Гомәр Бәшировның әлеге әсәреннән өзекне юкка гына китермәдем. Бервакыт К. Тинчуринның "Зәңгәр шәл" пьесасында Тинчуринны җәдитчелектә гаепләп, кадими муллаларны гел тискәре итеп күрсәтүен тәнкыйтьләү дулкыны булып алган иде. Миңа калса, Тинчурин да, Бәширов та җәдитчелек ноктасыннан торып кына тәнкыйтьләмәгәннәрдер. Гомумән, җәдитчелекне модерн идеологиясе белән генә бәйләп карау шулай ук модага иярү. Муллаларны мулла булган өчен түгел, язучылар биредә аларны "злоупотребление должностными полномочиями" (УК РФ ст.285) булган өчен ачулана. Дини дә түгел, милли дә түгел, ә социаль проблема буларак күтәрәләр алар бу теманы. Әлбәттә, 21 гасыр контекстында болар башкача кабул ителә, интерпретацияләнә ала. Ләкин әдәби барыш бар, фикер, хис эволюциясе бар. Һәр классик язучының үз чоры бар, ул чорның үз чире бар. Классиклар үз чорына хезмәт иткән. Язган икән, димәк, шулай кирәк булган.

«Бер көнне кичкә таба кайдандыр Төркиягә алып китәм дип, акча җыеп та, аны кайтарып бирмәүче карт хәзрәт каядыр узып барышлый безгә төште. Әти үзебезнең авыл мулласы белән ни сәбәпледер килешә алмагангамы, ничекме, аңа ара-тирә күрше авылның шушы карт мулласы сугылгалый торган иде. Әти мулланың теге вакытта акчаны изге юлга тоткан дип ышангандыр, күрәсең, ул ана караңгы чырай күрсәтмәде. Тик кунакны сыйларга берни дә булмавына борчылуы ачык сизелә иде. Хәзрәтнең атын тугарып, яхшы тарантасын лапаска кертеп куйганнан соң да кунакны өйгә дәшәргә ашыкмады. Әле генә баеган кояш ягына карап, гүя үзүзенә сөйләнгәндәй:
— Кая соң, кунакны ни белән сыйларга инде? Шәригать кояш баегач терлек суярга кушмый бит!— диде.
Әмма карт мулла алай ук дип уйламый икән.
— Мондый чакта, мосафир хөрмәтенә, шәригать рөхсәт итә, кем, Бәшир, итә, итә! Минем өйнең морҗасыннан чыккан төтен күренмиме? Күренми. Бәс, шулай булгач, мин инде мосафир исәпләнәм.
Әтинең моңа ышанасы килмәде.
— Ай-һай, хаталанасыз булыр, хәзрәт. Мин хәтерлим, кояш баеганнан соң суйган терлек хәрәм була дип язылган.
Мулла чалара башлаган сакалын сыйпаштырып хәтта көлеп куйды.
— Бәрәкалла, Бәшир, ышанмыйсыңмы?! Әстәгъфирулла диген! Безгә елына ничә тапкыр Корьән чыгарга туры килә!
-Алайса, хәзрәт, хәрәм булса, моның гөнаһы сезнең өскә төшәр!
— Гөнаһ булмас, кем, Бәшир. Инде була калса, Аллаһе тәбарәкә вә тәгаләнең рәхмәте зур, шәфкате диңгездәй киң.
Караңгы төшүгә карамастан, әти сарыкны суйды. Хәзрәтне ит белән дә сыйлады, һич караңгы чырай күрсәтмәде. Кунак хакы бар лабаса! Әмма иртәгесен озатканда әти карт мулланы гына түгел, өйдәгеләрне дә гаҗәпкә калдырды. Ул аның атын җигеп, тарантасына печән салды да саубуллашырга кулын сузды.
— Хуш. хәзрәт. — диде. — Моннан соң очрашмавыбыз хәерлерәк булыр. Минем рияланасым килми.
Карт мулланың гарьләнүдән иреннәре дерелдәп китте.
— Бәрәкалла, Бәшир! Син мине гаҗәпкә калдырдың. Ни сәбәп?!
Әти кулын аркасына куеп хәзрәткә таба иелде.
— Бер хата исәпкә алынмый дип әйтик. Бик тырышканда, ике хатаны да онытып була. Әмма ләкин синең ише карт хәзрәт күрә торып өч тапкыр хаталана икән, белмим, хәзрәт, моны инде шәригать кенә түгел, безнең ише надан мужик башы да сыйдырмый.
Хәзрәт кабаланып тарантасыннан ук төште.
— Хуш, хуш, ягыш, ничек инде ул? Нинди хаталар? Каян җыйдың аларны?
— Ниндиме? Менә шундый: Төркиягә күчәргә була дип, халык күңеленә тәшвиш салдың. Булмаслыгын белә торып, шуңа акча да жыйдың. Бер булды! Ул акчаны кайтарып бирмәдең. Ичмасам, нинди эшкә тотылуын да әйтмәдең. Ике булды! Кояш баеганнан соң терлек суярга фәтвә биреп хәрәм ит ашаттың. Өч булды! Хуш, хәзрәт. — Шундук ничектер йомшарып киткән сәер тавыш белән миңа дәште: — Ач капканы.
Шуннан соң әти бик каты рәнҗеп, бик яман хәтере калган сыман беркем белән дә сөйләшмичә йөрде». Г.Бәширов "Туган ягым - яшел бишек ".

