Mirkonomika

Description
Bu yerda yozilgan fikrlar shaxsiy bo’lib, hech qaysi tashkilot fikri yoki qarashlarini ifoda etmaydi.
Advertising
We recommend to visit

Воқеа ва ҳодисага гувоҳ бўлдингизми ?
бизга юборинг ? @Sunnatik_Uz

Everyday Interesting, Videos and Photos!

Реклама: +998999090909 @KDREKLAMA

+998998750505 @KDGROUP_UZ

?643092-сонли гувоҳнома асосида фаолият юритамиз

Last updated 1 month, 4 weeks ago

@Inlineuz - futbol bo'yicha yetakchi kanalga xush kelibsiz !

💰 Reklama xizmati: @Inline_reklama

👤 Murojaatlar uchun: @Inlineuz_bot

Last updated 2 weeks ago

 «Eslating! Zero eslatma mo'minlarga manfaat yetkazur...»
(Zoriyot surasi 55-oyat)

©️ @AJK_GROUPUZ

Last updated 1 year, 4 months ago

1 month, 1 week ago

Иқтисод бўйича Нобел

2024 йилнинг Иқтисодиёт фани бўйича Нобел мукофоти институтлар қандай шаклланиши ва уларнинг фаровонликка таъсирини ўрганганлиги учун жуда кўпчилик кутганидек Ажемўғли, Жонсон ва Робинсонга берилибди.

Нима учун ушбу олимлар мукофотга лойиқ кўрилди?

Ушбу олимларнинг асосий ғояси – иқтисодий ривожланиш, бойроқ бўлиш сиёсий институтларга боғлиқ. Улар ривожланишнинг бошқа факторлари – география, маданият, жамиятдаги нормаларнинг аҳамияти ва ролини иккиламчи ўринда кўрган ҳолда иқтисодий ривожланиш асосан мамлакатда шаклланган институтлар билан боғлиқлигини исботлашга уринган.
Улар фандаги яна бир муҳим "иқтисодий ўсишга ҳамоҳанг институтлар қаердан ёки қандай шаклланади" деган савол устида ҳам бош қотиради.

Ушбу савол устида улар иқтисодий ривожланиш фанида янги эмпирик ва назарий услублар яратишади. Мисол учун, улар колониял ўтмишни узоқ муддатли ўсишга, фаровонлликка қандай таъсир кўрсатишини баҳолашган.

Асосий илмий ишларида ушбу олимлар иддао қиладики, колониялар бўйича амалга оширилган стратегиялар шаклланган институтлар сифатига ва бу ўз навбатида иқтисодий кўрсаткичларга сурункали таъсир кўрсатиб келган ва келади.

Машҳур илмий ишларидан бирида (“settler mortality”) хулоса қилишадики, Европаликлар босиб олган ҳудудларининг қай бирида ўлим коэффициенти (маълум бир табиий шарт-шароитлар туфайли) юқори бўлса, шу ерда экстрактив (ёмонроқ) институтларни яратишган. Ва аксинча, ўлим даражаси паст ҳудудларда “Европача” институтларни раво кўришган.

Яна бир илмий ишларида (“reversal of fortune” ) кўрсатишадики,босиб олинган пайтда бой бўлган ҳудудлар бугунги кунда нисбатан камбағалроқ. Нима учун? Сабаби босқинчилар бошидан аввал ресурсларни тортиб олиш учун ёмонроқ институтларни яратишади.

Назарий жиҳатдан ҳам иқтисод фанида янгилик қилишган. Иқтисодиёт фани моделларга асосланади ва яхши олимларни формал моделларсиз тасаввур қилиш қийин. Улар фанда биринчилардан бўлиб нима учун иқтисодий ўсишни рағбатлантирувчи институтлар шаклланиши ёки шаклланмаслигини моделлаштирган.

Назарияларидаги асосий гипотеза шундайки, самарасиз институтлар элита ва халқ ўртасидаги “ваъдалашув муаммоси” (commitment problems) туфайли сақланиб қолади. Оддийроқ айтганда элита жамият ва фуқаролар учун манфаатли сиёсатни амалга оширишни ваъда беради, амалда бу содир бўлмайди. Ўзгаришларга жамият ишончи йўқолади. Бир-бирига нисбатан мазкур ишончсизлик жамиятда самарасиз институтларни йўқотиб, ўрнига яхшироқ институтларни яратишга ҳалақит қилади.

