7 - پێویستە بزانیتوكاریش بە زانینەكەت بكەیت، كە گوێڕایەڵی فەرمانەكانی پێغەمبەر صلی الله علیه و سلم و شوێنكەوتنی وشەریعەتی پەروەردگارت و نكۆڵی كردن و ڕەتكردنەوەی هەموو شەرع یاسا و ڕێبازیكی تر، فەرزە لەسەرت و موسوڵمانبوونت وەكو ئەوەی الله تعالی و پێغەەمبەرەكەی صلی الله عليه و سلم داوایان لێ كردووی، بەوەوە بەستراوە.

8 - پێویستە بزانیت خۆشویستنی هاوەڵان و پشتگیریكردنیان بە شێكە لە عەقیدەو بیروباوەڕت و ئەوە بە دین و ئیمانی بزانیت.

9 - هەروەها پێویستە بزانیت بیدعە لە دین و لە عیبادەتەكاندا كارەساتێكە و شێوێنەر و تێكدەری دینە و دینداری ورگیراو تەنها لەسەر بنەمای قورئان و ڕۆشنایی سونەت دەكرێت و جگە لەوە لادان و گومڕاییە و، بیدعەیەك نییە پێی بوترێت بیدعەی چاك، بەڵكو هەموو بیدعەیەك ئەگەر بەڕواڵەتیش چاك بێت هەر خراپە و گومراییە وەكو پێغەمبەر صلی الله عليه و سلم فەرموویەتی.

ئەگەر ئەمانەو چەندین زانست و زانیاری تری پێویستت نەزانی و لێی بێ ئاگابیت، دڵنیابە مەترسی لەخشتەبرانت لە ئارادایە و بە هۆی وەرنەگرتنی زانستی شەرعی پێویست، نەتتوانیوە پارێزگاری پێویست بۆ دینی خۆت دەستەبەر بكەیت.
ئەگەر لەو خاڵانەی سەرەوە كە وەكو نموونە ئاماژەم پێكرد خۆت شارەزا كرد، ئیتر بە ئاسان ناكەویتە هەڵەی عەقیدەو بیروباوەڕەوە، چونكە زانستی شەرعی بۆت دەبێتە بنەماو بنچینەیەكی تۆكمە لەسەری ڕادەوەستیت و بەرچاوت ڕوون دەبێت.
بەڵام ئەوانەی لەسەر بنەمای متمانەكردنی بێ بەڵگە كار دەكەن و سەرەڕای هەبوونی دوچاو كە الله تعالی پێی بەخشیون هەر دەبێت كەسێك دەستیان بگرێت و ڕێگایان پێ نیشان بدات، ئەوانە پێكهاتەیان بەو شێوەیە و هەر دەبێت پاشكۆبن و دواجاریش (قل هاتوا برهانكم ) بۆ ئەوان نییە، چونكە هەر بیریش لەوە ناكەنەوە داوای بەڵگەی شەرعی هیچ قسە و هەڵوێست و هەنگاو و كار و كردەوەیەك بكەن، ، چونكە لەبەر ئەوەی زانستی شەرعییان نییە؛ بەڵگەی كیتاب و سوننەت و بەڵگەی كەس و كەسایەتی و سەركردەیەك كە لە میزاج و لە گیرفانی خۆیانەوە بەڵگە دەربهێنن، یەكسانە بەلایانەوە.

كچان و خوشكان و دایكانی بەڕێزمان! لەوانە مەبن وپەلە بكەن لە بەدەستهێنانی زانستی شەرعی، هیچ نەبێت بابەتە سەرەكی و هێڵە پانەكانی تەوحید و عەقیدە فێر ببن، بۆ ئەوەی بتوانن(قُلْ هَاتُوا بُرْهَانَكُمْ إِن كُنتُمْ صَادِقِينَ) بكەن بە دروشمی ژیانتان.

#چل_پەیام_بۆئافرەتان: 9
(قُلْ هَاتُوا بُرْهَانَكُمْ إِن كُنتُمْ صَادِقِينَ) بكە بە دروشمی ژیانت!

