнты апытаных), 250-500 тысяч (19 працэнтаў), 500 тысяч -- 1 мільён (18 працэнтаў) То бок, ня гледзячы на ўсё “інфармацыйнае грамадзтва”, большасьць амерыканцаў ня маюць ўяўленьне пра маштаб праблемы!

“Мы” -- гэты найперш “мы”, а не “анты-яны”.

Як мне падаецца, шмат для каго беларуская ідэя зьводзіцца да немудрагелістай фармулёўкі “мы – ня рускія”

Я разумею, што адмежаваньне, адслаіваньне ад чагосьці – гэта ў пэўных сітуацыях цалкам заканамерная стадыя нацыянальнага будаўніцтва. Вылучэньне з нейкага агульнага мора, асабліва калі гэтае мора перманентна пагражае цябе паглынуць.

Бо калі няма ніякага падабенства – няма патрэба і даказваць. Французам ня трэба даазваць, што яны не немцы. А вось аўстрыйцам – даводзіцца. Неяк глядзеў ток-шоў з аўстрыйскім акторам Крыстафам Вайнцам, які тлумачыў амэрыканцам, чым аўстрыйцы адрозьніваюцца ад немцаў.

Мы нават у лепшай сітуацыі, у нас, у адрозьненьні ад аўстрыйцаў, свая мова ёсьць. І калі б усе беларусы на ёй гаварылі – не прыйшлося б ніколі даказваць, што мы “ня рускія”.

Пакуль жа, усе гэтыя “вось вам верш, дзе ніводнага рускага слова” – усё гэта ў той самай парадыгме “мы адрозьніваемся”. «Украина -- не Россия», -- з той жа оперы, кніга Кучмы 2003 году. Так, нават ім даводзіцца даказваць. Але чаму? Бо надта шмат падобнага. Мне падаецца, заходнеўкраінскаму аўтару з Львова не прыйшла б у галаву ідэя даказваць, што Украіна – не Расея. Бо ў Львове гэта відавочна кожнаму. А вось усходніку Кучме гэта даказваць трэба.

З аднаго боку, я разумею, што гэта неабходна і ў пэўнай ступені непазьбежна. Асабліва для раньняй (дзіцячай) стадыі разьвіцьця нацыі, і асабліва для неафітаў. Асабліва ў нашай сітуацыі, дзе дагэтуль агульнага занадта шмат, дзе большасьць гаворыць на расейскай мове, жыве расейскай культурай і расейскім тэлевізарам (а цяпер ужо і расейскім інтэрнэтам). Таму, натуральна, што людзям хочацца крычаць – “мы не яны!”

Натуральна, але не нармальна. Бо гэты лозунг, пры ўсёй сваёй прастаце і прывабнасьці для шырокіх народных масаў, не нясе стваральнага і пазітыўнага пачатку. Увесь ягоны сэнс зводзіцца да імкненьня паказаць і даказаць, што “там”, у “іх”, усё кепска, злобна і недаразьвіта. Маўляў, на іхнім фоне у нас...

Для мяне асабіста, які быў неафітам у 1989 годзе, перыяд пэрсанальнага даказваньня “мы -не яны” скончыўся годзе ў 1992-м. Калі ты беларускамоўны на працы і ў сям’і, жывеш у беларускай і сусьветнай культурнай і інфармацыйнай прасторы, то проста не прыходзіць у галаву даказваць нейкую розьніцу – надта яна відавочная. Скажу больш – калі на нейкіх курортах ці ў цягніках ці яшчэ дзе сустракаўся з звычайнымі глыбіннымі расейцамі (не прадстаўнікамі нашага журналісцка-ліберальнага асяродку) – было адчуваньне, што гэта людзі з нейкай іншай планеты.

Вось і простае рашэньне. Калі ты сапраўды маеш свае ўласныя каштоўнасьці і лад жыцьця, у цябе няма неабходнасьці даказваць, што “ты не яны”.

Дарослы і самадастатковы чалавек проста жыве сваім уласным жыцьцём, ён нікому не даказвае, што ўжо “вырас” і гатовы да самастойнасьці.

Мы – гэта “мы” незалежна ад таго, ці ёсьць побач нейкія падобныя на нас “яны”.

“Мы” -- гэты найперш “мы”, а не “анты-яны”. Вось стваральны, пазытыўны падыход.

Людзі, якія маюць рацыю

Жыцьцё пераконвае, што самыя непрыемныя для іншых людзі – гэта тыя, хто мае рацыю. Праціўныя, рэальна.

Вырашальным заўсёды аказваецца не глыбіня і дакладнасьць ацэнак, а масавая прыхільнасьць памылковым меркаваньням. То бок гавары што заўгодна (абавязкова на рускай мове) -- галоўнае, каб гэта адпавядала “трэнду”, было “сугучна” настроям тваёй аўдыторыі.

Праз год-два ты можаш казаць нешта цалкам адваротнае – галоўнае, каб гэта зноў адпавядала сітуацыі, новым настроям тваёй аўдыторыі -- і ты зноў будзеш на кані.

(Інтэрвію 2010 года) Цыганков: Насколько это трудно — высказывать то, что не нравится большинству?

Новодворская: Да нечего делать! Очень просто. Мне совершенно наплевать на то, что думает большинство. Если большинство расходится с истиной, тем хуже для большинства. А я не ищу его благосклонности. Я баллотироваться никуда не собираюсь, тем более, что у нас и выборы давно отменены.

Цыганков: Как вы относитесь к тому, что многие, пожалуй, как противники, так и сторонники, считают вас немного «не от мира сего»?

Новодворская: Пусть лучше считают юродивой, чем последней сволочью. На Руси юродивые всегда были в чести.
Проста для кагосьці быць сабой – значна больш натуральна і камфортна, чым хістацца разам з народам.

Адкрыта мець рацыю -- ёсьць у гэтым нешта “высокомерное”, што раздражняе нармальных людзей. Асабліва калі меў рацыю ў адзіноце. Тады многія могуць пакрыўдзіцца. «Белае паліто, бля». «Тьмы низких истин мне дороже Нас возвышающий обман”.

“Так, мы памыляліся, але па-першае, памыляліся разам з усімі, па-другое, у нашай памылцы было столькі шчырага і чалавечага --значна больш чым у вашай халоднай рацыі”.