Нобел ҳудди Банержи, Дуфло кейси каби улар ҳамма нарсада ҳақлиги учун берилмаган. Бу мукофотни кўпроқ академияда биринчилардан бўлиб юқоридагидек муҳим саволлар қўйиш ва шу саволга жаво бериш учун қандай инструментлар яратилганлиги учун деб тушуниш тўғрироқ бўлади.

Улар илмий ишлари орқали макро саволларга “квази экспериментлар” орқали жавоб қидириш, институтларнинг иқтисодий ривожланишдаги аҳамиятини диққат марказга чиқариш ва институтлар ўзгаришини моделлаштиришга катта ҳисса қўшган.

Мазкур ишлар, гарчи уларнинг эмпирик хулосалари бўйича баҳслар давом этаётган бўлсада, Нобелга лойиқ деб кўрилган.

1 month, 3 weeks ago

Qozog‘iston 10 yil muddatli jami qiymati 1,5 mlrd dollar bo‘lgan obligatsiyalarni 4,83 foizdan joylashtirishga muvaffaq bo‘libdi (AQShning 10 yillik obligatsiyalaridan 1 foiz bandga yuqori xolos).

Taqqoslash uchun:  Mamlakatimiz may oyida 1,5 mlrd dollar qiymatdagi obligatsiyalarni uchta valyutada joylashtirgan edi.  Dollardagi obligatsiyalar (jami qiymati 600 mln dollar) 6,9 foizdan jalb qilingan (muddat 7 yil, agar muddat 10 yil bo‘lganda, foiz stavka nisbatan yuqorilar edi). Ya’ni Qozog‘istonga nisbatan 2.07 foiz bandga balandroq.

Ma’lumot uchun: Mamlakatimizning suveren reytingi BB- bo‘lsa, Qozog‘istonda BBB- hisoblanadi.

1 month, 3 weeks ago

Makroiqtisodiyotdagi ko‘plab muammolarning ildizi byudjet holatiga borib taqalishi haqida.

Bundan tashqari, byudjet defitsiti mamlakat qarzining o‘sishiga olib keladi. Ya’ni  byudjet daromadlari va xarajatlari orasidagi manfiy farq qayerdandir moliyalashtirilishi kerak. Bu esa o‘z navbatida davlat qarzining o‘stiruvchi omil bo‘lib xizmat qiladi.  Hozirgi kunda mamlakatimizning davlat qarzi YAIMga nisbatan 37 foiz atrofida shakllangan (uning qanchalik xavfli yoki xavfli emasligi haqida yuqoridagi postda yozganman).

Agar mamlakat byudjet defitsitini ichki manbalarda moliyalashtirsa unda iqtisodiyotda foiz stavkalarining oshishi kuzatiladi. Ya’ni cheklangan moliyaviy resurslarning bir qismini davlat olishni boshlasa demak boshqa hammaga resurs ozroqdan qoladi va uning narxi qimmatlashadi. Bu esa tadbirkorlikni moliyaviy resurslarga ega chiqishiga ham salbiy ta’sir qiladi.

Agar inflatsiyani target darajasiga tushirish qiyin kechayotgan bo‘lsa va targetga erishish muddatini bir nechta marta orqaga surishga majbur bo‘layotgan bo‘lsangiz, joriy operatsiyalar hisobi defitsiti o‘sayotgan bo‘lsa,  milliy valyuta kursi va zaxiralarning qisqarishiga bosim yuqori bo‘lsa, iqtisodiyotda foiz stavkalari yuqori bo‘lsa, davlat qarzi o‘sayotgan bo‘lsa unda bu muammolarning hammasiga yechimni byudjet balansidan izlashingiz mumkin. Katta ehtimolki, javoblarni ham aynan o‘sha yerdan topasiz.

Agar qisqa muddatda byudjet balansidagi muammolar iqtisodiyotning boshqa qismida ko‘rinmayotgan yoki yetarli darajada ko‘rinmayotgan bo‘lsa, bu holat muammoni yashiruvchi omillarning mavjudligi bilan izohlanishi mumkin (masalan, mamlakatning asosiy eksport tovari ( masalan oltin) narxi yuqori shakllanayotganligi hisobiga). Ammo muammolarni yashiruvchi omillar yo‘qolishi bilan muammolar yana yuzaga chiqadi.