پێوەرێكت پێ دەڵێم ئەگەر بەردەوام كاری پێ بكەیت، هەرگیز تووشی لادان و لە خشتەچوون وگومڕایی نابێت، ئەویش ئەوەیە: بۆ هەموو پرسێك كە لەم دونیایەدا دێتە ڕێت، خۆت ڕابهێنە لەگەڵ ئەوەی بەبێ زانینی بەڵگەی شەرعی ئەنجامی نەدەیت، هیچ هەنگاوێك مەنێ، هیچ گۆڕانكارییەك ئەنجام مەدە، بۆ هیچ مەسەلەیەك بە قسەی هیچ كەسێك مەكە تاكو بەڵگەكەی نەزانیت.
ئەگەر داوای ئەنجامدانی كارێكت لێ كرا، با بەڕواڵەت خێر وباشیش بێت، هەر داوای بەڵگەكەی بكە، ئەگەر توانیت بۆ سەرخورانیش - وەكو هەندێ لەسەلەف فەرموویانە - سەرت مەخورێنە تاكو بەڵگەی ڕاست و درووستی ئەو كارە نەزانیت. خۆ ئەگەر وەكو گومانیش نەبێت، وەكو دڵنیابوون و زیاد بوونی زانست هەر پێویستە.
مەچۆ ژێر كاریگەری هیچ كەسێكەوە وخۆت بدەیت بە دەستییەوە، مەڵێ ئەو خۆی شارەزایە و بەتەقوایە و بێ بەڵگە ئیش ناكات، ئەوە هەڵەیەكی مەنهەجییە و لەوانەیە باجەكەی بدەیت و قورس لەسەرت بكەوێت. چونكە ئەو كەسەی تۆ وا تەماشای دەكەیت مرۆڤەو مەلائیكەت نییە و مەرج نییە بەو شیوە بیت كە تۆ گومان دەبەیت! زیندووەكان متمانەیان لەسەر نییە تا لەسەر ڕێای راست و تەوحید و ئیمان دونیا بەجێ نەهێڵن، زیندووەكان هەمیشە ئەگەری تووش بوونیان بە فیتنە و لەخشتەچوون هەیە.

هەرچیت كرد، یان داوات لێ كرا بیكەیت، بە پێوەری تەوحید و عەقیدە بیپێوە و بە تەرازووی كیتاب و سونەت بیكێشە، ئەگەر لێی دەرنەچوو، هەرگیز مەیكە و لێی بەری بە، ئەگەر ئەو كەسەی داوای ئەنجامدانی كردووە لێت، بە ئاسماندا هەڵفڕێت و بەسەر ئاودا بڕوات! پێوەری ڕاست و درووستی هەموو كارێك تێنەگیرانێتی لە گەڵ عەقیدە و بنەماكانی كیتاب و سونەتدا. ئەمە بكە نەخشەڕێگا بۆ خۆت.

بە كورتی: پێویستە هەمو موسوڵمانێك ئایەتی: (قُلْ هَاتُوا بُرْهَانَكُمْ إِن كُنتُمْ صَادِقِينَ) البقرة:111. بە شێوەیەكی كردەیی بكاتە پێشەنگ و دروشم بۆ خۆی، بۆ ئەوەی بۆی ببێتە مەشخەڵی ڕێگا، تاریكییەكانی ئەم ژیانەی بۆ ڕوناك بكاتەوە و بیكاتە قەڵغانێك بۆ خۆی، لە فیتنەی شەهەوات و شوبوهات بیپارێزیت و بۆ ئەوەش كە نەكرێتە ئامرازێك بۆ ئەنجامدانی كاری هەڵە و ناشەرعی و بیدعە و لادان لە ڕێبازی ڕاست و درووستی وەرگیراو لەلای الله عزوجل.

هەڵەیەكی گەورەیە و كاریگەری خراپی لەسەرت دەبێت، متمانەی ڕەها بە هیچ كەس و كەسایەتی و لایەنێك بكەیت و بەبێ داواكردنی بەڵگەی شەرعی چاوبنوقێنیت و گوێڕایەڵی بكەیت، كە الله تعالی چاوی پێ بەخشیوی وەكو نابینا مامەڵە مەكە، كە توانای تێگەیشتن و گەڕانت بە دوای بەڵگەی كارێكدا هەیە، خۆت مەدە بە دەستی كەسێكی ترەوە لە جیاتی تۆ بیربكاتەوە و حوكم لەسەر ئەو ئەو پرسانە بدات كە تۆ ئەنجامی ئەدەیت. ئەگەر كردت داوای بەڵگەی لێبكە، ئەگەر ئەو كەسە (كائنا من كان) بێت.

