Хайрли кечдан кейин сўровнома

исини чикарманг. Яна фермер хўжалигингиз етим бўлиб колмасин!
Кулишишди. Келишишди. Ўша йили куздан иш бошлаб юборишди. Кўкламга чиқиб, биринчи «ҳосил» тажриба учун Россия тарафларга жўнатилди.
Натижа кутилгандан яхши бўлди.

Давоми эртага..

Субхоновнинг режалари аслида бошкача эди. Юкларни машинага ортиб юборгач, ўзи хотиржам самолётга чиқди. Тошкентга қўнгунча маэа килиб
мизғиб келди. Келишув бўйича, Бердиевга қўнғирок қилиши, унинг янги уйида учрашиши, маҳсулотни ва уни етказиб берилгани хақини олиб кайтиши керак эди. Милиционерлар ишнинг белига тепишди.
Таксидан нега ўша ерда тушди ўзи? Кўзи «таксофон» деган ёзувга тушгани учундир-да! Аэропортнинг ўзидаёқ телефон килса бўларди-ку?..
Субхонов эса бу ёғини бошкача режалаштирганди. Бердиев билан ҳисоб-китоб килиб, пулларни олволгач, икки-уч кун шахарда колмокчи, хилватгина
«Космос» мехмонхонасигача бориб, ўзининг «пинхоний номери»га тушмокчи, шу ерда, фойедаги атторлик дўкончасида ишлайдиган Зумрадхон деган дўндик жувон билан бир дам олиб кетиш ниятида эди, хаммаси чиппакка чиқди.
Бу лаънати карамлар каёқда колган булиши мумкин? Ахир ҳаммасини йитта-битталаб текшириб жойлаштирганди, бошкаларига аралашиб кетмасин, деб
сувкоғоз билан ўртасидан ажратиб қўйганди-ку?!
Субҳонов кўпдан бери бунақа нокулай аҳволга тушмаганди. Хамиша ишлари беш, койилмаком эди. Кайси бир йили Зоминда, санаторийда дам олиб
ётган кезлари Бердиев билан танишиб колди.
Қўлини узатса ойга етадиган, бу учар ва ишбилармон йигитга хаваси келди. Гўё бутун санаторий ёлғиз ана шу бойвачча йигитга хизмат килаётгандек
туюлди унга. Худо ҳусндан хам, гавдадан хам кисмаган, муштлари гурзидек-гурзидек келадиган, оғзи тўла тилла тишли бу азамат йигитга якинлашишга
ҳаракат килди. Зиёфатлар уюштирди, овга, мехмондорчиликларга олиб борди.
Мавлонбек Бердиев жуда камгап йигит эди. Бошқалар хахолаб кулганда мийиғида кулимсираб кўяр, одамлар гапиравериб оғзи кўпириб кетганда, бир икки оғиз лукма ташласа ташлар, бўлмаса жим ўтираверарди.
Субҳоновга унинг ана шу оғир-вазминлиги, жиддийлиги ёқди ва «бу йигитда гап кўп кўринади» деб кўйди ичида.
Адашмаган экан. Кўп ўтмай бу нарса ўзини кўрсатди. Бир куни Бердиевни кўргани бир неча йигитлар келишди. Ҳаммаси тижоратчи, тадбиркорлар экан. Улардан бири аллакайси юртда карам ўстирилиши ва уларнинг ичига елим халтачаларда наркотик моддалар жойланиб, тегишли ҳудудларга таркатилиши ва бунинг орқасидан миллион-миллион доллар фойда кўриши ҳақида гапириб колди.
Субҳонов буни эшитиб донг котди кўйди. Ўйлади-ю, сира акли етмади. Сўрашга нокулай. Лекин барибир шу фикр унга тинчлик бермай кўйди, кан
дай бўлмасин тагига етишга уринди.
Бир куни бассейнда Бердиев икковлари чўмилиб, «Бавария» пивосидан ичиб, офтобда тобланиб ётишганида киши билмас шундан гап очди.
— Карамнинг ичига қанака килиб наша жойлашаркан, аклим бовар килмаяпти? — дегандек гап килди.