2/2

@Mirkonomika

6 months, 1 week ago

Tashqi savdo yanvar-aprel. Rossiya bilan savdo tezlashgan. Xitoydan import sekinlashayapti. Qo'shnilar bilan tashqi savdo qisqarishda davom etmoqda. Yanvar-aprel oylarida mamlakatimiz tashqi savdo aylanmasi  20,9 mlrd dollarni (5.9 foiz o‘sish) tashkil etgan.…

6 months, 1 week ago

Tashqi savdo yanvar-aprel. Rossiya bilan savdo tezlashgan. Xitoydan import sekinlashayapti. Qo'shnilar bilan tashqi savdo qisqarishda davom etmoqda.
Yanvar-aprel oylarida mamlakatimiz tashqi savdo aylanmasi  20,9 mlrd dollarni (5.9 foiz o‘sish) tashkil etgan. Bunda, eksport hajmi 8,5 mlrd dollar (9 foiz o‘sish), import esa 12,4  mlrd dollarni (3,9 foiz) tashkil etgan. Tashqi savdo defitsiti 3,9 mlrd dollarni tashkil etib,  2023-yilning mos davridagi ko‘rsatkichdan  240 mln dollarga qisqargan. Bu holat yuqori oltin narxi sharoitda, o'sayotgan oltin eksporti bilan izohlanadi, Xususan, 4 oy davomida 3,4 mlrd dollarlik (aprel oyida 758 mln dollarlik) oltin eksport qilingan bo‘lib, 2023-yilning mos davriga nisbatan 12 foiz yoki 400 mln dollarga oshgan.  

Oldingi yilda bir martalik tovarlar importining (xususan samolyotlar) yuqori  o‘sishiga sabab bo‘lgan bo‘lsa, joriy yilda oldingi yildagi yuqori baza effekti hisobiga import nisbatan sekin o‘smoqda. Xususan, aprel oyida import hajmi 4 foizga o‘sgan, mart oyida  oylik import 5 foizga qisqargan edi.

Ketma-ket uchinchi oydirki Rossiyadan import yuqori suratlarda o‘smoqda.  Xususan,  oylik import fevral oyida  42 foizga, mart oyida 23 foizga, aprel oyida 47 foizga o‘sgan. Xitoydan esa importning sekinlashishi davom etmoqda. Xususan, aprel oyida Xitoydan import 2 foizga o‘sgan xolos.  Qozog‘istondan esa import bir necha oydan buyon qisqarishda davom etmoqda. Aprel oyida import 27 foizga qisqargan.

Aprel oyida umumiy eksport 6 foizga o‘sgan bo‘lishiga qaramasdan, oltinsiz eksport  6 foizga qisqargan. Bunda, eksport asosiy hamkorlarimizni deyarli barchasiga kamaygan.  Faqatgina Rossiyaga eksportning yuqori suratda o'sishi saqlanib qolgan bo‘lib, aprel oyida Rossiyaga eksport 5 barobarga o‘sgan (oldingi yildagi juda past baza effekti hisobiga). Oylik eksport Xitoyga  22 foizga, Qozog‘istonga 39 foizga,  Turkiyaga 7 foizga,  Qirg‘izistonga 36 foizga, Tojikistonga 20 foizga qisqargan.
Eksport bilan kuzatilayotgan yana bir tendensiya Fransiyaga eksportning yuqori suratlarda o‘sayotgani bo‘lmoqda. Xususan, joriy yilning 4 oyida Fransiyaga   264,6 mln dollarlik eksport amalga oshirilgan bo‘lib, oldingi yilga nisbatan 2,2 barobarga o‘sgan, 2023-yilning mos davrida ham  o‘sish surati 88 foizni tashkil etgan edi. Fransiyaga eksportning yuqori suratda o‘sishi maxsus tovarlar eksportining oshayotganligi bilan izohlanishi mumkin.

Umuman olganda,  yuqori oltin narxi eksportning nisbatan barqaror o‘sishiga zamin yaratmoqda. Oltinsiz eksport esa aprel oyida qisqarishga uchragan. Yana bir tendensiya muhimki, qo‘shnilarimiz bilan tashqi savdoning barqaror o‘sishini ta’minlash qiyin kechmoqda. Ba’zi qo‘shnilarimiz bilan esa (xususan Qozog‘iston, va Qirg‘iziston) tashqi savdomiz jiddiy qisqarmoqda.

6 months, 1 week ago

Yirik davlatlar tomonidan savdo urushlarining davom ettirilishi va yanada kuchaytirilishi rivojlanayotgan va nisbatan savdoga yopiq davlatlarda savdoga ochilish jarayonlariga salbiy ta’sir o’tkazadi.

