Суфилар, карт әбиләр телендә «Сөбханалла» дигән сүз, аяк атлаган саен әйтелсә, соңгы вакытларда, яшьләр телендә:
— Анаңны... дигән сүз белән сүгенү тәсбих урынында йөри башлады. Кайберәүләр 20 этажлап сүгенә белүне үзләренә җегетлек итеп йөриләр. Бу нәрсә дә электән калган, электән әйтелеп киленә торган сүз. Бу нәрсә белән ныклап көрәшергә кирәк. Сүгенү, тупаслык пролетариатлык түгел, ул бетәргә тиешле.

Без, үскәндә, "чеп-чи" татар идек!
Югалмадык тагын, үзебез.
Урысчасын ипи-тозлык кына
"Пупалаган" буын идек без.

Урыс телен авыр үзләштердек,
Карурмандай иде ул элек.
Аңламаган сүзнең татарчасы
Гел тактада торды эленеп.

Хыяллар да туган телдә иде,
Татарчадан читкә чыкмады.
Тик шәһәрдә шул урысча белмәү -
Жәлләмәде безне, тукмады!

Трамвайга керсәң, сәер караш...
Истә әле күңел тулганы.
Башка милләт көлми, безнең татар,
Читкә китеп "кеше" булганы...

Сынау биргән чакта, билет алгач,
Тәрҗемәсен уйлап тилмердек.
Белгәнеңне әйтә алмый тору,
Күпкә авырлыгын без белдек

Яраклаштык үзе... Ияләштек
Укып чыктык, үсте балалар
Татар мәктәбенә бирмәс өчен,
Бик тырышты ата-аналар.

"Урысча бел! Кая төртелсәң дә,
Шул тел кирәк, ансыз бик кыен!
Татарчасын син беләсең иңде,
Әрәм була, балам, укуың!"

Менә җитте вакыт! Безнең буын
Оныкларын инде үстерә.
Һәр сорауга җавап эзләгәндә,
Тормышыннан мисал китерә.

Үз телебез кирәк ! Бездән башка
Ялгышларны кемнәр төзәтер?
Телен белми үскән оныкларны
Кем генә соң кабат өйрәтер?

Татар теле бит ул! Әнкәм теле!
Алыштырмый аны берни дә!
"Дөрес яшәдек", - дип уйлый идем,
Ризасызлык әле күңелдә.

Cиренә Гатиятова

Туган тел турында шигырьләр

Шул ук журналдан Себердә яшәгән бер төрек әсиренең истәлекләре:

RUS ESÂRETİ HÂTIRALARI

Bu arada kendi hem-ırk ve dînimizin bizlere karşı gösterdikleri âsâr-ı hubb u merbûtiyeti ve bezl eyledikleri mürüvvet ü muʻâveneti sükûtla geçişdirmek ve onlara karşı vicdânen edâya borçlu olduğumuz şükr ü mahmideti edâ etmemek nimet nâ-şinâslık olur.
Rusya'da nâ-hak bir mahkûmiyete dûçâr olarak kemâl-i sebât ü metânet ile mücâdele-i hayâta göğüs geren Türk oğulları bir cemâʻat hâlinde arz-ı vücûd edebilirler. Her ferd-i cemâʻat bizler için ırkına hâs bir meclûbiyet, bulunduğumuz hâl-i musîbetden mütehassıl rûhî ve samîmî teessürât gös terir. Fakat bu meclûbiyetini, teessürâtını, meydân-ı aleniyetde ızhâra, geçirdiği edvâr-ı mahkûmiyet, düşdüğü dereke-i mihnet ile hâsıl olan iʻtiyâd mâniʻdir. Kendisine yaklaşan bir Türk esîri, onun rû hundan kopan sadâsı ile imkân-ı zuhûrunda nafakasını taksîm ile iʻzâz u ikrâm görür. Ferden vâkiʻ olan mürüvvet ve sehâ, cemâʻatlerce daha büyük mikyâsda vâkiʻ olur. Eyyâm-ı mukaddese ve mübâ rekede cemʻ edilen iʻânât, muhtâcîn-i üserâya bezl edildiği gibi şehirlere izin alarak uğrayan üserâ, bilâ-tefrîk en büyük konaklarda kendisine bir cây-ı kabûl bulur. Bu gibi eyyâmda iştidâd eden âile, vatan hasretini unutdurmak için suver-i muhtelife ile taltîf olunur.
Dîndâşlarımızın ihâtalı ve şümûllü iʻânâtı Çar hükûmetinin iskâtını müteʻâkib devrede görül meğe başlamışdır. Eçki (Eçki, içeri, dâhilî demekdir.) Rusya Türk ve Tatar hükûmeti, meydâna çı karak Türk ırkı muhtâriyet-i milliyelerini ihrâz edince hâiz-i salâhiyet zevâtın delâlet ve irşâdlarıyla mahâll-i muhtelifeden cemʻ edilen iʻânât ordugâhlara gönderilerek üserâ meyânında ve mazbûtiyet dâiresinde tevzîʻ olunuyor idi. Bu gibi iʻânâta sâde Rusya dâhilindeki erbâb-ı gınâ değil, hâricde ve cebhe hudûdlarında bulunan Türkistan-ı Çinî'deki dîndâşlar dahi iştirâk etmekde idi. Bu yoldaki hiz metini hasbeten lillah bir vazîfe-i dîniye telâkkî ile nâmını tanıtdırmayanlar da bulunuyor idi.
Hayât-ı âleme başka bir cereyân veren Bolşevik tarz-ı idâresi, bu yoldaki tezâhürâta nihâyet vermiş, herkes gibi gücü yeten her esîr dahi yaşamak mecbûriyetinde kalmış olup hasta ve maʻlûller için de acıklı ve mûcib-i hüsrân bir safha-i diğer açılmışdır.

-Son

Mîrlivâ

A. Süleyman

Мөһерләр