ميمون کوڕی مهران دەڵێت :

سێ شت کافر وموسڵمان تێیدا یەکسانن،

١- ئەمانەت دەگێڕیتەوە بۆ ئەوەی کە ئەمانەتەکەت لێ وەرگرتوە لە موسڵمان و لە کافر،

٢- چاکە کردن بەرامبەر دایك و باوك (چاکە دەکات بەرامبەریان کافر بێت یان موسڵمان)، قال الله تعالى { وَإِن جَٰهَدَاكَ عَلَىٰٓ أَن تُشْرِكَ بِى مَا لَيْسَ لَكَ بِهِۦ عِلْمٌ فَلَا تُطِعْهُمَا وَصَاحِبْهُمَا فِى ٱلدُّنْيَا مَعْرُوفًا }

٣- وە پەیمان و بەڵێن داویەتی بە هەرکەس جێبەجێی دەکات موسڵمان بێت یان کافر.

(حلية_الأولياء_٤_٨٧)

ابن کثیر دەڵێ :
فەرمایشتی الله تعالی : ( وَإِنْ أَطَعْتُمُوهُمْ إِنَّكُمْ لَمُشْرِكُونَ ) الٲنعام : ١٢١ ، واتا : کاتێک لاتاندا لە فرمان و شەرعی الله کە بۆتانی دانابوو ، چوون بەرەو غەیری ئەو ، جا غەیری ئەوتان پێش خست بەسەریدا ، ئا ئەمەیە شیرک ، هەروەک الله تعالی فەرموویەتی : ( ( اتَّخَذُوا أَحْبَارَهُمْ وَرُهْبَانَهُمْ أَرْبَابًا مِّن دُونِ اللَّهِ وَالْمَسِيحَ ابْنَ مَرْيَمَ وَمَا أُمِرُوا إِلَّا لِيَعْبُدُوا إِلَهًا وَاحِدًا لَّا إِلَهَ إِلَّا هُوَ سُبْحَانَهُ عَمَّا يُشْرِكُونَ ) التوبة : ۳۱ ، الترمذي لە تەفسیری ئەم ئایەتەدا لە عدي بن حاتم ڕیوایەتی کردووە کە وتوویەتی بە پێغەمبەری الله ئەوان نەیان دەپەرستن ، پێغەمبەر ﷺ فەرمووی : بەڵکو ئەوان حەڕامیان بۆ حەلال کردن ، وە حەلالیشیان لەسەر حەڕام کردن ، ئەوانیش شوێنیان کەوتن ، ئەمەیە پەرستنی ئەوان بۆیان .

[ تفسیر ابن كثیر : 3/ 329- 330 ]

عمرو بن العاص رضي الله عنه دەفەرموێت :

سەیرم بە پیاوێک دێت ڕادەکات لە قەدەر ، کەچی لە ناویشیدایە ،
سەیرم لە پیاوێک دێ شتێکی زۆر ورد دەبینێ لە چاوی براکەی ،
کەچی دار خورمایەک لە چاوی خۆیدایە و نایبینێ و وازی لێھێناوە ،
وە سەیرم لە پیاوێک دێ رقو کینەی بەرانبەرەکەی دەر دەکا ،
وازی لە رق و کینەی نەفسی خۆی ھێناوە ،
وە ھەرگیز پەشیمان نەبومەتەوە لە شتێک لۆمەی نەفسمم کردبێ لەسەر پەشیمان بونەوەکە ،
وە نھێنی خۆمم لای ھیچ کەسێک دانەناوە دواتر لۆمەی بکەم لەسەر ئەوەی ئاشکرای کردوە ،
چۆن لۆمەی بکەم کە لە سنگی خۆم جێگای نەبوەتەوە و بۆم ھەلنەگیراوە .

📚 رواه البخاري في (( المفرد)) (٨٨٦)، والبيهقي

(وَقَالَ مُوسَىٰ لِأَخِیهِ هَـٰرُونَ ٱخۡلُفۡنِی فِی قَوۡمِی وَأَصۡلِحۡ وَلَا تَتَّبِعۡ سَبِیلَ ٱلۡمُفۡسِدِینَ)

لە گەورەمان نەبی موساوە فێربووم تەنانەت پێغەمبەرانیش پێویستیان بە نەصیحەت وئامۆژگاریە.
بۆیە مەهما پلە ومەکانەتی عیلمیت باڵا بێت ڕەنگە ئاتاجی ئامۆژگاری گەنجێک کەسێک بیت ڕاستت بکاتەوە یان گەرمت بکاتەوە.

