**Konfutsiy shunday degan:

“Quyoshning senga kelishini istasang, soyadan chiq.”

Konfutsiyning bu chuqur hikmati, hayotda nur, umid va baxt izlayotgan har bir inson uchun esda qoladigan ibratdir.
Quyosh — bu yerda nur, ma’rifat, donolik va hayot energiyasining timsolidir. Soya esa zulmat, qo‘rquv, ichki chekinish va dangasalikning ramzidir.

Bu so‘z bizga eslatadi: agar hayotda oldinga intilib, rivojlanishni, baxt va muvaffaqiyatni qo‘lga kiritmoqchi bo‘lsak, ichimizdagi zulmat nuqtalar bilan yuzma-yuz kelib, ularni yengishimiz lozim.
Soya — ba’zan o‘tmish yuklari, ba’zan muvaffaqiyatsizlikdan qo‘rquv, ba’zan esa odatlarning qulay hududi bo‘lishi mumkin.
Ammo soyada qolgan holda, quyoshning issiqligi va nurini his qilishning imkoni yo‘q.

Keling, o‘ylab ko‘raylik… Hozirgi zamon odamlarini ko‘pincha ishdagi stress, munosabatlardagi ishonchsizlik yoki jamiyatning kutgan narsalari ezadi.
Ijtimoiy tarmoqlardagi odamlar o‘zlarini boshqalar bilan solishtirib charchashadi, o‘tmishdagi xatolariga yuzlanishdan qochishadi.
Shu tariqa, ular o‘z soyalari ichida yashashda davom etishadi. Ammo bir qadam tashlab, soyadan chiqqanlarida, ularni quyosh qarshi oladi.

Bu so‘z bizga harakat qilish va xavf-xatarlarni qabul qilishning muhimligini eslatadi.
Ba’zan do‘stlik o‘rnatish uchun ilk qadamni tashlash, ba’zan yangi ko‘nikma o‘rganish uchun jasorat ko‘rsatish zarur.
Xuddi urug‘ning tuproq ostidan yorug‘likka chiqishga intilishi kabi…
Agar o‘sha urug‘ tuproqning qorong‘iligida qolishga ko‘nsa edi, hech qachon gul ocholmas edi.

Quyoshga chiqish jasorat talab qiladi. Chunki nur soyada yashiringan jarohatlarimizni ham fosh etadi.
Ammo bu jarohatlar tuzalgach, ichimizdagi kuchli salohiyat ham nur socha boshlaydi.

Ehtimol, endi o‘zimizga quyidagi savolni berish vaqti kelgandir:
“Qaysi soyada yashirinib qolganman? Qaysi qo‘rquvlar meni quyoshdan uzoqlashtirmoqda?”
Shuni unutmang: quyoshga qarab yo‘l olganlar faqat nurni emas, balki o‘z soyalarini ham ortda qoldiradilar. Ehtimol, birinchi qadam oddiygina qadam tashlashdir…

Sevgi va nur ila.Kanalga ulanish uchun👇🏼**

@filosof_kundaligi 🔭

**Frans Kafka hech qachon uylanmagan va farzandi bo‘lmagan. Bir kuni u Berlindagi bog‘da sayr qilib yurganida, o‘yinchoq qo‘g‘irchog‘ini yo‘qotib qo‘ygani uchun yig‘layotgan kichkina qizcha bilan uchrashib qoladi.

Kafka qiz bilan qo‘g‘irchoqni uzoq vaqt izlaydi, ammo topolmaydi.

Ertasi kuni u qizga yana uchrashib, qo‘g‘irchoqni izlashni davom ettirishni taklif qiladi. Lekin ular yana topa olmaydi.

Shunda Kafka qizga qo‘g‘irchoq nomidan yozilgan bir xat beradi.

Xatda shunday deyilgandi:
“Iltimos, yig‘lama. Men dunyoni ko‘rish uchun sayohatga chiqdim. Senga sarguzashtlarim haqida yozib turaman.”

Shunday qilib, Kafka hayotining oxirigacha davom etgan bir hikoya boshlanadi.