Biz kabi dunyoga judayam yopiq davlatlar yirik davlatlardagi tendensiyalardan ko’rgan holda o’zlarining samarasiz sohalarini himoya qilishda davom etadi (yoki himoyalarni yanada kuchaytiradi).

Savdoda to’siqlarni yumshatish esa amalda ham iste’molchilar ham butun iqtisodiyot uchun foydali. Masalan XVJ ma’lumotlariga ko’ra Markaziy Osiyo va Kavkaz mintaqasida savdoga to’siqlarning yumshatilishi eksport hajmining 15 foizgacha, YAIMni esa 1 foiz atrofida tezlashtirishi mumkinligi aniqlangan.

Shuningdek, yirik davlatlar tomonidan savdoni cheklashga qaratilgan harakatlar davlatlar orasida JSTga bo’lgan ishonchni kamaytiradi. Biz kabi JSTga qo’shilish harakatida bo’lgan davlatlar uchun esa tashkilotga a’zo bo’lish jozibadorligini pasaytiradi.

6 months, 4 weeks ago

Markaziy bankning asosiy stavkaning ko‘rib chiqish bo‘yicha  taqdim qilingan prezentatsiyaga ko‘ra joriy yilning birinchi choragida mamlakatimizga to‘g‘ridan to‘g‘ri investitsiyalar hajmi 2,7 mlrd dollarni tashkil etganligi qayd etilgan. O‘tgan yilning mos…

6 months, 4 weeks ago

Markaziy bankning asosiy stavkaning ko‘rib chiqish bo‘yicha  taqdim qilingan prezentatsiyaga ko‘ra joriy yilning birinchi choragida mamlakatimizga to‘g‘ridan to‘g‘ri investitsiyalar hajmi 2,7 mlrd dollarni tashkil etganligi qayd etilgan. O‘tgan yilning mos davrida esa  to‘g‘ridan-to‘g‘ri investitsiyalar 1,1 mlrd dollarni tashkil etgan.

Agar to‘lov balansidagi ma’lumotlarga e’tibor qaratilsa, to‘g‘ridan-to‘g‘ri xorijiy investitsiyalar tariximizda hech qaysi chorakda 1 mlrd dollarga yetmagan. Yillik oqim esa 2023 yilda 16 foizga qisqarib, 2,2 mlrd dollarni tashkil etgan.

Yanvar oyidagi press-konferensiyada to‘g‘ridan-to‘g‘ri investitsiyalar hajmi 2023-yilda 7 mlrd dollarga yetganligi ta’kidlangan edi.

7 months ago

Press-relizdan ayrim muhim iqtiboslar:

Iqtisodiyotda yuqori talabning saqlanib qolayotgani hamda ayrim tartibga solinadigan narxlar va tariflarning oshirilishi sharoitida xizmatlar inflyatsiyasi so‘nggi oylar davomida barqaror o‘sib bormoqda.

Bazaviy inflyatsiya sezilarli sekinlashib, mart oyida yillik 7,6 foiz va yil boshidan umumiy inflyatsiya darajasidan pastroq shakllandi.

Aholi va tadbirkorlarning inflyatsion kutilmalari inflyatsiyaning joriy va prognoz darajasidan yuqoriligicha qolmoqda. Shu bilan birga, tartibga solinadigan narxlarning to‘g‘rilanishi va aprel oyidan bir qator tovar va xizmatlarga QQS joriy etilishi ta’sirida inflyatsion kutilmalar dinamikasi yuqorilashi mumkin.

asosiy ssenariy bo‘yicha 2024 yilda umumiy inflyatsiya prognozi 9-11 foizgacha oshirildi. Umumiy inflyatsiya prognozini yangilanishi tartibga solinadigan narxlar oshishining pul-kredit siyosatining asosiy yo‘nalishlarida keltirilgan makroiqtisodiy prognozlarida inobatga olingan dastlabki darajasidan yuqoriroq bo‘lishi bilan bog‘liq

Bazaviy inflyatsiyaning barqaror pasayish trayektoriyasida qolishi bo‘yicha mustahkam kutilmalar shakllanib, yil yakunida 7-8 foiz atrofida bo‘lishi prognoz qilinmoqda.

So‘mning real almashuv kursi dinamikasi yil boshidan 0,9 foizga qadrsizlanib, uzoq muddatli trendi doirasida shakllandi. Tashqi savdo hamkorlar milliy valyutalari kurslari va inflyatsiyalari bo‘yicha prognozlarni inobatga olganda real almashuv kursiga nisbatan bosimlar kuzatilmayapti.

