“Meni iskanjaga olib turgan dahshat ham shunda - hamma narsaga fahmim yetadi…”

©Fyodor Dostoyevskiy

Biroz etiborisiz bo’lish meni dunyodagi eng baxtli inson qilishi mumkun edi…

Kanalga ulanish uchun👇🏼

@filosof_kundaligi🔭

Telegram kanalimizda yangi loyiha!#101faylasuf #12

“Erkinlik va zaruriyat doimo birgalikda mavjuddir. Masalan, daryo suvi erkin oqadi. Lekin u o‘zandan chiqmaslik zaruriyatiga bo‘ysunadi. Shunga ko‘ra, aytish mumkinki, barcha ixtiyoriy harakatlar aslida majburiydir…”

TOMAS GOBBS
(1588-1679)

Ingliz faylasufi Tomas Gobbs Angliyaning janubidagi Vesport qishlog‘ida tug‘ilib o‘sdi. Uning onasi sodda dehqon ayoli, otasi ruhoniy edi.
Tomas 15 yoshida Oksford dorilfununiga o‘qishga kirdi va ikki yildan so‘ng uni bitirib, mantiq ilmidan ma’ruza qila boshladi. 1608 yilda u Uilyam Kavendishning o‘g‘liga murabbiylik qiladi. Gobbs 1610 yildan boshlab uch yil davomida Farangiston va Italiyada yashaydi. 1613 yilda u siyosatchi va faylasuf Frensis Bekonga kotiblik qiladi. 1636 yilda faylasuf Italiyaga jo‘naydi va u yerda Galiley bilan uchrashadi. Tomas Gobbs handasa ilmini juda katta qiziqish bilan o‘rgangan.
Uning quyidagi asarlari ma’lum: «Falsafa asoslari» (1640-1658), «Fuqaro haqida» (1642), «Jism haqida» (1655), “Inson haqida” (1658), “Leviafan” (1658).
1646 yilda Gobbs Karl I ning o‘g‘li shahzoda Uelsskiyga (bo‘lg‘usi Karl II) riyoziyotdan saboq bera boshlaydi.
Faylasufning atrofida uni ko‘rolmaydiganlar ko‘p edi. Shu bois Tomas Gobbsni keksaygan chog‘ida dahriylikda ayblaydilar. Uning «Fuqaro haqida» va «Leviafan» nomli kitoblari ruhoniylar tomonidan taqiqlangan adabiyotlar ro‘yxatiga kiritiladi. Gobbs so‘qqaboshlikda hayot kechirgan. 

Filozof shunday yozad:
“Tabiiy qonunlar o‘zgarmas va mangudir. Inson tabiatiga xos tabiiy qonunlarning soni 12 ta:
1. Shukronalik.
2. Adolatlilik.
3. O’zaro yon bosish va iltifot.
4. Kechirimlilik.
5. Ezgu kelajak haqida o‘ylar.
6. Haqoratga dosh berolmaslik, mag‘rurlik.
7. Xolislik.
8. Buyumlardan foydalanishdagi tenglik.
9. Qur’aga ishonish.
10. Egalik huquqi.
11. Hakamga itoat etish.
12. O’ziga o‘zi hakamlik qilolmaslik. “

Kanalga ulanish uchun👇🏼

@filosof_kundaligi 🔭

Telegram kanalimizda yangi loyiha!#101faylasuf #11

"Cogito ergo sum"

«Fikrlayapman, demak mavjudman»