Kafka har safar kichkina qiz bilan uchrashganida, unga qo‘g‘irchoqning sarguzashtlarini yozib bergan xatlarni o‘qib beradi. Qiz esa juda xursand bo‘ladi.

Berlinni tark etishidan oldin Kafka bir o‘yinchoq do‘koniga kirib, bir qo‘g‘irchoq sotib oladi. So‘ngra qizcha bilan uchrashadi va unga qo‘g‘irchoqni uzatadi.

Qiz shunday deydi:
“Ammmo bu mening qo‘g‘irchog‘imga umuman o‘xshamaydi.”

Kafka qizga qo‘g‘irchoq yozgan yana bir xatni beradi.

Xatda shunday deyilgandi:
“Sayohatlar meni o‘zgartirdi.”

Qizcha yangi qo‘g‘irchoqni quchoqlaydi va xursand bo‘lib uyiga qaytadi.

Bir yildan keyin Kafka vafot etadi.

Yillar o‘tib, katta bo‘lgan qiz qo‘g‘irchoq ichidan bir xat topadi.

Xatda shunday yozilgandi:
“Sevgan barcha narsalaringni yo‘qotib qo‘yishing mumkin, ammo oxirida sevgi boshqa bir shaklda qaytib keladi.”*©️Franz Kafka*Kanalga ulanish uchun👇🏼**

@filosof_kundaligi 🔭

“Butun umringiz davomida orzungizga intiling va vaqtingizni behuda sarlamang. Chunki havoga uchgan vaqt sizdagi barcha yaxshi narsalarni tortib oladi.”

Mazkur fikr Platonning falsafiy dunyoqarashiga yaqin bo‘lib, hayotning teleologik (maqsadga yo‘naltirilgan) mohiyatini ifodalaydi. Quyidagi tarzda chuqurroq tahlil qilamiz:

1. Orzuga intilish va hayotning maqsadi

Platon falsafasida inson hayoti g‘oyalar dunyosiga erishish, ya’ni oliy haqiqatni anglash yo‘lida shakllanadi. Orzular bu yerda oddiy istaklardan yuqori bo‘lgan oliy idealni ifodalaydi. Orzuga intilish – bu nafaqat shaxsiy maqsadlarni, balki universal yuksaklikka erishishni anglatadi. Teleologik nuqtai nazardan, har qanday inson faoliyati uning tabiiy mohiyatiga muvofiq oliy maqsad sari yo‘naltirilgan bo‘lishi lozim.

1. Vaqtning ontologik qadri

Platonning vaqtga bo‘lgan qarashlarini Timaeus asaridan kelib chiqib izohlash mumkin. Unda vaqt dunyoviy harakatning o‘lchovi sifatida tasvirlanadi. “Havoga uchgan vaqt” – bu insonning haqiqiy bo‘lish mohiyatini unutib, vaqtni o‘tkinchi va moddiy dunyo quvonchlariga sarflashi, ya’ni metafizik tub mohiyatidan uzoqlashishi degani. Insonning vaqti – u uchun ajratilgan “yolg‘on dunyo”dagi cheklangan muddat bo‘lib, uni oliy haqiqatga erishish uchun foydalana olmaslik metafizik halokatga olib keladi.

1. Behudalikning axloqiy talqini

Platon falsafasida axloqiy ideal – bu ong va iroda yordamida o‘z mohiyatini amalga oshirish. Vaqtni behuda o‘tkazish (grekcha akrasia – irodaning zaifligi) insonning ichki axloqiy inqiroziga olib keladi. Bu erda inson o‘zining “so‘nggi sabab”idan (yunoncha telos) uzoqlashadi va faqatgina o‘tkinchi, fizik ehtiyojlar bilan band bo‘ladi. Axloqiy nuqtai nazardan, bunday holat insonni haqiqiy baxt (yunoncha eudaimonia) va fazilatdan mahrum qiladi.