Бердиев унга жанобан индамади-ю бир оздан кейин кискагина килиб, «қалови топилса, кор хам ёнади» деб кўйди.
... Ва ўша куни кечкурун Субхонов ўзининг боғидаги узумлардан махсус тайёрлатган мусалласни ичиб, овқатланиб ўтиришаркан, кутилмаганда Бердиевни ўзи оғиз очиб колди...
Маълум бўлишича, махсус ажратилган майдонга февралнинг бошларида карам уруғи экилиб, иссикхоналарда ё плёнка остида ўстирилар, ўзаги кўриниб гулпоя чикара бошлаган пайтда, уларнинг ўртасига
эллик-юз грамм кўкнори шираси ё наша муми солинган елим халтачалар жойлаштирилиб қўйилар ва икки ойга етар-етмас карамлар ўзини ўнглаб, пўстлоқлари ўралиб, етилиб, «дорилар» унинг барглари орасига яшириниб коларкан. У ёғи эса кетди! Ана сизга «наркобизнес!»
Субҳонов буни эшитиб, эси оғиб колаёзди.
— Ахир мени фермер хўжалигимда хам карам ўстириладику, нега шу нарса хаёлимга келмади? — деб юборибди кутилмаганда.
— Хаёлингизга келмагани маъкул, — кулимсиради Бердиев, — бу жуда калтис ўйин...
Шу билан сухбат тугади. Бошка мавзуга ўтишди.
Аммо барибир Субхонов шу кеча ухлаёлмади. Эртасига яна шу хакда оғиз очди. Бердиев эса дангалини айтиб коя колди.
— Майли, ана, карамингиз бор, — деди секин, — лекин уларга жойланадиган «дорилар»ни каёкдан оласиз?
— Бор, — деди Субхонов кизишиб, — тоғда ишончли одамлар бор... Нашами, кўкнорими, етказиб беришади.
— Мени бўлса, бошка юртлардаги бозорлар билан хам алокам бор, — деди Бердиев ўйланиб. — Ўйлашиб кўрайлик, балки уриниб кўрармиз... Лекин,

— Мен сизни тушунмаяпман, Мавлон Бердиевич? — деди Субхонов мезбоннинг авзойидан чўчиб.
— Мен ўзбек тилида тушунтираяпман, шекилли? — деди Бердиев унга ўкрайиб. — Ё она тилингизниям тушунмайдиган ғалча бўлиб қолганмисиэ?
— Биринчидан, менга бунака муомала килишга хаккингиз йўк, — деди Субхонов ковок-тумшуғи осилиб. — Мен сизга карам эмасман. Иккинчидан, сиздан беш-ўн ёш каттаман. Ёшимни хурмати бўлиши керак. Учинчидан. Эшикдан кириб келмасимдан, ҳа йўк, бе йўк, бақириб кетдингиз?
— Тўртинчидан, — деди кинояли охангда Бердиев, — сиз ана шу хамкорлигимиз эвазига жаракжарак пул олиб турибсиз. Бир иш килгандан кейин койиллатиб охирига етказиш керак!
— Тўғри бир хафта кечикдик, — гунохкорона товушда деди Субхонов, — ёмғир халал берди. Бунака пайтда биласиз, плёнкаларни очиб бўлмасди.
— Буниси сизнинг ишингиз! — овозини баландлатди Бердиев. — Менга деса тош ёрмайдими? Сиэнинг вазифангиз келишилган махсулотларни ўз вақтида
етказиб бериш, колгани мени ишим.
— Олиб келиб берди-ку? — елкасини кисиб кўйди Субхонов. — Бир тонна сабзи, пиёз, шолғом... Икки тонна карам... Сиз бўлса, ҳадеб «нима иш қилиб
кўйдингиэ?» деб ўдағайлаб ётибсиз!
— Эътиборингиз учун, ўша икки тонна карамларингизни ичида учтаси етишмаяпти, — захарханда килди Бердиев. — Ё бунисидан хабарингиз йўкми?
Субхоновнинг ранги бўзариб кетди.
— Каёқка кетади? — деди кўзларини пирпиратиб.