بەڵام بۆ ئەوەی بتوانیت لە بەڵگەكان تێبگەیت و شیاویی ئەوەت تێدا بێت بلێیت (هاتوا برهانكم) كوا بەڵگە! پێویستت بە هەندێ زانستی سەرەتایی هەنوكەیی هەیە، لەوانە:

1- پێویستە سەرەتا لە پەیامی قورئان تێبگەیت و ئەرك و ڕۆڵت لەگەڵ قورئاندا تەنها خویندنەوەی بی تێڕامان نەبێت و لەوەی كە دەیخوێنیت حاڵی بیت و بیری لێ بكەیتەوە، ئەگینا ناتوانێت بەڵگەی حەق و ناحەق لەیەكتر جیا بكەیتەوە.

2 - پێویستە سنوورەكانی عەقیدە لە قورئاندا بزانیت: تەوحیدەكانی (الربوبیة و الألوهیة و الأسماء و الصفات) بناسیت، لە هەموو جۆرەكانی شیرك و بیدعە بكۆڵیتەوە وبیانناسیت، ئەگینا چۆن خۆتی لێ دەپارێزیت.

3- هەروەها لەوە تێبگەیت كە شەرعدانان تەنها مافی پەروەردگارە و لەوەش حاڵی ببیت كە تۆ ئازاد نیت كێت خۆشبوێت و ڕقت لە كێ بێت بەپێی ویست و حەزو میزاجی خۆت، چونكە قورئان و سوننەت بە ڕوونی ئەو سنوورانەی دیاری كردووە و جیایانی كردووەتەوە.

4 - پێویستە بە ڕوونی و بەپوختی چەمك و واتای لا إله إلا الله و مەرجەكانی ڕاست و درووستی و شایەتمان و هەڵوەشێنەرەوەكانی بزانیت. ئەگەرنا مەترسی ئەوەت لەسەرە بكەویتە ناو یەكێك لە هەڵوەشێنەرەوەكان و بەخۆیشت نەزانیت.

5- هەندێك زاراوەی تایبەت بە بیروباوەڕ هەیە، زۆر گرنگە پێناسەكانی بزانیت، چونكە لەم ڕۆژگارەی خۆماندا بەڕوونی و بەبەڵگەی زانستییەوە شارەزایان نەبیت، بۆ ی هەیە سنووریان ببەزێنێت، لەوانە، زاراوەی: النفاق، الضلال، الجاهلیة، الفسق، الردة، الشرك، الكفر، الحكم بغیر ما أنزل الله، الولاء و البراء،

6 - پێویستە بە شێویەكی زانستی وبەبەڵگەوە لەوە تێبگەیت كە كەس نییە لە غەیب و داهاتوو و چارەنووسی بەندەكان بزانێت جگە لە الله كە خۆی درووستیانی كردووە، بەوەش لە جۆرەكانی لادانی عەقیدی ڕزگارت دەبێت گومانت لەوە نامێنیت باوەر بوون بە بورجەكان و خوێندنەوەی فنجان و ڕۆیشتنە لای فاڵگرەوەو ساحیر و زۆر شتی تر ، ئەگەر لە بازنەی ئیسلامیش دەرت نەكات، هیچ نەبێت كردەوەكانت پوچەڵ دەكاتەوە.