Xulosa

Platon falsafasiga ko‘ra, vaqtning qadri insonning o‘z idealiga intilishi va oliy haqiqatni anglashida namoyon bo‘ladi. Behuda sarflangan vaqt insonni bu intilishdan uzoqlashtiradi, uni o‘tkinchi dunyo zanjirlariga bog‘laydi. Shu sababli, inson har doim o‘z hayotining teleologik mohiyatini anglab, vaqtni g‘oyalar dunyosiga erishish uchun ongli ravishda sarflashi lozim.

Kanalga ulanish uchun👇🏼

@filosof_kundaligi 🔭

Seneka o’zining “MAKTUBLAR” asarida vaqt qadri haqida shunday nasihatlarni bizga yozib qoldirgan:

Noma 1

Senekadan Lutsiliyga salomlar bo‘lsin!
(1) Shunday qila qol, azizim Lutsiliy! O‘zingni o‘zing uchun saqla, shu paytgacha sendan tortib olinayotgan yoki o‘g‘irlanayotgan, bexuda ketayotgan vaqtingni bundan buyon asra va jamlab ol. Mening yozayotganim haq ekaniga o‘zing ishonch hosil qil: bizning vaqtimizning bir qismini kuch bilan tortib olishadi, bir qismini o‘marishadi, bir qismi dangasaligimizdan bekorga oqib ketadi. O‘zimizning ehtiyotsizligimiz tufayli yo‘qotishlarimiz hammadan ham ko‘ra sharmandalidir. Diqqat qilib nazar sol: axir hayotimizning kattagina qismini axmoqona ishlarga sarflaymiz, bekorchilikda o‘tadigan vaqtimiz ham - oz emas, qolaversa, obdon qarasak, hayotimizning hammasini qilishimiz kerak bo‘lgan ishlarga emas, boshqa narsalarga sarflaganmiz.

(2) Menga vaqtni qadrlaydigan, bir kunning ham qanchalar qimmatli ekanini biladigan, har bir soat sayin o‘layotganimizni tushunadigan biror-bir odamni topib ko‘rsat-chi?! Bizning fojiamiz shundaki, biz o‘limni oldinda ko‘ramiz; holbuki uning aksariyat qismi allaqachon ortimizda, - axir umrimizdan qancha yillar o‘tdi, o‘tib ketgan yillarimiz endi o‘limga tegishlidir. Azizim Lutsiliy, xuddi menga yozganingday qil: biror soatingni ham qo‘ldan berma. Bugungi kuningni qo‘lingda tutib turolsang – ertangi kuningga kamroq asir bo‘lasan. Agar shunday qilmasang, qiladigan ishingni ertaga qoldiraversang, butun hayoting shu yo‘sinda o‘tadi-ketadi.

(3) Lutsiliy, bizning hamma narsamiz aslida bizniki emas, bizga begona, faqatgina vaqtimiz bizga tegishlidir. Tabiat bizga faqat mana shu qo‘limizdan sirg‘alib chiqib ketayotgan va shuvillab oqib borayotgan vaqtnigina bergan, ammo uni ham bizdan kim istasa tortib oladi. Bandalar gumrohdirlar: qandaydir bo‘lmag‘ur, arzon va o‘rni oson to‘lib ketadigan narsani olgan-berganlari uchun hisob-kitob qiladilar; ammo vaqtingni olganliklari uchun o‘zlarini qarzdor deb bilmaydilar, holbuki eng minnatdor banda ham vaqtni bizga qaytarib berolmaydi.

(4) Balkim sen mendan: «Nasihat qilishni-ku bilasan, ammo o‘zing nima qilyapsan?» - deb so‘rarsan? Chin ko‘ngildan tan olishim kerak: men hisob-kitobni yaxshi biladigan chiqimdor sifatida qancha vaqtni bexuda yo‘qotganimning hisobini bilaman, xolos. Hech qancha vaqtni bexuda yo‘qotmayman deb aytolmayman, ammo qancha vaqt yo‘qotganimni, nimaga yo‘qotganimni va qanday qilib yo‘qotganimni aytib bera olaman hamda qashshoqligimning sabablarini ham tilga olishim mumkin. Men ham o‘z illati tufayli qashshoqlashmagan boshqa aksariyat odamlar singari ahvoldaman; hamma menga go‘yo rahm qiladi, biroq hech kim menga yordam bermaydi.

