Перапоўнены ліфт суб'ектыўна ўспрымаецца як больш вольны і выклікае меншую трывогу ў тых пасажыраў, якія стаяць бліжэй да кантрольнай панэлі. Што вы сёння можаце ўзяць пад кантроль? Rodin J., Solomon S., Metcalf, J. (1979). "control in mediating perceptions of density". Journal of Personal and Social Psychology (36): 988\-999.

Сем ідэяў здаровага адпачынку.
1. Папераджальны адпачынак замест канчатковага. Чым раней вы пачалі адпачываць і рабіць перапынкі, тым даўжэй зможаце працаваць без знясілення. Ідэя «адпачываць толькі пасьля таго, як усё скончу» — хібная. Перапынкі — гэта не марнаваньне часу, а «заточка сякеры». Падтрымлівайце свой мозг у добрым стане, не перагружайце яго.

1. Заплянаваны адпачынак замест таго, што падвернецца. Ідэальны адпачынак — гэта той, які вы заплянавалі загадзя. Паспрабуйце першымі ўносіць у свой штотыднёвы плян рэкрэацыйныя актыўнасьці, прапішыце ў календары, дзе і як вы будзеце адпачываць, адводзьце загадзя час на хобі і прыемныя заняткі. А потым — працу.

2. Зьмена кантэксту замест аднастайнасьці. Адпачываць і працаваць за адным сталом — гэта кепская ідэя. Выкарыстоўвайце розныя кантэксты для розных актыўнасьцяў. Таму паехаць кудысьці, дзе няма ніякіх асацыяцый з працай ці звыклымі клопатамі, вельмі эфэктыўна разгружае.

3. Чысты адпачынак замест «напаловупрацы». Перад тым як зьніжаць нагрузку ці даваць сабе паблажкі на працы, лепш цалкам перапыніцца і аднавіць свой узровень энэргіі. А пачаўшы працаваць зноў — забясьпечце сабе глыбокае паглыбленьне ў працэс (глыбокая праца).

4. Спантаннасьць замест «як звычайна». Спантаннасьць, выпадковасьць, навізна заўсёды асьвяжаюць і бадзёраць. Кіньце жэрабя, куды пайсьці, ці тыкніце пальцам у мапу і наведайце гэтае месца. Любы адступ ад руціны выдатна перазагружае. Крэатыўнасьць і лёгкая вар’яцінка добра балянсуюць стомленую прэфрантальную кару.

5. Актыўны адпачынак замест пасіўнага. Пасіўны адпачынак, накшталт ляжаньня на канапе ці імкненьня атрымаць хуткі дафамін (піць, заядаць, серфіць), не такі эфэктыўны. Актыўны адпачынак вучыць вас атрымліваць дофамін больш складанымі, але больш карыснымі шляхамі. Схадзіць на танцы, пагуляць у тэніс, прайсьціся па восеньскім парку.

6. Пераўтваральны адпачынак замест спажывецкага. Адпачынак, калі мы проста пасіўна спажываем нешта, не такі эфэктыўны, як пераўтваральны адпачынак. Напрыклад, нават мэдыя можа мець эфэкт катарсісу, стымулюючы нас прарабіць унутраную працу. Творчасьць натхняе ствараць новае, зьмяняць існае. І замест таго, каб проста вяртацца да сябе ранейшага, мы падымаемся над сабой. Адпачывайце крэатыўна, а не спажывецкі!

- Што перастаць есьці каб добра выглядаць?
- Сябе.

Annual Review of Cell and Developmental Biology Pediatric Allergic Diseases, Food Allergy, and Oral Tolerance Annu. Rev. Cell Dev. Biol. 2020. 36:511–28
Oral tolerance as antigen-specific immunotherapy Immunotherapy Advances, Volume 1, Issue 1, January 2021, ltab017,
Thumb-Sucking, Nail-Biting, and Atopic Sensitization, Asthma, and Hay Fever Pediatrics 2016 Aug;138(2):e20160443.
Oral sex is associated with reduced incidence of recurrent miscarriage Journal of Reproductive Immunology Volume 133, June 2019, Pages 1-6
Correlation between oral sex and a low incidence of preeclampsia: a role for soluble HLA in seminal fluid? Journal of Reproductive Immunology. 2000 Mar;46(2):155-66.

Што агульнага паміж аральным сэксам і паяданнем казяўкаў з носа? Абодва гэтыя працэсы запускаюць імунны механізм аральнай талерантнасьці, які можа быць карысны для здароўя. Бацькі часта злуцца, калі дзеці кусаюць пазногці, выбіраюць і ядуць казяўкі з носа або смокчуць палец. Але давайце не будзем панікаваць і паглядзім на факты. А факты сьведчаць, што наяўнасьць хаця б адной з такіх звычак (досьледы закраналі кусаньне пазногцяў і ссоўваньне пальцаў) у дашкольным узросьце на 40% зьніжае рызыку алергічнай сэнсібілізацыі да распаўсюджаных антыгенаў у дарослых.