زنجیرەی ناساندنی تەفسیرەكان: 28

زنجیرەی ناساندنی تەفسیرەكان: 27

#بیانناسە
2-نصر حامد أبو زيد

له‌دایكبووی ساڵی 1943 ز، ئه‌كادیمییه‌كی میسرییه‌ ، توێژه‌رو پسپۆڕه‌ له‌ بواری زمانی عه‌ره‌بی ولێكۆڵینه‌وه‌ی ئیسلامی ، یه‌كێكه‌ له‌ سه‌رسه‌ختترین ناحه‌زانی ئیسلام له‌م سه‌رده‌مه‌دا ، پێی وایه‌ قورئانی پیرۆز زیاتر نییه‌ له‌ ده‌قێكی ئاسایی ،هه‌روه‌هاده‌ڵێت:(وحی) دیارده‌یه‌كه‌ و قابیلی گفتۆگۆ له‌سه‌ر كردنه‌ ووه‌رگرتن و به‌رپه‌رچدانه‌وه‌یه‌، عه‌لمانییه‌ت به‌ تاكه‌ ئایینی شاییسته‌ ده‌زانێت ، هه‌موو جۆره‌ ڕوبه‌ڕووبونه‌وه‌یه‌كی ئایینی ئیسلامیش به‌ ئه‌رك وبنه‌مایه‌كی گرنگ ته‌ماشا ده‌كات ،سه‌ره‌تا گرنگی به‌ لێكۆڵینه‌وه‌ی زمانه‌وانی و زانسته‌كانی قورئانده‌دا ، وه‌كوهه‌وڵێك بۆ دۆزینه‌وه‌ی زه‌مینه‌یه‌ك بۆ لێدانی ئیسلام ،شێوازێكی كاركردنی ڕه‌چاو ده‌كرد كه‌ پشتی ده‌به‌ست به‌ لێدانی بنه‌ماكانی ئیسلام له‌ناوه‌وه‌ی خۆیه‌وه‌ ،له‌كاتی گفتوگۆی دكتۆراكه‌ی به‌ ناونیشانی (فلسفة التأويل (دراسة في تأويل القرآن عند محيي الدين بن عربي) سه‌رۆكی لیژنه‌كه‌ دكتۆر (عبدالصبور شاهین) ئه‌وی به‌ كافروبێ دین ناساند ، دواتر پاش هه‌ندێك كه‌یسی دادوه‌ری سه‌باره‌ت به‌ هه‌ڵوێسته‌كانی له‌ئیسلام و بڕیاری جیاكردنه‌وه‌ی له‌ خێزانی ، ڕژێمی (حسنی مبارك) ئاسانكارییان بۆ كرد و بواریان بۆ ڕه‌خسان له‌ میسر ده‌ربچێت وئیدی له‌زانكۆكانی ڕۆژئاوا له‌ ئیسپانیا و هۆڵه‌ندا ئه‌مریكا و فه‌ره‌نسا پێشوازی گه‌رمی لێكرا تاكو له‌ 2010 له‌ ئه‌وروپا تووشی ڤایرۆسێكی نامۆ بوو به‌ پزیشكه‌كان چاره‌سه‌ر نه‌كرا ودوو هه‌فته‌ پێش مردنی گه‌ڕایه‌وه‌ میسر وپاش ئه‌وه‌ی بۆ ماوه‌ی چه‌ند ڕۆژێك له‌ غه‌یبوبه‌وبێ ئاگاییدا بوو گه‌ڕایه‌وه‌ لای ئه‌وپه‌روه‌ردگاره‌ی كه‌ جه‌نگی له‌دژی ئایینه‌كه‌ی ڕاگه‌یاندبوو. بڕوانه‌: سایتی ویكبیدیا ، هه‌روه‌ها: الانحراف العقدی فی أدب الحداثة وفكرها

لە شێوازی بیركردنەوەی كورد تێناگەم

زۆربەی ئەو كوردانەی لە كوردستانەوە پرسیاری شەرعی لەو زانایانە دەكەن كە لە كەناڵە ئاسمانییەكاندا بەرنامەی پرسیار و وەڵامیان هەیە، وەكو فەرز پێش ئەوەی پرسیارەكەیان بكەن، ئیللا دەبێت بڵێت من كوردم ولە ئیقلیمی كوردستانەوە پەیوەندی دەكەم ! یەعنی هەست دەكەیت ئەوەندەی مەبەستێتی ڕیكلام بۆ كوردستان و بۆ كورد بوونی خۆی بكات مەبەستی نییە وەڵامی پرسیارەكەی وەربگرێت.
لەم ڕۆژانە گوێم لە برادەرێكی كورد بوو پرسیاری لە شێخ مصطفی العدوي دەكرد دەربارەی مەسەلەیەكی شەرعی پێش هەموو شتێك وتی ئێمە لە ئیقلیمی كوردستانی عێراق...و ئینجا پرسیارەكەی كرد، شێخ بەباشی لە قسەكانی تێنەگەیشت، بۆیە وتی پرسیارەكەت دووبارە بكەرەوە، ئەویش وەكو ئەوەی ڕاگەیاندنی كوردبوونەكەی باش بەدلی خۆی نەبووبێت ئینجا پێناسەكەی زیاتر كرد و وتی: ئێمە كوردین و لە ئیقلیمی كوردستانین و پرسیارەكەم ئەمەیە!
طبعا ئەو پرسیارە كورد بیكات و تورك و فارس و ئینگلیز بیكات یەك وەڵامی هەیە!
ئێوە بزانن ئەو كوردایەتییە تۆخە لە چییەوە سەرچاوە دەگرێت؟
ئەی قەومەكانی تر كە ئەو جۆرە پەیوەندییانە دەكەن بۆچی پیش هەموو شتێك ناڵێن ئێمە لە فڵانە نەتەوەین وبۆچی ئەو خەسڵەتە زیاتر لە ئێمەدا هەیە؟
تەنانەت هەندێك لەوانەی دەچن بۆ حەج وعومرەش ئەڵێیت بۆ خۆنمایشكردنی نەتەوەیی ڕۆیشتون، لەو مەشاعیرە پیرۆزانە ئاڵای كوردستانیان بەرز كردوەتەوە! من خۆم لە شاری مەدینە بینیومە پۆستەری ئاڵای كوردستانیان بە هەندێ لە بیناكاندا هەڵدەواسی وخۆیشیان تووشی كێشە كرد.
من مەبەستم تێگەیشتنە لە پاڵنەری ئەو كارە، ئایا تایبەتمەندی وسایكۆلۆجیای نەتەوەیەكە؟ ئایا هەستكردنە بە مەزڵومییەت وبەو شێوە دەریدەبڕن؟ یان هەر مادەی كوردایەتێكەیان زۆر تێدایە وشتەكە بەدەستی خۆیان نییە وەكو زۆرێك لە ئیسلامییەكان دەڵێن: ئێمە كوردین پێش ئەوەی موسوڵمان بین؟

