АСҲОБИ КАҲФ
Каҳф сўзининг маъноси паноҳ бўлиб, ғор маъносида келади. Асҳоби Каҳф – Ғор эгалари дегани. Исо алайҳиссалом замонидан кейин Рум давлатларидан бирида Дақёнус (император Деций) номли золим подшоҳ чиқиб, одамларни бутларга сиғинишга мажбур қилар, ўз амрига бўйсунмаганларни ўлдирар экан. Бир неча йигит: “Оллоҳдан ўзгага бўйсунгандан кўра бу юртни тарк этган афзал”, – деб тун қоронғисида шаҳардан чиқиб кетишади. Йўлда уларга бир чўпон ва унинг ити ҳам ҳамроҳ бўлади. Ҳаммалари тонгга яқин бир тоққа етиб, катта ғорга кириб яширинадилар. Уларни қувиб келган шоҳ аскарлари ғорга киришга қўрққач, Дақёнус йигитларнинг очлик ва ташналикдан ўлиб кетишлари учун ғор оғзини бекитиб ташлашни буюради. Лекин Оллоҳ ўз садоқатли бандаларини ҳалок бўлишдан сақлаб қолади − уларни 300 йиллик (Алишер Навоийда 309 йил) уйқуга чўмдиради. Улар уйғонганда Дақёнус оламдан ўтиб, бир неча ҳукмдор алмашиб, тақводор бир подшоҳ тахтга ўтирган бўлади. Улар Тамлихо деган дўстларини егулик олиб келиш учун шаҳарга юборадилар. У ўзгаришларни кўриб ҳайрон бўлади. Озиқ-овқатга тўлаш учун ёнидан пул чиқарганида сен Дақёнуснинг хазинасини топгансан деб ушлашади. Жанжал катталашиб, шоҳ олдига олиб борадилар. Уламо бу воқеа “Инжилда” келганини маълум қиладилар. Шоҳ хурсанд бўлиб, ғорга келиб уларнинг суҳбатига мушарраф бўлади. Асҳоби Каҳф таом еб, шукр саждасини қилиб, яна уйқуга чўмадилар. Улар уйқудалигида Оллоҳ таоло уларнинг жонини олади. Шоҳ уларни кўмиб, ғор узра мақбара ўрнатади ва у ер халқ учун зиёратгоҳга айланади. Оллоҳга садоқати туфайли ит ҳам асҳоби Каҳф сафидан жой олган.
Каҳф ити − садоқат тимсоли сифатида Шарқ мумтоз шеърияти кенг куйланади. Бу образ А.Навоий. ижодида ҳам учрайди. Масалан:
Итларингга нисбатимни рост қилсам, Каҳф ити
Одамиларға ўзин қилған кибидир мунтасиб (БВ,51).
“Каҳф ити Оллоҳга садоқати туфайли одамлар қаторидан ўрин олгани каби, ўзимни итларингга нисбат бериб, зора мен ҳам сенинг ошиқларинг сафидан жой олсам”.

КЎКАЛТОШ / КЎКАЛДОШ
Кўкалтош (туркча) – бир онани эмишган, эмикдош, бир дояни эмган икки киши, ҳамкўка. Аслида бир дояни эмган икки киши ўзаро кўкалтош, доянинг ўғли эса уларга кўка бўлади. Лекин бир онани эмганлар ҳам кўкалтош дейилади.
Масалан, Навоийнинг ота томонидан бобоси Амир Темурнинг Умаршайх исмли ўғли билан кўкалтош эди.
Навоийнинг отаси Бойқаро Мирзонинг ўғли Ғиёсиддин Мансур (Воқеан, Чиғатой улуси қаҳрамонларидан бўлган паҳлавон келбатли бу инсоннинг Ғиёсиддин Кичкина сифатида машҳур бўлишига айнан ўзининг адаши ва эмикдошидан уч ёш кичиклиги сабаб бўлган), ўзи эса Ҳусайн билан кўкалтош бўлган.
Бойқаро Мирзо хонадонининг ичкиларидан бўлган онаси доя сифатида унинг ўғлини ҳам эмизган. Шу тариқа, Хондамирнинг “Ҳабиб ус-сияр” асарида ёзишича, Алишер Навоийнинг “буюк ота-боболари қадимдан Мирзо Умаршайх Баҳодир ибн Амир Темур Кўрагон хонадонининг хос кишилари жумласидан эдилар ва кўкалтош мансаби эътибор қалами билан уларнинг хотир лавҳига битилган эди”.
“Фарҳод ва Ширин” достонидаги Фарҳод билан Баҳром ҳам кўкалтош бўлганлар. Масалан, ўлимидан олдин Фарҳод сабо орқали унга салом йўллар экан, шундай дейди:
Ки: “Эй жоним топиб жонингға пайванд,
Кўкалтошу ини, шогирду фарзанд (ФШ).