Як гэта працуе? Калі дзіця мацае прадметы, бярэ іх у рукі, прастора пад пазногцямі зьбірае мікраскапічныя сьляды ўсяго, што яно датыкалася (гэта набор антыгенаў з пункту гледзішча імуннай сыстэмы). Калі мы дыхаем, часьцінкі асядаюць на слізістую носа, таму казяўкі ўтрымліваюць набор усіх магчымых часьцінак у паветры, іх імунны сьлед. Гэта значыць, яны працуюць як фільтры, зьбіраючы інфармацыю пра ўсе магчымыя антыгены.

Далей дзіця іх зьядае – і гэта найважнейшы этап. Для фармаваньня імуннай талерантнасьці важна як мага раней спажыць антыген, каб арганізм пазнаёміўся зь ім праз кішэчнік. Рэч у тым, што ў кішэчніку знаходзіцца вялікая колькасьць імунных клетак, якія знаёмяцца з рознымі антыгенамі. Імунітэт пазнае сьвет і вучыцца праз спажытую ежу. Гэты механізм называецца аральная талерантнасьць. Аральны шлях трапляньня антыгенаў больш пераважны перад паветраным або праз скуру. Тыя антыгены, якія трапляюць праз скуру, з большай верагоднасьцю могуць выклікаць алергію.

Аральная талерантнасьць – гэта адсутнасьць мясцовага і сыстэмнага імуннага адказу на трапленьне антыгенаў праз рот, найчасьцей харчовых. Спажытыя з ежай бялкі ў кішэчніку праходзяць празь спецыфічную апрацоўку мясцовай імуннай сыстэмы. У гэтым працэсе ўтвараюцца асаблівыя слізістыя клеткі, такія як Foxp3+ Tregs і Foxp3-Tregs, якія забясьпечваюць мясцовую і сыстэмную імунную талерантнасьць, каб вы маглі бясьпечна спажываць прадукты. Гэты працэс залежыць ад узросту і стану мікрафлёры кішэчніку.
Доўгі час лічылася, што трэба аберагаць дзіця і не ўводзіць у прыкорм прадукты з высокай алергеннасьцю. Аднак дасьледаваньні паказалі адваротнае – чым раней уведзены арахіс, тым меншая рызыка алергіі на арахіс; чым раней уведзены яйкі, тым радзей на іх бывае алергія і гэтак далей. Калі ж антыгены трапляюць у арганізм упершыню іншым шляхам, напрыклад, праз дыхальныя шляхі або скуру, гэта можа выклікаць сэнсібілізацыю і разьвіцьцё алергіі. Так, трапленьне арахісу на скуру можа стымуляваць разьвіцьцё алергіі. Аптымальны прамежак для ўвядзеньня новых прадуктаў у прыкорм – гэта паміж 4 і 7 месяцамі. Поўнае выключэньне антыгенаў не стымулюе разьвіцьцё талерантнасьці да іх.

Што гэта значыць? Ня варта моцна лаяць на дзяцей, нават у "шкодных" звычках ёсьць карысьць. Аднак навучаньне імуннай сыстэмы ў асноўным сканчаецца ўжо да 5 гадоў, таму, паважаныя дарослыя, кусаць пазногці і есьці казяўкі ня трэба, гэта бессэнсоўна і агідна. Важна з самага ранняга ўзросту не трымаць дзяцей на стэрыльных прадуктах, а даваць ім разнастайны рацыён, каб іх імунная сыстэма магла разьвіць талерантнасьць і пазьбегнуць алергій у будучыні.
Што да дарослых, можна дадаць, што часам механізмы аральнай талерантнасьці спрацоўваюць і ў іх. Навуковыя дасьледаваньні паказваюць, што аральны сэкс (з праглынаньнем спермы) зьяўляецца эфэктыўным спосабам зьнізіць рызыку преэклямпсіі і перапыненьня цяжарнасьці. Бо плод імуналягічна чужародны для жанчыны. А ў сперме знаходзіцца высокая канцэнтрацыя мужчынскіх антыгенаў. Трапляючы ў арганізм жанчыны, гэтыя антыгены могуць стымуляваць разьвіцьцё імуналягічнай талерантнасьці – то бок, падаўленьне імуннага адрыньваньня. Цікава, што чым вышэйшая канцэнтрацыя пэўных малекулаў HLA (HLA-G і інш.) у сперме, тым ніжэйшая рызыка преэклямпсіі. Так працуе механізм аральнай талерантнасьці пры зачацьці і цяжарнасьці.

Важна сачыць за дзеяннямі, а не толькі словамі. Пра што кажуць расейскія лібералы мбх? Супраць вайны і пуціна! На што яны трацяць грошы? На збіцце расейскай апазіцыі і на дэскрэдытацыю беларускага руха, а не на ВСУ. Не купляйцеся на словы, сачыце за ўчынкамі і грашыма.