أم سلمة رضي الله عنها فەرمووی:

«ئەگەر منداڵی کچ تەمەنی گەشتە کاتی حیض(سوڕی مانگانە) ئەوا ئەوەی لەسەر دایکی واجبە لە خۆ داپۆشین و سیتر لەسەر ئەویش واجبە»

مصنف لٳبن أبي شيبة

حەمدانی ئەسبەهانی دەڵێ:

من لەخزمەت زانای گەورە (شەریک) دا بووم

رەحمەتی خوای لێبێت هەندێك لە کوڕەکانی خەلیفە مەهدی هاتن بۆ لای و پرسیاری لێ دەکرد دەربارەی فەرموودە و لەو کاتەدا بەپێوە پاڵی دابویەوە بە دیوارەکەوە-
بۆیە شەریك وەڵامی نەدایەوە و لای کرد بە لایەکی تردا و ئەویش دووبارە
پرسیارەکەی لێ کردەوە ئەمیش هەر لای نەکردەوە ئەویش خۆی پێ نەگیرا وتی؛
دەڵێی سوکایەتی بەکوڕانی خەلیفە دەکەیت؟!

...

شەریکیش فەرمووی نەخێر:
بەڵام زانست و زانیاری زۆر لەوە گەورەتر و جوانترە کە خەڵکی لەناو خۆیاندا بێ ڕێزی بکەن و بیفەوتێنن دەڵێ: کوڕی خەلیفە ئەو قسەیەی بیست خێرا دانیشت لەسەر ئەژنۆ لەخزمەت مامۆستا شەریکدا و پرسیارەکەی لێ کردەوە؟

شەریکیش فەرمووی: ئا بەم شێوەیە داوای زانست و زانیاری دەکرێت

رواە ابن الحجد فی( مسندە)
(٢٥٣٨ والخطیب فی ٣٤٦)

حَدَّثَنَا أَحْمَدُ، نا ابْنُ أَبِي الدُّنْيَا، نا أَبِي، عَنِ الْمَدَائِنِيِّ؛ قَالَ: ⦗٧٥⦘ قَالَ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ  وَقَدْ سَمِعَ رَجُلا مِنَ الْخَوَارِجِ يَقْرَأُ بِتَحْزِينٍ وَصَوْتٍ شَجِيٍّ، فَقَالَ لَهُ: نَوْمٌ عَلَى يَقِينٍ خَيْرٌ مِنْ صَلاةٍ عَلَى شَكٍّ

عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ گوێی لە پیاوێڪ بوو لە خەواریجەڪان قوڕئانی دەخوێند بە سەوتێڪێ حەزینەوە جا پێی ووت : خەوتن لەسەر یەقین باشترە لە نوێژ لەسەر گومان.

(المجالسة وجواهر العلم للدینوري المالكي)

بشر بن حارث دەیووت:
أبو الأحوص (سلامی کوڕی سولەیم)ت١٧٩ھ - بەخۆی دەگوت شەوانە :ئەی سەلام بخەوە و لەسەر سونەتو ڕێبازی ئەهلی سونە بە باشترە لەوەی شەو نوێژ بکەیت و لەسەر گومڕایی و بیدعە بیت .

«الإبانةالكبرى:مـ١|رقم الأثر|۲٦۲»

جعفرُ بنُ مُحمَّد رحمهُ الله دەفەرمووێت:

ئەگەرشتیکی خراپی موسڵمانێکت پێ گەیشتعوزری بۆ بێنەوەلە یەکەوە ھەتا حەفتا عوزر  ئەگەر ھیچ عوزرێکت شک نەبرد ئەوا بڵی عوزرێکی ھەیە ومن نایزانم.

«شُعب الإيمان ٥٥٩/١٠»

(وەکیعی کوڕی جراح )رەحمەتی خوای لێبێت دەڵێ: دایکی سوفیانی سەوری بە سوفیانی وت: بڕۆ بخوێنە و زانست بەدەست بێنە و خەمت نەبێت من بە تەشییەکەم مەسروفت دەکێشم ئەگەر (٣٠،٢٠)فەرموودەت نوسیەوە سەیری دەروونی خۆت بکە بزانە بەرەو خێر و چاکی دەتبات ئەگەر زانیت نەیبردووی بەرەو صاڵحبوون دەی ئیتر خۆت ماندوو مەکە بە درۆوە..)
..

رواە الجرجانی في (تأریخ جرجان)
لا٤٩٢ تأریخ الاسلام ٢٢٥/١٠)