16- لەو تەمەنە هەستیارەی مناڵەكەتدا مەهێڵە تێكەڵی مناڵی خراپ و خەڵكی خراپ بكات چونكە ئەوە هەمووی كاریگەری خراپی لەسەر كەسایەتی دەبێت لە دواڕۆژدا، تەنانەت بۆ فێربونی قورئان و وانەی شەرعی مەیخەرە لای كەسێك موبتەدیع بیت و عەقیدەی خراپ بیت، چونكە پیی كاریگەر دەبێت و كە گەورە بوو لەوانەیە كەسیكی وەكو ئەوی لێ دەربچێت. بەڵكو دەبێت هەوڵ بدەیت لەگەڵ كەسانی باش و شوینكەوتووی سوننەت و عەقیدە پاكدا تێكەڵ ببێت بۆ ئەوەی لێیانەوە فێر ببێت و پێیان كاریگەر بێت.
17- تصور ناكەیت ئەگەر زیكرێكی وەكو " أعوذ بكلمات الله التامات من غضبه وعقابه وشر عباده ومن همزات الشياطين وأن يحضرون " یان هەر زیكرێكی تری پی لەبەر بكەیت بۆی هەیە چەند كاریگەری باشی هەبێت لە دواڕۆژیدا، بۆیە هیچ شتێك لەو بارەوە بەكەم مەزانە، بەڵام هەمیشە وردبەرەوە ئەوەی فێری دەكەیت صحیح بێت و بیدعە نەبێت.

18- دوای ئەوەی دەچێتە قوتابخانە و ئیتر ئاستی تیگەیشتنی باشتر دەبیت كۆمەڵە كتێبێك هەیە لە بواری عەقیدەدا نووسراوە تایبەت بۆ منداڵان ئەگرە بە منداڵ بوترێت لەلایەن كەسیكی ترەوە وەكو دایك و باوك و مامۆستای تر سوودی زۆر دەبێت، لەوانە ئەو نامیلكەی بەندە نووسیومە بەناونیشانی:

- (فێركردنی تەوحید بۆ منداڵان) كە زۆرێكیم لە كتێبەكانی ئەهلی عیلم و تایبەتمەند بەو بوارەوە وەرگرتووە لەوانە:
- تعلیم الصبیان التوحید، محمد بن عبدالوهاب.
- التوحید للناشئة والمبتدئین. د. عبدالعزیز آل عبداللطیف.
- أسئلة وأجوبة للصغار ولا يستغني عنها الكبار، سالم الطویل.

19- ئەگەر بتوانیت هەندێ كتێبی بە سوودت لابێت بۆ خۆت بیخوینیتەوە و بۆ ئەوانی باس بكەیت زۆر كارێكی بەرهەمدار و بەسوود دەبێت لەوانە:
- الأصول الثلاثة لە عەقیدەدا بە شیوەیەكی ئاسان بۆ منداڵەكەتی باس بكەیت.
- مەتنێكی كورت وپوخت لە فیقهدا وەكو مەتنی (الأخضري) یان هەر مەتنیكی تری كورت و ڕوون.
- مەتنێكی ئاسان لە سیرەدا وەكو هۆنراوەی الشيخ عبد العزيز اللمطي المغربي، یان كتێبی الرحیق المختوم.
- كتێبی صور من حياة الصحابة، وصور من حياة التابعين ی عبدالرحمن الباشا.
بۆ سوودی زیاتر بروانە: رفقا بعقیدتي یا أمي، كە كتێبێكی باشە و بە شیكراوەیی بۆ ئەم مەبەستە نووسراوەو سوودم لێ وەرگرتووە.