— Бил-ма-дим? — деди Бердиев кўлларини ёзиб, — буни сиздан сўраш керак?
— Бунака бўлиши мумкин эмас, — бош чайқади Субхонов — ё , сиз мени калака киляпсиз, ё кандайдир англашилмовчилик...
— Келинг, гапни чувалаштирмайлик, ака, — деди Бердиев асабийлашиб, — биз учун махсус карамлар неча бош эди?
— Эллик дона, — деди Субҳонов лаблари зўрға кимирлаб. — Узилаётганда хам, машинага ортилаётганда хам ўзим тепасида туриб, битта-битта санаб
жойлаштирилган...
— Кирк еттита чикди, — деди Бердиев совуккина қилиб.
— Бўлиши мумкин эмас, — қичқириб юбораёяди Субҳонов.
— Бўлибди-ку? — аччиқ жилмайди Бердиев. — Нега мумкин эмас экан? Ана мархамат, ертўлага тушинг! Йигитлар шу ерда. Битталаб ҳаммаси кесиб
чиқилди. Кирк еттитаси бутун, колгани чикинди.
— Мени нокулай ахволга солиб қўйяпсиз, — ўйиб оладиган оҳангда деди Субхонов тер босган пешонасини кафти билан артиб.
— Йўк, сиз мени нокулай ахволга солиб кўяяпсиз! — ўйиб оладиган охангда деди Бердиев. — Сизку, махсулотларни бир бало килиб, олиб келиб
ташладингиз. Мен-чи? Мен энди уларни келишилган объектларга, самолётдами, поезддами, балодами-баттардами эгаларига етказишим, колган-қутганларни бозорларга чикаришим керак. Буни тушунасизми,
ўзи?
— Тушунаман, — деди Субхонов бўшашиб.
— Хеч балони тушунмайсиз, — кўл силтади Бердиев. — Мижозлар билан ўртамизда битим тузилганидан хабарингиз бор. Агар, билиб қўйинг, шу
килиғингиз сабаб битим бузилса... Ана шу хом каллангиз билан жавоб берасиз!
— Мени кўркитманг! — титраб кетди Субхонов.
— Кўркитмаяпман, огохлантириб кўяяпман холос, — деди Бердиев. — Ҳайдовчи йигитларингиз кани? Балки ўшалар ўмаришгандир?
— Улар кайтиб кетишган, — деди Субхонов, — улар ишончли йигитлар...
— «Ишниган тоғда кийик ётмайди», акахон, — деди Бердиев. — Шубхам ўшалар-да. Юкларни олиб келган ўша йигитларни топиб келинг!
— Қанакасига? — ажабланди Субхонов.
— Билмадим? — хўмрайди Бердиев. — Оркасидан борасизми, чакиртирасизми, бу сизнинг ишингиз. Лекин менга ўша уч дона карамни аниклаб берасиз!
— Ёнимда ортикча пулим йўк, — деди Субхонов йўғон лабларини кимтиб ва кўишб кўйди, — хисоб китобимиз нима бўлади?
— Уша карамлар аниқланмагунча, бир тийин хам ололмайсиз, — кўзлари совук ялтираб кетди Бердиевнинг. — Хозир ўзингиз «уч кило»ни эплаёлмаяпсиз, яна пул дейсиз?
— Тагимда машинам хам йўк, — хафсаласизлик билан деди Субхонов.
— Майли, машина биздан, — деди Бердиев, — айтаман. Хайдовчи олиб чикади, ёмингизга яна битта йигит хам кўшиб бераман.
Субхонов <хўп» дея ўрнидан туриб, оёкларини судраганча эшик тарафга юраркан, оркасидан Бердиевнинг дағдағаси эшитилди:
— Ернинг тагида бўлса хам топиб келасиз! Колган гапларни кейин гаплашамиз!
Эшик ёпилди...