Yangilangan prognozlarga ko‘ra, YAIM o‘sishi yil yakuniga 5,2-5,7 foiz oralig‘ida bo‘lishi kutilmoqda.

Ayni paytda, bazaviy inflyatsiyaning prognoziga erishish bo‘yicha xatarlar kuchayib, kelgusi davrlarda aholining inflyatsion kutilmalarida sezilarli o‘sish kuzatilgan taqdirda pul-kredit sharoitlarini o‘zgartirish bo‘yicha tegishli choralar ko‘riladi.

8 months, 4 weeks ago

Oylik inflatsiya ham, yillik inflatsiya ham sekinlashishda davom etmoqda
Fevral oyida oylik inflatsiya 0,3 foizni tashkil etib, yangi davrdagi o‘zining eng past darajasini qayd etgan. Yillik inflatsiya esa yanvar oyidagi 8,58 foizdan 8,35 foizgacha sekinlashgan.

Bunda, oziq-ovqat va nooziq-ovqat mahsulotlarining oylik inflatsiyasi 0,2 foizni (yanvar oyida oziq-ovqat mahsulotlari 0,7 foiz, nooziq-ovqat mahsulotlarlari inflatsiyasi 0.4 foiz). Fevral oyida xizmatlar inflatsiyasi tovar guruhlari orasida eng yuqori narx o‘sishini qayd etgan bo‘lib,  bu tovarlarning oylik narx o‘sishi 0,7 foizni tashkil etgan.

Yillik hisobda esa oziq-ovqat va nooziq-ovqat mahsulotlarining inflatsiyasi sekinlashayotgan bo‘lsa xizmatlar inflatsiyasi tezlashishda davom etmoqda. Xususan, yanvar oyida xizmatlar inflatsiyasi 8,9 foizni tashkil etgan bo‘lsa, fevral oyiga kelib bu ko‘rsatkich 9,1 foizga yetgan. Xizmatlar yillik hisobda ham eng yuqori narx o‘sishi qayd etilayotgan tovar guruhi hisoblanadi. Xizmatlar inflatsiyasining tezlashayotganligi  nazorat qilinadigan narxlarning to‘g‘irlanayotganligi bilan izohlanadi.

Xususan,  fevral oyida chiqindilarni olib ketish uchun to‘lovlar 9,4 foizga, sovuq suv kanalizatsiya xizmatlari 1,5 foizga, suv ta’minoti va turar joylarni saqlab turish bilan bog‘liq boshqa xizmatlar narxi 4,4 foizga o‘sgan.

Oldin prognoz qilganimdek, kelasi bir necha oyda ham yillik inflatsiya pasayishda davom etadi (oldingi yillardagi yuqori baza effektining chiqib ketishi evaziga). Nazorat qilinadigan tovarlar narxlarining to‘g‘irlanishi davom etishi esa ba’zi tovar guruhlarda inflatsiyaning tezlashishiga sabab bo‘lishi mumkin. Agar may oyida aholi uchun energiya mahsulotlari narxi to‘g‘irlansa, inflatsiyaning pasayuvchi trendi katta ehtimol bilan orqaga qaytadi (albatta ta’sir darajasi narx to‘g‘irlanishining ko‘lamiga bog‘liq).

Umuman olganda, hozirgi tendensiya bilan yillik inflatsiya Markaziy bank target ko‘rsatkichining (8-9 foiz) pastki chegarasida shaklanishining ehtimoli yuqori.

stat.uz

O‘zbekiston Respublikasida iste’mol narxlari indeksi (2024-yil fevral)

custom description for seo

We recommend to visit

Воқеа ва ҳодисага гувоҳ бўлдингизми ?
бизга юборинг ? @Sunnatik_Uz

Everyday Interesting, Videos and Photos!

Реклама: +998999090909 @KDREKLAMA

+998998750505 @KDGROUP_UZ

?643092-сонли гувоҳнома асосида фаолият юритамиз

Last updated 1 month, 4 weeks ago

@Inlineuz - futbol bo'yicha yetakchi kanalga xush kelibsiz !

💰 Reklama xizmati: @Inline_reklama

👤 Murojaatlar uchun: @Inlineuz_bot

Last updated 2 weeks ago

 «Eslating! Zero eslatma mo'minlarga manfaat yetkazur...»
(Zoriyot surasi 55-oyat)

©️ @AJK_GROUPUZ

Last updated 1 year, 4 months ago