`У сьмерці ґанка касьцянога,
Ля схілу лёсаў забыцьця
Спаткаў хвіліны Я пустога
Спакою сталага жыцьця.

Адзіны Я, нямае часу
І сваркаў, бойняў, мітусьні.
Няма сьцяжынкі да Парнасу
І рылаў вечнае хлусьні.

Няма сьвятла, няма і ценяў,
Нічога больш не існуе.
Адзіны грукат ад ступеняў,
Фатэль і кава на стале.

Патрэбны Я, мяне чакаюць!
“Пра што мы будзем размаўляць ?”
А ў небе зьнічкі атухаюць
І ноч гатуецца ўставаць.

•••

U śmierci ganka kaścianoha,
U schiłu losaŭ zabyćcia
Spatkaŭ chviliny Ja pustoha
Spakoju stałaha žyćcia.

Adziny Ja, niamaje času
I svarkaŭ, bojniaŭ, mituśni.
Niama ściažynki da Parnasu
I ryłaŭ viečnaje chłuśni.

Niama śviatła, niama i cieniaŭ,
Aničoha bolš nie isnuje.
Adziny hrukat ad stupieniaŭ,
Fatel i kava na stale.

Patrebny Ja, mianie čakajuć!
“Pra što my budziem razmaŭlać ?”
A ŭ niebie źnički atuchajuć
I noč hatujecca ŭstavać.

26.04.2024`

@kiera_dy_hardz

«...жыццё чалавека - гэта праект ад пачатку і да канца. У гэтым праекце, а дакладней у спробе яго ажыццяўлення і заключаецца свабода. Актам праектавання самога сябе чалавек імкнецца вызваліцца ад выпадковасці сваёй фактычнасці і існаваць на сваіх «уласных падставах». Праект - гэта ўласны спосаб быць у свеце і сярод іншых людзей. Свабода, якая дасягаецца ў праекце, супрацьпастаўляецца выпадковасці. Яна ёсць аўтаноміяй намаганняў чалавека самавызначыцца і гэтым надаць сэнс свайму выбару. Чалавек ёсць аўтар свайго жыцця і сваіх паводзінаў. Здольны праектаваць сваё існаванне чалавек нічым не абмежаваны, свабодны і цалкам адказны за свет і за сябе ў гэтым свеце.»

Рыгор Грудніцкі.
«Філасофія» 2005 год

#філасофія
#урыўкі

«***Навукоўцы звыклі мець справу з сумневам і няўпэўненасцю. Усе навуковыя веды недакладныя, і досвед сумневаў і няўпэўненасці вельмі важны. Думаю, ён распасціраецца за межы навукі. Думаю, каб вырашыць любую задачу, якая не вырашалася раней, дзверы ў незнаёмае трэба пакінуць прыадчыненымі. Трэба дапусціць магчымасць, што не ўсё ў вас робіцца правільна. Калі вы загадзя склалі меркаванне, можаце задачу і не рашыць.

Калі навуковец кажа, што не ведае адказу, - ён не ведае. Калі кажа, што ў яго ёсць здагадкі аб тым, як усё пойдзе, значыць, ён не ўпэўнены. Калі ён дастаткова ўпэўнены і кажа: «Гатовы паклясціся, вось так усё будзе», — у яго ўсё роўна ёсць некаторыя сумневы. А для таго каб дабіцца прагрэсу, вельмі важна паважаць і гэтае няведанне, і гэтыя сумневы. Таму што сумневы ў нас ёсць і мы глядзім ва ўсе бакі ў пошуках новых ідэй. Хуткасць развіцця навукі гэта не толькі хуткасць, з якой вы праводзіце даследаванні, але, што значна важней, яшчэ і хуткасць, з якой вы нараджаеце новыя ідэі для праверкі.

Калі б мы не былі здольныя ці не жадалі разглядаць пытанне ўсебакова, калі б мы не адчувалі сумневаў ці не прызнаваліся ў няведанні, ніякіх новых ідэй у нас бы не з'явілася. Не было б чаго правяраць, мы б і так ведалі, дзе ісціна. Атрымліваецца, тое, што мы завём навуковымі ведамі, проста набор сцвярджэнняў рознай ступені дакладнасці. Некаторыя з іх зусім ненадзейныя; іншыя амаль надзейныя, але няма ніводнага дакладнага абсалютна. Навукоўцы звыклі да гэтага. Вядома ж: цалкам можна жыць і не ведаць. Хтосьці скажа: як можна жыць - і не ведаць? А што? Я вось жыву. Гэта якраз проста. Як даведацца - вось што мяне хвалюе.