Ma’lumot Ergash Ochilovning “Bir hovuch dur” asaridan olindi

Assalomu alaykum, aziz o’quvchilarim, bugungi suhbatimiz hazrat Navoiy hayotida muhim hodisa hisoblangan ko’kaldoshlik haqida bo’ladi

Холиқо! Боқсанг-чи оҳ-зоримга, Ҳув!
Дард олиб келдим бу бозорингга, Ҳув!
Нолалиғ найман, мени кесмиш гуноҳ,
Бас, мени қайтар у найзоримга, Ҳув!

✍Мирзо КЕНЖАБЕК,
?Рустамхон ҚУРБОНЗОДА.
@m_kenjabek
┈┈• ❀ ?*☘️*? ❀ •┈┈•

Assalomu alaykum, azızlarım, fıdoyı ustozjonlar, qalbı ılmga tashna talabalarım.Barchangıznı Mustaqıllık bayramı bılan chın qalbımdan tabrıklayman. Yangı o'quv yılıda omadlar tılayman. E'tıborıngızga xalqımız tarixi bılan bog'lıq o'ta ta'sırlı suhbatni havola qılmoqchıman.Albatta ko'rıng, menga o'xshab qayta-qayta yıg'lab eshıtasız. Bıznı O'ZBEK qılıb yaratgan Allohımga hamd-u sanolar bo'lsın!

Yaratganning o’zi kabi azaliy va abadiy bo’lgan ISHQ-MUHABBAT haqidagi ma’lumotlar mavlono Abdurahmon Jomiyning “Lavome’” asaridan olindi.

Inson husnining oshiqlari 4 tabaqaga bo’linadi; 1) ravshandilonlar (oqko’ngillilar) - nafsi shahvatdan ustun bo’lgan, ko’ngillari chirklardan tozalangan, Haq jamolini mushohada qilishdan o’zgani o’ylamaydigan oshiqlar; 2) pokbozlar – majoziy ishqni ko’prik qilib ilohiy ishqqa intiluvchi oshiqlar; 3) giriftoronlar ( tutqunlar) – mahbub almashtirish bilan shug’ullanadigan, go’zalrog’i topilsa, eskisidan voz kechib ketadigan oshiqlar; 4) oludagon ( bulg’anganlar) – nafsi ammoralari o’lmagan va shahvat o’ti so’nmagan, haqiqiy mahbubni butunlay unutgan, havoyi nafsni ishq deb biladigan oshiqlar.

Jomiy hazratlari muhabbatning bir necha turi haqida ma’lumor berib, asosiysi ikkitadir, deb ta’kidlaydilar: 1) ko’ngilning sifot jamolini ko’rishga intiluvchi avom muhabbati va 2) zot jamolini ko’rishga intiluvchi xoslar muhabbati. Muhabbatning o’ta kuchlisi ishq deb ataladi.

ISHQ .MUHABBAT.OSHIQ
Mavlono Abdurahmon Jomiy shunday yozadilar: azallarning azalida Haq taoloning yolg’iz o’zi mavjud edi. Boshqa hech narsa yo’q edi. Zotida mavjud bo’lgan kamol-u jamolni va sifatlarini o’zi bilar, o’zida ko’rar va hech narsaga muhtoj emas edi. Haq taoloning o’zi oshiq, o’zi ma’shuq va o’zi ishq edi. Bu hol mazkur ismlarning zuhuriga istak va harakat paydo qildi. Hamma ishqlar, hamma muhabbatlar, hamma ahilliklar, hamma mayllar shu tariqa undan ajrab chiqa boshladi. Haq taolo mahluqotni yaratib, o’zining ularda aks etgan jamolini oshiqlar ko’zi bilan tomosha qilishni, sevimli bo’lishni istadi. Mana shu istak va harakat hamma ishqlarning, hamma muhabbatlarning manbayi bo’ldi. Hamma husnlar, jamollar, fazllar va kamollar Haq taolo kamoli va jamolining zuhuri bo’ldi. Jamol-u kamol muhabbati, “Alloh go’zallikni sevuvchi go’zaldir” hukmiga ko’ra, Yaratganning zotiy sifati edi. “Alloh taolo Odamni o’z suvratida yaratdi” hukmiga ko’ra, u Odamga o’z sifatini berdi. Binobarin, insonning husn-u jamolga mushtoqligida o’sha zotiy muhabbat (Allohning o’ziga o’zi oshiqligi) mavjud.