Расулуллоҳ (с.а.в.) ҳазратлари Саводни дуо қилдиларда, сафни тартибга келтириб, капаларига қайтдилар. Қўлларини кўтариб яна дуо қила бошладилар: «Оллоҳим, бу қўшин маҳв бўлса, сенга ибодат қилинмай қўяди. Оллоҳим, ваъданг бор эди, биздан аяма. Ёлғиз ўзингдан
ёрдам сўрайман. Бошқадан талаб қилмайман. Ўзинг бизни унутма».
Пайғамбар жанобимиз дуо қилардилар, ҳазрати Абу Бакр орқаларида «Омин» деб турарди.
Қўлларини самога кўтарган кезда Расулуллоҳнинг ридолари елкаларидан тушиб кета бошлар, ҳазрати Абу Бакр уни кўтариб қўяр эди.
Султони анбиё саййидимизнинг бунчалик ёлворишларини кўрган Ҳазрати Абу Бакр: «Дуоларингиз кифоядир, ё Набийаллоҳ. Раббингиз сизга ёрдам беражак», деб таскин бермоқчи ҳам бўлди. Шу аснода Сарвари олам жанобимизнинг кўзларини енгил бир уйқу босиб кела
бошлади. Жанг арафасида бундай уйқу босиб келиши ғалати эди. Пайғамбаримиз (с.а.в.) уйқунинг узўзидан келмаслигини, Жаноби Ҳақнинг ҳусусий бир муомаласи эканини англаб,
бошларини қўйдиларда, ётдилар. Жуда ҳам қисқа давом этган бу уйқудан уйғонганларида лаблари табассум қилар эди.
— Хушхабар, эй Абу Бакр. Оллоҳ таолонинг ёрдами етишди. Ана, Жаброили Амин чангтўзон ичра келди, отининг юганини ушлаб турибди, — деб маълум этдиларда, асҳоб томон юрдилар.

Давоми соат 16.00 да

Рамазон ойининг ўн еттинчи кунига тўғри келган жума тонгида мўминлар ҳали ҳам уйқу элтган кўзлари билан масрурланиб туришар эди. Бир кун олдин ёққан ёмғир ерни роса
юмшатган бўлсада, оёқ ботмас, бемалол юрса бўладиган ҳолатда эди.
Малакут оламида вазият ундан ҳам бошқачароқ эди. Бир гуруҳ фаришталар Бадр жангида қатнашиш вазифасини олиб, шай турар эдилар. Улуғ Мавло уларга: «Албатта, мен сизлар билан
биргаман, бас, сизлар имон келтирган зотларнинг (ғалаба қозонишларига ишончларини) маҳкамланглар. Мен кофир кимсаларнинг дилларига қўркув солажакман. Бас, уларнинг бўйинларини узинглар, бутун — ҳамма бармоқларини чопинглар», деб амр қилган эди. (Анфол, 12.)
Бундан ташқари, Жаброил фаришта Пайғамбарлар имоми саййидимизнинг ёнларига тушиб, Жаноби Мавлодан салом келтирди, кетмакет юборилгувчи уч минг фаришта билан ёрдам беражагини етказиб суюнтирди.
Расули акрам (с.а.в.) шундан кейин капа остидан чикдилар, эҳтимол, бу келган ваҳий натижаси ўлароқ қўлларидаги бир ҳовуч шағал тошни мушриклар томонга отарканлар: «Яқинда
ўша жамоат енгилиб, ортларига қараб қочиб қолурлар» (Қамар, 45.) оятини ўқидилар.
Ўша дамда Ҳазрати Умар бошланай деб турган жанг ҳаяжонини унутди. Неча йиллардан бери ўқиган, аммо баъзи сирини ақли ололмаган оятнинг маъносини шу онда тушуниб етганидан севинди. Неча марта ўқиган бўлса, ўшанча марта: «Ким экан у енгилиб, ортларига
қочадиган жамоат?» деган саволнинг жавобини зеҳнида излади. Ҳозиргидай ҳаяжонли бир онда қаноат бергувчи бир жавоб топажаги хаёлига ҳам келмаган эди.