"Тәкәллеф", "тәкәллефле", "тәкәллефсез" дигән сүзнең мәгънәсен, эчтәлеген уйлап йөрдем әле. Артыгы белән әдәпле, әдәп кагыйдәләрен төгәл үти торган кеше турында тәкәллефле диләр. Бу сүзнең килеп чыгышын Рифкать Әхмәтьяновның Этимологик сүзлегеннән тапмадым. Гарәп алынмасына охшаган. Русча "чопорный" сүзенә туры килә. Рус телендә бу сүз гади сөйләмнән кергән дигән фикер бар, һәм аның коннотациясе дә негатив төсмерле. Менә шунысы кызыклы да инде аның: тәкәллефле булу тәкәллефсезләрнең кытыгына тия. "Чопорность" инглизләрнең милли характер сыйфаты да. Фотода тәкәллефле булуның классик үрнәге- "Аббатство Даунтон" сериалыннан графиня Грэнтэм (Мэгги Смит).

Татар әдәбиятындагы психотиплар (шаяру):
Искәндәр (Г. Кутуй “Тапшырылмаган хатлар”) – супернарцисс
Мирвәли (А. Гыйләҗев “Өч аршын җир”) – эпилептоид
Әлмәндәр (Т. Миңнуллин “Әлдермештән Әлмәндәр”) – циклоид
Нәҗип (Ф. Әмирхан “Нәҗип” хикәясе) – үз-үзенә ышанмаган нарцисс
Шәмси (Г.Исхакый “Ул әле өйләнмәгән иде”) - астеник
Фәтхулла хәзрәт (Ф.Әмирхан “Фәтхулла хәзрәт”) – шизоид

Яңа ел алды ыгы-зыгысы башлана алмый тора әле. Әллә кар яумаганга, әллә... Менә шул "әллә"не могҗизаны сагыну дияр идем. Күңелнең бик тирән бер җирендә - австрияле Зигмунд бабай әйткән аң төпкелендә нәкъ менә могҗиза сагышы яши бугай. Юнг бабай өстәп куяр иде: коллектив аң төпкелендә... Югыйсә Яңа ел алдыннан кешелек мәҗүси бер халәттә яшәп алмас иде. Ләкин каян килгән соң адәм баласына бу могҗизаны сагыну хисе? Ул балаларда бигрәк тә сизелә: алар могҗизага берсүзсез ышана, аны көтә. Могҗизага ышануны, яши-яши, акыл хәтердән тырыша-тырыша сөртә бара. Ә менә аны сагыну хисе тирәндәрәк ята, аңа акылның теше үтми, күрәсең. Булмаган нәрсәне сагынмыйлар. Димәк, могҗиза да бар. Һәм әнә шуны сагынудан сәнгать әсәрләре туа. Чын мәгънәсендәге сәнгать әсәре, сәнгать туу акты - могҗиза мизгеле ул. #рефлексия