(5) Xo‘sh, nachora? Meningcha, eng ozgina qolgan narsaga ham qanoat qila oladigan inson qashshoq emas. Sen o‘z boyligingni hozirdan asraganing durust: hozir boshlashning ayni payti! Ajdodlarimiz aytganlariday, qozonning tagi ko‘rinib qolgandan keyin tejamkor bo‘lishdan foyda yo‘q. Qolaversa, vaqtimiz nafaqat oz qolgan, juda oz qolgan. Salomat bo‘l, birodar.

©️SENEKA. MAKTUBLAR

Kanalga ulanish uchun??

@filosof_kundaligi ?

**ARTUR SHOPENGAUER

“HAYOT SABOQLARI”**

Do‘stlik rishtalari uzilgach, qaytadan tiklash bizga qimmatga tushadi. Chunki sobiq do‘stning qilmishlari oldingidan yuz chandon oshadi, surbetligi chegara bilmaydi. Haydalgan xizmatkor haqida ham shunday deyish mumkin.

Odamlarning fikrlash tarzi, fe’l-atvori, xuddi manfaatlaridek, o‘zgarib turadi. Tuban niyatlarini amalga oshirishni paysalga solib o‘tirishmaydi. Bizni ishontirish uchun bergan va’dalariga laqqa tushmaylik. Samimiyligiga ishondik deylik, lekin uning vaziyatdan chiqib ketish maqsadida aytilgan va’dasi yolg‘on, haqiqiy tabiati esa o‘z fe’l-atvori bilan to‘qnashganda namoyon bo‘ladi.
Hayotda uchraydigan pastkashliklar va nodonliklardan xafa bo‘lishning hojati yo‘q. Bu narsa inson zotining o‘ziga xos belgilardan biri ekanligini unutmaylik. O‘z ishining ustasi bo‘lgan zarshunos sof oltinni soxtasidan osongina ajratib olgani singari, bizga keyinchalik bu bilim asqotadi.

Odamlarning bir-biridan farqi bor, albatta, lekin bu dunyoda yovuzlik hukmron – yovvoyilar bir-birining go‘shtini yeydi, madaniylashganlari bir-birini aldab kun ko‘radi.

©️ARTUR SHOPENGAUERKanalga ulanish uchun??

@filosof_kundaligi ?

Teleskop haqidagi dastlabki qaydlar.

Ingliz faylasufi, Parij dorilfununining ilohiyotchi olimi doktor Rojer Bekon ma’lum bo‘lishicha, teleskop haqidagi dastlabki qaydlar uning qo‘lyozmalarida o‘z aksini topgan. Arab optikasi yutuqlari bilan yaxshi tanish bo‘lgan va quyosh hodisasini shaxsiy tajribasida kuzatib, «sehrli kristall» (lupa) yordamida mutolaa qilgan faylasuf quyidagi hayajonli xulosalarini yozib qoldirgan:

«Men sizga tabiat va san’atning har qanday g‘ayritabiiylikdan xoli bo‘lgan hayratli «ishlari» haqida so‘zlab bermoqchiman. Shaffof jismlarga ishlov berish natijasida olisdagi narsalar juda yaqin ko‘rinadi va aksincha, biz uzoq masofadan mitti harflarni o‘qish va kichik buyumlarni ilg‘ash, shuningdek, yulduzlarni tomosha qilish imkoniyatiga ega bo‘lamiz».

Kanalga ulanish uchun??

@filosof_kundaligi ?

“Meni iskanjaga olib turgan dahshat ham shunda - hamma narsaga fahmim yetadi…”

©Fyodor Dostoyevskiy

Biroz etiborisiz bo’lish meni dunyodagi eng baxtli inson qilishi mumkun edi…

Kanalga ulanish uchun??

@filosof_kundaligi?