RENE DEKART
(1596-1650)
Farangistonlik faylasuf, riyozatchi, tibbiyotshunos olim va uslubiy nazariyotchi Rene Dekart Turen muzofotining Lae shaharchasida dvoryan oilasida dunyoga keldi. 1606 yilning bahorida otasi Dekartni La-Fleshdagi diniy kollejga o‘qishga jo‘natadi. 1618 yilda Dekart Gollandiyaga jo‘naydi va o‘z xohishi bilan armiyaga yollanib, ispan-avstriya qo‘shinlariga qarshi kurashda ishtirok etadi. 1619 yildan boshlab Dekart falsafa bilan jiddiy shug‘ullanishga kirishadi. 1625 yilda Dekart Parijga keladi va olimlar bilan tanishadi. Faylasuf bu yerda tarixda «odam jurnal» deb nom qoldirgan Mersen Maren bilan yaqin do‘st tutinadi. Rene Dekart tabiatan qiziqqon bo‘lsa-da, bahs va tortishuvlar chog‘ida doimo o‘zini munosib tuta bilgan. U birinchi bo‘lib «Efir» atamasini va u haqidagi g‘oyani fan olamiga olib kirdi. «Fikrlayapman, demak mavjudman», — degan naqlni ham Dekart o‘ylab topgan. Shuningdek, u birinchi bo‘lib, kamalakning paydo bo‘lish sabablari va uning tabiatini tushuntirib berdi. Dekart 1650 yilning 11 fevralida yetti kun davom etgan ayovsiz bezgak xurujidan so‘ng vafot etadi. Bizgacha Rene Dekartning quyidagi asarlari yetib kelgan: «Aqlni boshqarish qoidalari», «Koinot yoki olam haqida mushohadalar», «Falsafa ibtidosi», «Uslub haqida mushohadalar», «Handasa» va boshqalar.

Kanalga ulanish uchun👇🏼

@filosof_kundaligi 🔭

Baltasar Grasian Ispaniyaning Blemonte qishlog‘ida e’tiborli shifokor oilasida tug‘ilib o‘sdi. U bolaligidanoq o‘z iste’dodi bilan boshqalardan ajralib turgan.

Uning bazi pandu - nasixatlarini sizlar bilan ulashmoqchiman.

Zaruriyat tug‘ilganda o‘zingni chetga olishni ham bil. Olamda behuda mashg‘ulotlar ko‘p… Lekin hech ish qilmagandan ko‘ra, behuda ish bilan mashg‘ul bo‘lgan ham yaxshiroq. Aqlli odam hech kimning ko‘ngliga urmaydi. Shuningdek, u o‘zgalardan bezor bo‘lmaslikning g‘amini ham yemog‘i joiz. Hammaga tegishli odamning ixtiyori o‘zida bo‘lmaydi. O’zingni hatto do‘stlardan ham chegaralay bil. Ulardan imkoniyatidan ortiq hech narsa talab qilma. Haddan oshmoqlik, ayniqsa, odamlar bilan muomalada me’yorni saqlay bilmaslik hech qachon yaxshilikka olib kelmaydi. 

Munosib ravishda chekina bilish mardonavor hujum qilish kabi muhimdir. Maqsadingga erishgandan so‘ng o‘zingni to‘xtata bil. Omad ustiga omad kelaverishi shubhalidir. Omadning ketidan quvish oqibatida avval erishgan hamma narsangni boy berib qo‘yishing hech gap emas. Ba’zan shunday bo‘ladiki, omad senga qisqa fursatli, ammo buyuk marhamat ko‘rsatadi. Lekin baxti chopgan odamni doimo kaftida ko‘tarib yurish bir kun kelib omadning ham joniga tegadi. 

O’zligingni birvarakayiga namoyish etma. Aks holda, ertaga hech kimni hayratga sololmaysan. Shu bois odamlarga har kuni biror yangilik hadya etish uchun nimanidir o‘zingda olib qol. Atrofdagilar bunday odamdan ko‘p narsa kutadilar va hech qachon uning xazinasi tagiga yetolmaydilar.

Ustunlik — birinchilikda. Ikkinchi bo‘lgan qanchalik ter to‘kmasin, hech qachon taqlidchi degan tamg‘adan qutulolmaydi. Donolar yangilik yaratib, qahramonlar ro‘yxatidan o‘rin oladilar. Ba’zilar birinchi qatorda ikkinchi bo‘lgandan ko‘ra, ikkinchi qatorda birinchi o‘rinni egallashni afzal ko‘rishadi.

Rad etishni bil. Hech qachon keskin rad javobini berma – bu sadoqat uzvlarini kesmoq bilan barobar. Ozgina umid qilishga imkon qoldir. Bu umid raddiya alamini kamaytiradi. Iltifot kemtik muruvvatning, yaxshi so‘z bajarilmay qolgan ishning o‘rnini to‘ldiradi.