Магчымасць сумнявацца важная рэч для навукі і, думаю, у іншых сферах жыцця таксама. Яна нарадзілася з барацьбы. За права сумнявацца і вагацца змагаліся. І я не хачу, каб мы забывалі аб гэтай барацьбе, дапусцілі, каб яна знікла ўтуне. Я нясу адказнасць - як навуковец, які разумее вялікую каштоўнасць філасофіі няведання і важнасць прагрэсу, які ёсць плён свабоды думкі. Я абавязаны аб'явіць каштоўнасць гэтай свабоды і вучыць, што сумневу не трэба баяцца, яго трэба вітаць як крыніцу новых магчымасцей для чалавека. Калі вы прызнаеце сваю няўпэўненасць, у вас ёсць шанец палепшыць становішча***.»

Рычард Фэйнман
«Недакладнасць навукі»
Лекцыя 1
1963

#філасофія
#навука
#урыўкі

З днём матчынай мовы, шаноўныя!

Што такое мова?

Мова - гэта не толькі сістэма
знакаў, сродак камунікацыі, тое, праз што чалавек апісвае свет, пазнае і мысліць. На думку нямецкага філосафа Марціна Хайдэгера(1889-1976), мова - гэта «дом быцця», месца, дзе жыве свядомасць чалавека.

Мова - гэта таксама феномен духоўнай культуры. Паводле нямецкага філосафа і асветніка Іагана Гердэра(1744-1803), мова - гэта адна з важнейшых частак культуры(таксама навука, рамёствы, мастацтва, сям'я, дзяржава, рэлігія), адна з крыніц культурнага развіцця. Украінскі лінгвіст, літаратуразнаўца і філосаф Аляксандр Апанасавіч Пацябня(1835-1891) разглядаў мову, як кампанент дохоўнага жыцця народа. Праз абрады і міфы, яна ўвасабляецца ў разнастайных формах, у ёй выяўляецца душа народа. Прадстаўнік нямецкага ідэалізму Ёган-Готліб Фіхтэ(1762-1814) падкрэсліваў, што «розум можна мець пры любой мове, але спагадную, творчую душу, - толькі пры жывой мове», бо яна не толькі мова маці і дзіцяці, «але і мова Маці-народа, – Маці-Зямлі, вялікай Маці-Прыроды», ва улонні якіх нараджаюцца жывыя вобразы, якія «ўпершыню светам сваім адкрываюць перад чалавечай свядомасцю акружаючы, раней ахутаны цемрай, свет...».

На думку расейскага сацыёлага, культуролага, філосафа і літаратуразнаўцы Міхаіла Бахціна(1895-1975), мова - гэта гістарычная сістэма, якая набывае свае жывыя формы "у пэўнай вербальнай камунікацыі". У ёй ўвасабляюцца формы творчасці простага люду.

Беларуская мова - гэта нацыянальны духоўны скарб.

Менавіта ў роднай мове, лічыў Францішак Багушэвіч(1840-1900), выяўляецца самаідэнтыфікацыя беларускага народа, ягоная самабытнасць. Паэтка і публіцыстка Алаіза Пашкевіч(1876-1916) пісала, што мова, «быццам цэмент», які «звязвае людзей. Яна дае ім найлепшы спосаб зразумець адзін аднаго, адной думкай жыць, адной долі шукаць».
У 20-х гадах XXст. філосаф і публіцыст Уладзімір Самойла(1878-1941) пераконваў, што асноўны чыннік, які злучае народ, ёсць яго самабытная і багатая родная мова. «Беларуская мова сведчыць пра беларускі народ», - паўтараў ён.
Каталіцкі святар Адам Станкевіч(1892-1949), адзначаў, што менавіта мова, з'яўляецца адной з адзнак нацыянальнай асаблівасці кожнага народу, з'яўляецца прыродным дабром, пазбаўленне якой, руйнуе яго прыродную асобнасць, нішчыць нацыянальную індывідуальнасць, з чым нельга не пагадзіцца.
У 1999 годзе, беларускі філосаф, гісторык і культуролаг Уладзімір Конан(1934-2011), у часопісе «Наша вера», падкрэсліваў, што родная мова(як і рэлігія, аўтэнтычная міфалогія) - гэта не толькі кампанент культуры, але і крыніца фармавання нацыянальнага менталітэту.

Як мы бачым, родная мова - гэта духоўны і культурны скарб, які ствараўся і назапашваўся стагоддзямі, яна - адна з найважнейшых прыкмет нацыянальнай культуры. І гэты артыкул, мне хацелася б скончыць словамі постаці беларускага мыслення - Міколы Крукоўскага(1923-2013):

«Менавіта мова і мова абавязкова родная, сэнс чаго надзвычай добра выражаецца цёплым нямецкім словам Muttersprache (матчына мова), толькі і можа выявіць самыя інтымныя, унутраныя думкі і намеры чалавека ў яго дзейнасці і ўвогуле жыцці. Нездарма той жа Эдуард Сепір(амерыканскі лінгвіст і антраполаг) пісаў, што сумленным можна быць толькі на роднай мове»

Шануйце і беражыце родную мову!

#культуралогія
#філасофія