Telegram kanalimizda yangi loyiha!#101faylasuf #12

“Erkinlik va zaruriyat doimo birgalikda mavjuddir. Masalan, daryo suvi erkin oqadi. Lekin u o‘zandan chiqmaslik zaruriyatiga bo‘ysunadi. Shunga ko‘ra, aytish mumkinki, barcha ixtiyoriy harakatlar aslida majburiydir…”

TOMAS GOBBS
(1588-1679)

Ingliz faylasufi Tomas Gobbs Angliyaning janubidagi Vesport qishlog‘ida tug‘ilib o‘sdi. Uning onasi sodda dehqon ayoli, otasi ruhoniy edi.
Tomas 15 yoshida Oksford dorilfununiga o‘qishga kirdi va ikki yildan so‘ng uni bitirib, mantiq ilmidan ma’ruza qila boshladi. 1608 yilda u Uilyam Kavendishning o‘g‘liga murabbiylik qiladi. Gobbs 1610 yildan boshlab uch yil davomida Farangiston va Italiyada yashaydi. 1613 yilda u siyosatchi va faylasuf Frensis Bekonga kotiblik qiladi. 1636 yilda faylasuf Italiyaga jo‘naydi va u yerda Galiley bilan uchrashadi. Tomas Gobbs handasa ilmini juda katta qiziqish bilan o‘rgangan.
Uning quyidagi asarlari ma’lum: «Falsafa asoslari» (1640-1658), «Fuqaro haqida» (1642), «Jism haqida» (1655), “Inson haqida” (1658), “Leviafan” (1658).
1646 yilda Gobbs Karl I ning o‘g‘li shahzoda Uelsskiyga (bo‘lg‘usi Karl II) riyoziyotdan saboq bera boshlaydi.
Faylasufning atrofida uni ko‘rolmaydiganlar ko‘p edi. Shu bois Tomas Gobbsni keksaygan chog‘ida dahriylikda ayblaydilar. Uning «Fuqaro haqida» va «Leviafan» nomli kitoblari ruhoniylar tomonidan taqiqlangan adabiyotlar ro‘yxatiga kiritiladi. Gobbs so‘qqaboshlikda hayot kechirgan. 

Filozof shunday yozad:
“Tabiiy qonunlar o‘zgarmas va mangudir. Inson tabiatiga xos tabiiy qonunlarning soni 12 ta:
1. Shukronalik.
2. Adolatlilik.
3. O’zaro yon bosish va iltifot.
4. Kechirimlilik.
5. Ezgu kelajak haqida o‘ylar.
6. Haqoratga dosh berolmaslik, mag‘rurlik.
7. Xolislik.
8. Buyumlardan foydalanishdagi tenglik.
9. Qur’aga ishonish.
10. Egalik huquqi.
11. Hakamga itoat etish.
12. O’ziga o‘zi hakamlik qilolmaslik. “

Kanalga ulanish uchun??

@filosof_kundaligi ?

Telegram kanalimizda yangi loyiha!#101faylasuf #11

"Cogito ergo sum"

«Fikrlayapman, demak mavjudman»