Сәгадәт Чагатайның Лена Гайнановага язган хаты: "Сөекле Лена ханым!
Хатыгызга күп рәхмәтләр, 27.3 тә язылган, 12.4 тарихында килде. Әтинең мирасы илә мәшгуль булуыгыз мине бик сөендерде. Моның өчен никадәр рәхмәт әйтсәм дә, аз калыр... Табигый, бу эш халкыбызның ярарына булыр. Сез сораган китапларның бер кыйсьме бар, боларны азлап-азлап фотокопияләрен чыгарып юлларбыз, хәзер болар кулымда юк, мин бик картаеп киткәнгә, берсенә сакларга биргән идем, ул Истанбулда. Иншалла, китаплар вә башка әврак (кәгазьләр) саглам торадыр... Алар белән Мәхмүд бәй мәшгуль булачак булды. Бер кыйсьме — Месid бәйгә дә сөйләдем — «юк»лар арасындагылар Варшавада банк кассасында калгандыр, бу арада без дә, әлбәттә, сугышның зарарларын күрдек. Ул Варшавадан качып чыкты, без дә Берлинда бик күп китап вә әврак калдырып китмәк мәҗбүриятендә калдык, алар бомбалар астында калып янды...
2 нөсхә «Идел-Урал»ның францучасын, «Көз» (копиясе) вә 1 нөсхә «Казан» мәҗмугасын бу хат белән сезгә күндерәм. «Тәүбәкәр кадин», урысчасы «Society fon central Asian Studies», № 14. Лондон, 1988 дә басылды, татарчасы юк, язылмады. «Юлсызлар» әсәрен 1918—1919 да Сибириядә «соң язган китабым» дип артист Абдулла Карыйга тәслим итеп китүен сөйләр иде, А.Карыйның вә йә Татар театрының көтепханәсе вә йә архивы бар исә, бәлки, табылыр... «Казан тарихы» Худяковтан тәрҗемә, аның әсәре түгел, сезнең өчен бер кыйммәте юк дип беләм, Төркия төрек-чәсендә, Тарих корымында, Анкара.
Хат белән күп нәрсә сөйләнә алмый. Бу эш бу! Зур көннәр эчендә бу кадәрене саклый белү дә бер казаныштыр. Ни коткарылса, ул коткарылыр, бик зур заман кичте. Сез эшегезгә дәвам итегез, бастырма эшене башлагыз. Сез Мәхмүд бәйгә мөрәҗәгать итегез. Китапларны алуыгыз хакында хәбәр алмыйча, башкаларын күндерә алмам, хәбәр бирүегезне үтенәм.
«Олуг Мөхәммәд» — кулъязма;
«Локман Хәким»нең урысча тәрҗемәсе бар, татарчасы юк;
Төрекчә «Өйгә таба».
Күп сәлам вә хөрмәтләр белән Сәгадәт Чагатай-Исхакый.
Мине сораганнарга да күп сәламнәр.
Анкара, 17.04, 1989.

Г. Ибраһимовның Г. Тукай, С. Рәмиев һәм Дәрдемәнднең иҗатына бәя биргән “Татар шагыйрьләре” дигән күләмле хезмәтенә багышланган лекциябез тәмам!

Килүчеләргә һәм дә инде лекцияне алып барган Ландыш Әбүдәровагакүп рәхмәт!
Киләсе чараларыбыз турында хәбәрдар булу өчен социаль челтәрләрдәге сәхифәләребезгә язылыгыз!

Ә бит Галимҗан Ибраһимовка бу ?мәкаләне язганда, 25 яшьләр тирәсе генә булган... Өч шагыйрь дә абый әле аңа...

Тормышны үзгәртәм дип тырышасың, әмма берни дә үзгәрми. Һәм син тормышны ничек бар, шулай кабул итә башлыйсың. Бу - комедия. #кичкефикер