Расулуллоҳ (с.а.в.) отган шағал тошчалар хар ёнга тартибсиз сочилган, ҳар биттаси бир мушрикка тегиб, уларни довдиратиб қўйган эди. Кейинроқ Қуръони каримда бу нарсага ойдинлик киритилиб, Оллоҳ: «Эй Муҳаммад, уларнинг юзига қўлингиздаги бир сиқим тошчаларни отган пайтингизда сиз отмадингиз, балки Оллоҳ отди», (Анфол, 17.) дея бу неъматни хотирлатди.
Расулуллоҳ (с.а.в.) шундан кейин асҳоб ёнига келиб, уларни ғайратлантирадиган, Аллоҳ айт деб буюрган сўзларни айтдилар: «Парвардигорингиз сизларга уч минг кўкдан туширилган
фаришта билан мадад бериши кифоя қилмайдими?.. Агар сабр қилсангиз, сизларга ҳужум қилсалар, Парвардигориигиз сизларга беш минг белгили фаришта билан мадад берур». (Оли Имрон 124-125.)
Сўнг Оллоҳ таолонинг мана 6у амрини таблиғ этдилар:
«Эй мўминлар, кофирларнинг ҳужумига дуч келганингизда уларга орқа ўгирманглар (яъни, қочманглар). Ким ўша (уруш кунида жанг йўсинини ўзгартириш ёки бошқа бир гуруҳ (мусулмонлар)га қўшилишдан ташқари ҳолатда уларга (кофирларга) орқа ўгириб қочса, бас, у
Оллоҳ тарафидан ғазаб билан кетибди ва унинг жойи жаҳаннамдир. Нақадар ёмон оқибата!». (Анфол, 15-16.)
Шундан кейингина қўшинни тартибга келтира бошладилар. Қўлларидаги таёқча билан баъзиларни олдинга, баъзиларни орқага ишорат қилар эдилар. Шу асно таёқлари ила Савод ибн
Ғозийанинг олдинга сурилишини ишора этган эдилар, у жиддий тарзда:
— Сиз менинг баданимни оғритдингиз, эй Оллоҳнинг пайғамбари. Оллоҳ сизни адолат ва ҳақ дин ила юборгандир. Мен ҳам бунинг ҳаққини сўрайман, — деб туриб олди.
Ғалатику! Шу арзимаган нарсадан одамнинг жони оғрир эканми? Пайғамбаримизнинг ҳам бундай ниятлари йўқ эди. Бўлиши ҳам мумкин эмас. Асҳоб ҳар чеккадан Саводга хўмрайиб
қарадилар. Гўё: «Эсини еганми бу? Беш дақиқадан кейин бошланадиган жангда ўқлар санчилиб, қиличлар инсофсизларча чопиши мумкин бўлган бир баданга енгилгина тегиб ўтган бир таёқчанинг оғритиши қаёққа боради?» демоқчи эдилар.
Шундай бўлсада, Расулуллоҳ (с.а.в.) қоринларини очдилар:
— Кел, эй Савод, ҳаққингни ол, — дедилар ул зот.
Савод яқинлашиб келдию қаттиқ қучоқлаб олди. Ра
сулуллоҳнинт қоринларига юзларини суртиб, ҳурматла ўпиб қўйди ва:
— Ҳаққимни олдим, ё Расулуллоҳ, — деди.
—Нега ундай қилдинг, эй Савод? — деб сўрадилар Расули акрам.
—Ё Расулуллоҳ, вазиятни ўзингиз кўриб турибсиз. Ҳозир бормиз, Худо билади, бирпас туриб нима бўламиз. Шунинг учун мен истадимки, бу дунёдан айрила туриб, охирги марта сизнинг муборак баданингизга теккан ҳолда кетай, Раббимнинг ҳузурига шундай борай, дедим.

У вактни ўтказмай ўрнидан турди, атрофидагилар эшита оладиган баланд овозла, турганларга мурожаат этди:
— Эй қурайшликлар, қаршингизда Муҳаммад ва унинг дўстларидан иборат бир оломон бор. Улар билан тўқнаш сангиз, ё тоғангизнинг, ёки амакингизнинг ўғлини, ёхуд қавмингиздан биронта одамнинг ёстиғини қуритасиз. Бир бирингизга нафрат сотиб оласиз.