RENE DEKART
(1596-1650)
Farangistonlik faylasuf, riyozatchi, tibbiyotshunos olim va uslubiy nazariyotchi Rene Dekart Turen muzofotining Lae shaharchasida dvoryan oilasida dunyoga keldi. 1606 yilning bahorida otasi Dekartni La-Fleshdagi diniy kollejga o‘qishga jo‘natadi. 1618 yilda Dekart Gollandiyaga jo‘naydi va o‘z xohishi bilan armiyaga yollanib, ispan-avstriya qo‘shinlariga qarshi kurashda ishtirok etadi. 1619 yildan boshlab Dekart falsafa bilan jiddiy shug‘ullanishga kirishadi. 1625 yilda Dekart Parijga keladi va olimlar bilan tanishadi. Faylasuf bu yerda tarixda «odam jurnal» deb nom qoldirgan Mersen Maren bilan yaqin do‘st tutinadi. Rene Dekart tabiatan qiziqqon bo‘lsa-da, bahs va tortishuvlar chog‘ida doimo o‘zini munosib tuta bilgan. U birinchi bo‘lib «Efir» atamasini va u haqidagi g‘oyani fan olamiga olib kirdi. «Fikrlayapman, demak mavjudman», — degan naqlni ham Dekart o‘ylab topgan. Shuningdek, u birinchi bo‘lib, kamalakning paydo bo‘lish sabablari va uning tabiatini tushuntirib berdi. Dekart 1650 yilning 11 fevralida yetti kun davom etgan ayovsiz bezgak xurujidan so‘ng vafot etadi. Bizgacha Rene Dekartning quyidagi asarlari yetib kelgan: «Aqlni boshqarish qoidalari», «Koinot yoki olam haqida mushohadalar», «Falsafa ibtidosi», «Uslub haqida mushohadalar», «Handasa» va boshqalar.

Kanalga ulanish uchun??

@filosof_kundaligi ?

Baltasar Grasian Ispaniyaning Blemonte qishlog‘ida e’tiborli shifokor oilasida tug‘ilib o‘sdi. U bolaligidanoq o‘z iste’dodi bilan boshqalardan ajralib turgan.

Uning bazi pandu - nasixatlarini sizlar bilan ulashmoqchiman.

Zaruriyat tug‘ilganda o‘zingni chetga olishni ham bil. Olamda behuda mashg‘ulotlar ko‘p… Lekin hech ish qilmagandan ko‘ra, behuda ish bilan mashg‘ul bo‘lgan ham yaxshiroq. Aqlli odam hech kimning ko‘ngliga urmaydi. Shuningdek, u o‘zgalardan bezor bo‘lmaslikning g‘amini ham yemog‘i joiz. Hammaga tegishli odamning ixtiyori o‘zida bo‘lmaydi. O’zingni hatto do‘stlardan ham chegaralay bil. Ulardan imkoniyatidan ortiq hech narsa talab qilma. Haddan oshmoqlik, ayniqsa, odamlar bilan muomalada me’yorni saqlay bilmaslik hech qachon yaxshilikka olib kelmaydi. 

Munosib ravishda chekina bilish mardonavor hujum qilish kabi muhimdir. Maqsadingga erishgandan so‘ng o‘zingni to‘xtata bil. Omad ustiga omad kelaverishi shubhalidir. Omadning ketidan quvish oqibatida avval erishgan hamma narsangni boy berib qo‘yishing hech gap emas. Ba’zan shunday bo‘ladiki, omad senga qisqa fursatli, ammo buyuk marhamat ko‘rsatadi. Lekin baxti chopgan odamni doimo kaftida ko‘tarib yurish bir kun kelib omadning ham joniga tegadi. 

O’zligingni birvarakayiga namoyish etma. Aks holda, ertaga hech kimni hayratga sololmaysan. Shu bois odamlarga har kuni biror yangilik hadya etish uchun nimanidir o‘zingda olib qol. Atrofdagilar bunday odamdan ko‘p narsa kutadilar va hech qachon uning xazinasi tagiga yetolmaydilar.

Ustunlik — birinchilikda. Ikkinchi bo‘lgan qanchalik ter to‘kmasin, hech qachon taqlidchi degan tamg‘adan qutulolmaydi. Donolar yangilik yaratib, qahramonlar ro‘yxatidan o‘rin oladilar. Ba’zilar birinchi qatorda ikkinchi bo‘lgandan ko‘ra, ikkinchi qatorda birinchi o‘rinni egallashni afzal ko‘rishadi.

Rad etishni bil. Hech qachon keskin rad javobini berma – bu sadoqat uzvlarini kesmoq bilan barobar. Ozgina umid qilishga imkon qoldir. Bu umid raddiya alamini kamaytiradi. Iltifot kemtik muruvvatning, yaxshi so‘z bajarilmay qolgan ishning o‘rnini to‘ldiradi.

Kanalga ulanish uchun??

@filosof_kundaligi ?