З кожным днём восені скарачаецца працягласць светлавога дня, фарбы прыроды таксама блякнуць. Зрабіць дзяцей больш яркімі — гэта не толькі весялей, але і больш бяспечна. Бо галоўная прычына смерці дзяцей ва ўзросце ад 5 да 10 гадоў — гэта не хваробы, а няшчасныя выпадкі (ДТЗ, траўмы і да т.п.). Вядома, курткі шэрыя, чорныя ці цёмна-сінія, магчыма, выглядаюць і больш стылёвымі, але для кіроўцаў яны значна менш прыкметныя.

Напрыклад, у святле фар звычайныя колеры бачныя на адлегласці 20-30 метраў у цемры, а яркія колеры разам са святлоадбівальнымі элементамі — ужо на адлегласці 150 метраў. Усё гэта прыводзіць да таго, што рызыка быць збітым скарачаецца ў некалькі разоў. Гэта таксама тычыцца і веласіпедыстаў: для іх рызыкі скарачаюцца на 55%. Хоць мяне ў свой час нават аштрафавалі за адсутнасць флікера (які пры няправільным нашэнні можа быць і непрыкметным), яркае адзенне са святлоадбівальнымі палосамі з усіх бакоў сапраўды працуе для бяспекі дзяцей. А якія ў вас курткі?

Safety Science Volume 108, October 2018, Pages 209-217 The effect of a yellow bicycle jacket on cyclist accidents
On-road measures of the visibility of pedestrians at night. 2003Journal of Vision, 3( 9): 549, 549a

Аднолькавая пазіцыя можа мець супрацьлеглыя матывацыі і не варта лічыць хаўруснікам адразу таго хто думае як вы. Гіркін і Прыгожын таксама аблайвалі і крытыкавалі пуціна - бо ен недастаткова жорсткі. Сярод праціўнікаў лукашэнкі не менш людзей з такой жа матывацыяй. Веганы бываюць часта сярод рэзка правых і рэзка левых. Але прычыны розныя: правыя прагнуць "чысціні" і не ядуць мяса бо яно іх "забруджвае". А левыя не ядуць мяса бо шкада жывел. Праява адна, матывацыя розная.

1. Калі б тваё цела аддавалі першаму сустрэчнаму, ты быў бы абураны; і тым ня менш ты аддаеш усім запар свае ўяўленьні і меркаваньні так, што любы можа пахістаць іх і прымусіць цябе сумнявацца, і пры гэтым ня адчуваеш сябе ні пакрыўджаным, ні прыніжаным.

2. Не чакай, каб падзеі адбываліся так, як ты хочаш; прывучай сябе жадаць усяго, што адбываецца так, як яно адбываецца, і будзеш шчасьлівы.

3. Калі які-небудзь жаданы аб'ект ці фантазія зьбянтэжыць тваю сьвядомасьць, скажы сабе пра іх: "Ты ўсяго толькі фантазія, якую трэба ажыцьцявіць, а не рэальнасьць, на якую ты падобная". А пасьля падвяргні гэтую фантазію выпрабаваньню сваімі жыцьцёвымі правіламі: перадусім правер, ці залежыць ажыцьцяўленьне гэтай фантазіі толькі ад цябе ці не; і калі яно ад цябе не залежыць, будзь гатовы сказаць: "Гэта мяне ня тычыцца".

4. Прывучай сябе да назіраньня за тым, чаго ты жадаеш і чаго ты баішся, але рабі гэта зь лёгкасьцю, бяз прымусу і празьмерных высілкаў. Кожны чалавек – раб любога, хто можа даць або адабраць у яго тое, чаго ён жадае ці чаго баіцца.

5. Адносіны і характар звычайнага чалавека: ён не чакае нічога ад самога сябе, ні добрага, ні дрэннага, і ва ўсім спадзяецца на зьнешнія абставіны. Адносіны і характар філёзафа: ён чакае ўсяго, і добрага і дрэннага, толькі ад самога сябе.
   (с) Эпіктэт

1. Зрабіце выходныя чэмпіёнскімі. Замест паблажлівасьці засяродзьцеся на актыўнасьці ў выходныя. Бо ў вас больш часу — прысьвяціце яго свайму здароўю. Заплянуйце 24-гадзіннае галаданьне ў суботу альбо вялікую фізычную актыўнасьць (падарожжа на ровары, гульню ў баскетбол, трэніроўку ці доўгі паход). Дасьледаваньні паказваюць, што павялічаная актыўнасьць толькі на выходных дастатковая для пахудзеньня (у дзень, калі вы занятыя спортам, вы аўтаматычна менш ясьце). Influence of Weekend Lifestyle Patterns on Body Weight Volume16, Issue8 August 2008 Pages 1826-1830
   The associations of "weekend warrior" and regularly active physical activity with abdominal and general adiposity in US adults Obesity (Silver Spring) 2024 Apr;32(4):822-833.
   Weekend Eating in the United States Is Linked with Greater Energy, Fat, and Alcohol Intake 2012 Obesity Research
   A Marker of the Variability in Meal Timing and Its Association with Body Mass Index Nutrients 2020, 12(3), 816.