Яхшиси, қайтиб кетингда, уни арабларга қўйиб беринг. Агар араблар уни енгишса, иш ўзўзидан битган бўлади. Агар Муҳаммад ғолиб келса, шуни билингки, у эришадиган зафар сизнинг
зафарингиз бўлади. Ўшанда у ҳам сиз билан яхши муомала қилади, раҳмдиллик кўрсатади. Мен эсам, улар ўлдириб қўйган Амр ибн Хадрамийнинг хун ҳаққини ўз зиммамга оламан. Шуларни
айтмоқчи эдим...
Ҳаким ибн Ҳизом Утбанинг таклифини Абу Жаҳлга етказгани бориб, уни зирҳини мойлаётган ҳолда топди.
— Сенга бир таклиф билан келдим, эй Абул Ҳакам, — деди.
Абу Жаҳл ўтирган жойидан «Яхши таклиф билан келганга ҳеч ўхшамайсан», дегандек кўз қирини ташлар экан:
— Нима таклиф экан, айт, — деди.
— Утба ибн Робиа бу жангнинг олдини олиш учун Амр ибн Хадрамийнииг хун ҳаққини бўйнига олишга ваъда беряпти. Буни халқ олдида ошкора айтиб, у ердагиларни гувоҳ тутди.
Абу Жаҳл ўтирган жойидан саичиб кетди. Қони қайнаб:
— Демак, Муҳаммад ва дўстларини кўриши билаи Утбанинг ўтакаси ёрилибдида, — деб бақирди. — Йўқ, бугун Муҳаммад билан орани очди қиламиз. Унгача Бадрдан бир қарич
жилиш йўқ. Шуни яхшилаб қулоғингга қуйиб ол, эй Ҳаким! Ундан кўра, сен ҳозир борда, Утбага шароб ичириб овозини ўчир!
— Охирги сўзинг шуми, эй Абул Ҳакам?
— Ҳа, охирги сўзим шу! Бугун уларга ўлим фармонини ўз қўлларим билан имзолайман.
Суҳбат шу ерда узилди. Абу Жаҳл «Энди мени холи қўй» дегандек ёмон қараб қўйди.
Ҳаким у ердан умидини узиб қайтди. Бунинг устига, Амир ибн Хадрамий хам ўзини ҳар тарафга уриб: «Утбага шароб ичиринглар, қўрқувдан ёрилган юрагига малҳам бўлади», деб бакирар эди.
Макка ҳудудида Амир ибн Хадрамийга ўхшаганлардан неча баробар устун обрўга эга бўлган тинчликсевар Утба хозир қўрқоқликда айблаиаётган эди... Яна ким томонидан — Амир ибн Хадрамий тарафидан... Утбанинг унга ўхшаган қанча қуллари бор эди. Шу боис ҳам бу
даражада ҳакрратга чидай олмаган Утба қизиқ устида биринчи бўлиб ўртага чиқишга қарор берди.

Бу йил менга унча хуш келмади... Аллоҳим соғ саломат сақлаганига шукр....
Йил бошини ковид билан бисмиллаҳ деб бошладим... Туппа тузук рўзадор бб юрувдим.. Тўсатдан иситма... 39.8-38 уч кун сақланиб аста секин тушди... Энди ўлгудек ҳолсизман... Озгина ҳаракат терга тушиб кетаяпман...Уйқу босади... Иштаҳа ноль. Ҳеч нарса егим йўқ. Бир кунда бир дона апельсин соки кифоя....
Икки кун олдин йигирма турт соат ухлабман. Шундан сунг ҳам уйқум очилмади. Бир соат уйқусизлик сунг яна уйқу. Кеча ҳам кунни деярли уйқуда ўтказдим. Кўрсаткичларим миёрда....
Бугун мажбуран капелна олдим... Аллоҳимга шукр сал тетикдекман... Ишим билан шуғулланидим бироз... Телефон тутишга сабрим етаяпти... Тикланиш бу сафар оғир кечдиеейй..
Дард берган Аллоҳимга шукр... Ўзини дард бериб эслатмаса унутиб қўямиз....