Kanalga ulanish uchun👇🏼

@filosof_kundaligi 🔭

Telegram sahifamizda 1K (1000) obunachiga erishsak xabarlarga emoji bosishni ochib qo’yaman so’z! Kanalga ulanish uchun👇🏼 @filosof_kundaligi 🔭

Deyl Karnegi shunday yozgandi:

«Agar siz odamlar bilan qanday muomalada bo‘lish, o‘zingizni qanday boshqarish va qaysi yo‘l bilan fazilatlaringizni kamolga yetkazish haqida a’lo maslahatlar olishni istasangiz, Benjamin Franklinning tarjimai holini o‘qing… Benjamin o‘z xotiralarida o‘zidagi eng katta qusur – bahslashish odatini qanday qilib yo‘qotgani va Amerika tarixidagi eng bilimdon, adabli, farosatli odamga aylangani haqida hikoya qiladi…»

Siz bahsga kirishib, qiziqqonlik bilan suhbatdoshingizning fikrlarini rad etishingiz va g‘olib chiqishingiz mumkin. Lekin bu g‘alaba hech qanday naf keltirmaydi. Chunki hech qachon siz bilan bahslashgan muxolifingizning xayrixohligiga erisholmaysiz.
Kanalga ulanish uchun👇🏼

@filosof_kundaligi 🔭

Yoshlar uchun eng xatarli narsa ham shu, g’ayratning o’ziga yo’l topolmay bo’g’ilib qolishi, mag’rur intilishlarning o’ziga yo’l topolmasligi!

Bu dunyo yaralgandan beri olamda fikrlar va nazariyalar tug’ilib, g’alayon qilib, bir-biri bilan to’qnashib keladi, xo’sh, mening fikrim nimasi, nimasi bilan ularning fikrlaridan jo’nroq ekan, qani? Agarda bu ishga an’anaviy qarashlardan qutulib keng nazar tashlanganda edi, albatta, unda mening fikrim u qadar… g’alati bo’lib tuyulmasdi. O, siz chaqaga arzimaydigan donishmandu munkirlar, nega yarim yo’lga yetmasdan tappa-taq to’xtab qolasiz!

Fedor Dostoevskiy. Jinoyat va jazo (roman).

Siz ham o’zingiz ostiga chizgan parchalarni yozib keting! Kanalga ulanish uchun👇*@filosof_kundaligi 🔭***

“Hammasi odamning o’z qo’lida…”

F.M.Dostoevskiyning «Jinoyat va jazo»
asaridan ostiga chizilgan parchalar.

Ko’p kitobxonlar, odatda, asardagi esda qolarli joylarning, mo’ljalga urilgan ibora-yu kutilmagan tashbehlarning ostiga chizib o’qiydi. Hatto ayrim «kitobxo’r»larning kitob hoshiyasiga o’zining fikrlarini ham yozib qo’yishganini ko’rganman. Ba’zi kitoblardan ko’ra, ularning hoshiyasiga bitilgan «izoh»lar, o’qish asnosida kelib chiqqan fikrlar, g’oyalar qiziqroq, hatto ahamiyatliroq…Bugun dunyo kutubxonasida salmoqli o’rin egallagan F.M.Dostoevskiyning «Jinoyat va jazo» asaridagi ostiga chizib o’qiladigan fikrlarga ko’z yugurtiramiz. Bu fikrlarning mag’zini chaqish kimgadir og’irlik qilar, boshqa birovga mayoq yanglig’ ta’sir etar. Yana kimdir asarning o’zini to’lig’icha o’qib chiqishga oshiqar…

Hayot menga bir marta beriladi va boshqa hech qachon qaytib kelmaydi: men «umum baxti» qachon kelarkin, deb kutib o’tirishni istamadim va istamayman. Men o’zim ham yashashni istayman, bo’lmasa, yashashning ham keragi yo’q.

…hammasi odamning o’z qo’lida, yuraging dov bermagandan keyin burningning tagidagi narsadan quruq qolasan. Qiziq, odamlar hammadan ko’proq nimadan qo’rqadilar? Bir yangi ishga jazm qilishdan, bir yangi so’z aytishdan hammadan ko’ra ko’proq qo’rqadilar…

Odamni o’zingdan nari itarganing bilan uni tuzatib bo’lmaydi, buning ustiga yana u yosh bola bo’lsa. Yosh bola bilan yana ham ehtiyotkorroq bo’lib muomala qilish kerak.

Kambag’allik ayb emas, biroq yo’qchilik bu – illat. Siz kambag’alchilikda hali o’zingizning tug’ma olijanob fazilatlaringizni saqlab qolgan bo’lasiz, yo’qchilikda esa ularni hech qachon va hech kim saqlab qola bilmaydi.

Yolg’on gapni har doim ham kechirib yuborish mumkin; yolg’onchilik shirin narsa, chunki u to’g’ri gapni topib beradi.

Odamning tabiatini bir chekkaga yig’ishtirib qo’yib mantiqning o’zi bilan ish ko’rib bo’lmaydi! Mantiq bilan hodisaning uch tomonini ko’rish mumkin, inson tabiati esa millionlab ko’rinishlarga ega!

Bir o’limga hukm etilgan odam qatl etilmasidan bir soat oldin, agar men juda ham baland bir yerda, qoyaning tepasida, faqat ikkita oyoq sig’adigan bir joyda yashashimga to’g’ri kelganda, atrofim esa zimiston qorong’ulik, tubsiz, intihosiz okean, abadiy zulmat, abadiy yolg’izlik va abadiy bo’ron esib yotgan bir muhit bo’lsa-yu, shu bir qarich yerda tik turib, bir umr, ming yil, million yil yashashga to’g’ri kelsa, shunda ham shu hayot o’lib ketganga qaraganda ming marta afzal, deb bilardim! – degan ekan. Faqat yashamoq, yashamoq va yana yashamoq!

Berkitadigan narsasi bo’lmagan kishilar o’zlarini baxtli deb bilsalar arziydi.

Hayotning butun sir-asrorlari ikki taboq hajmli kitobcha ichiga bemalol sig’ib ketadi!

Kimda vijdon bo’lsa, xatosini anglasa, o’zi azobini tortaveradi. Bu jazo uning uchun katorgadan ham battar.

Boshqalar nima derkin, deb o’tirish ojizlikning birinchi belgisidir!

Keng fikrli qalbi teran odamlar uchun azob va dard chekish shart doimo. Menimcha, chinakam buyuk odamlar yorug’ dunyoga kelib ulug’ bir azob tuysalar ajabmas.

Hamma narsada chek-chegara degan narsa borki, undan naryog’iga o’tish xatarlidir. Zotan, bir marta chegaradan chiqdingmi, keyin orqaga qaytish kerak bo’ladi.

…omad kelmagandan keyin hamma narsa bema’ni bo’lib ko’rinadi!

Tabiat qonunlariga ko’ra, odamlar umuman ikki toifaga bo’linadilar: past toifa (odmi odamlar), o’ziga o’xshaganlarni urchitishdan boshqa narsaga yaramaydilar, ular urchish materialidirlar va ikkinchisi, odam deb sanasa arziydigan va hayotda, o’z muhitida yangilik, yangi so’z barpo qilish iqtidoriga, qudratiga ega bo’lganlar (favqulodda). Birinchi toifadagilar – bugungi kunning sohiblari, ikkinchidagilar esa kelajakning egalaridir. Birinchilar dunyoni eminlikda saqlab turadilar, moddiy borliqni miqdoran ko’paytiradilar, ikkinchilar esa dunyoni harakatga keltiradilar va uni maqsad sari olib boradilar.

Sizga haqiqatni aytish kerak bo'lsa men ikki xil odamman:

1. Sal narsaga ham tez jaxlim chiqadi...
2. Juda ham mehribonman...
3. Kimga qanchalik tez va ko'p jahil qilsam uni demak shunchalik yaxshi ko'raman...

#admin

Kanalga ulanish uchun👇🏼

@filosof_kundaligi 🔭