شیعر؛ ئێوارەی غەریبستان
دەنگ؛ #جەلال_مه‌له‌کشا

سەرنج؛ لە دەربەندی پەپوولە چاوەڕێن
@Derbendipepule

«نوێنه‌ری به‌ره‌ی ڕه‌نج»
✍ بێهزاد ئه‌حمه‌دی

مه‌رگ؛ له‌ لای من هێنده وشه‌یه‌کی قورسه، مه‌گه‌ر ته‌نیا فه‌لسه‌فه ده‌رقه‌تی بێت، واده‌زانم وه‌ڵامی پرسیاره‌کان ده‌رباره مه‌رگی مرۆڤ، ته‌نیا له‌سه‌ر ده‌ستی فه‌لسه‌فه مانابخشن؛ مه‌‌رگی مرۆڤی ئاسایی، مه‌‌رگی مرۆڤی باڵانوێن، مه‌‌رگی مرۆڤی ترسنۆک، مه‌‌رگی مرۆڤی چاونه‌ترس، مه‌رگی شاعیر و پۆلیس و مه‌لا و كرێكار و ئه‌فسه‌ر و جه‌لاد و گوڵ‌فرۆش و زبڵه‌چی و سۆزانی و عابد و پێشمه‌رگه و هتد.
ئه‌مجاره نازانم بۆچی هه‌واڵی مه‌رگی شاعیری سه‌وداسه‌ر و یاخی‌ڕۆح و ژیان‌‌تال و شیله‌شیعر و ئه‌وین‌ئاژۆ، کاک جه‌لال مه‌له‌کشا، ئه‌وه‌نده تووشی ژانه‌سه‌ر و ژانه‌دڵ و ژانه‌هزری کردم. لێره‌دا نامه‌وێت ده‌رباره‌ی ئه‌ده‌بی به‌رنگاره‌ی، زمانی شیعریی، ستاتیکای دڵداری، نوستالوژیای دابڕان، چێژی کورددۆستی و جوانی‌ناسی ڕه‌ش‌بینانه‌ی ته‌نیایی و سیحر و داوی دروشمه‌شیعری ئه‌م شاعیره یان پێوه‌ندی جه‌لال له‌گه‌ڵ "ڕوانگه" و هاتووچۆی له‌گه‌ڵ کۆڕی شاعیرانی فارس به تایبه‌ت "شاملوو" قسه بکه‌م.
ڕۆژێک سرووشتی تازه‌گه‌ری مامۆستا گۆران، له لایه‌که‌وه شه‌ڕ بوو له‌ته‌ک ئه‌ده‌‌بی چه‌ق‌به‌سته‌وی باوی سه‌رده‌م و له لایه‌کی دیکشه‌وه ده‌با بو جیلی تازه، شمشێر بوه‌شێنیت... ڕۆژێک سرووشتی زمانی شێرکو بێکه‌س وابوو، بۆ نه‌مری بچێته ناو گۆمی په‌خشانه‌شیعری ده‌ربه‌ندی په‌پووله‌وه و بۆ هه‌تاهه‌تایه نه‌گه‌ڕێته‌وه... ڕۆژێکیش عه‌بدوڵڵا په‌شیو، په‌نتایی زمانی گڕ و وشه‌ی گڕ و گه‌رووی تووڕه‌ئاسای ده‌ستبه‌ر کرد بو ئه‌زموون شیعرییه‌که‌ی... هه‌میشه ژیانی هونه‌ری که‌سایه‌تیه ڕچه‌شکینه‌کان ڕۆژێکی جیاوازی تێدایه... لێره‌دا ته‌نیا یه‌ک شت ده‌‌ڵێم: ئه‌‌و ڕۆژه بۆ جه‌لال زۆر جیاوازه؛ جه‌لال "نوێنه‌ری به‌ره‌ی ره‌نج..." بوو، بێ‌ترس دوو په‌رده‌ی هه‌ڵدایه‌وه؛ یه‌که‌م په‌رده‌ی به‌ ڕووی دژبه‌ران و هۆگران و نووسه‌ران و ڕه‌خنه‌گرانی سوننه‌تی و هه‌ندێ‌ ڕه‌خنه‌گری مودێڕن و تئۆریزه‌بووی پاش خۆی هه‌ڵدایه‌وه هه‌تا ڕای خۆیان ده‌رببڕن، له لایه‌کی دیکه‌وه، به ته‌نیا بوو به نوێنه‌ری جیلێک له شاعیران و نووسه‌ران و وه‌رگیڕان و چیرۆک‌نووسان و سیاسییه‌کان و عاشقان و ڕۆژنامه‌نووسان که خۆویستانه کۆڵی دایه ژێر باری ڕه‌نجی به‌ره‌یه‌ک...

سەرنج؛ به‌بۆنه‌ی چواره‌مین ساڵ‌یادی
مه‌رگی شاعیر «جه‌لال مه‌له‌کشا».

🔴 با کلیک روی آدرس عضو کانال شوید.
@Derbendipepule

‍ 📚 درّه پروانه…

شێعرێک بە کاتی نیشتمان
✍ یوونس ڕەزایی

رۆژی شەمبە بە کاتی کرماشان
دەبم بە کۆنینەناسێکی ئەویندار
لەسەر دیواری گەورەی شار
بە خەتتی بزماری ناوی خۆم دەنووسم.

لە پەنا ناومەوە
وێنەی شەپۆلێکیش دەکێشمەوە
تا بزانن سەردەمی من ئاژاوە بوو.

رووبەرووی تاقەوسان
پەیکەرەیەک لە - با - دادەتاشم
وەک یادگاری ئەوسەردەمەی
کە شەو تا بەر دەرگاکان دەهاتە پێشێ.

بەکاتی کرماشان دەڵێم: زوان داڵگی واتە دار
داڵگ خۆشی مانایەکی ئاماڵ رووباری هەیە دەزانم
خاکیش زمانی خۆی لە بیر ناباتەوە
کە رەگەزی دەچێتەوە سەر شاخ.

رۆژی یەکشەمبە بە کاتی ئیلام
لە قەڵاقیران تاقێکی نوێ دادەتاشم
بۆ حەسانەوەی ئەو ژنانەی گەنمیان چاندووە
بۆ میراتی ئەو کچانەی
لە کتێبەکان دا نیشتەجێن
لەوێ دەڵێم: باشوور چییە جگە لە نیگای کەنیشکێکی ئیلامی
کە خەریکی نووسینەوەی شەقامە
گەنم چییە بێجگە لە هێمایەک
بۆ شین بوون لە بڵوارەکان
تا هاتنەوەی موسافیرەکانی رێی باران.

رۆژی دووشەمبە بە کاتی سنە
رۆژژمێری ژنێک دەدۆزمەوە
پڕ بێ لە وشە
لە رێکەوتی جوانیی.

لەسەر ئاویەر بانگ دەکەمە مانگ
هەموو پەنجەرەکان دەکرێنەوە رووبەڕووم
بانگ دەکەمە گڕ
شەقام جمەی دێ لەو کوڕانەی نیگایان داگیرساوە
لە سنە، کەسێکیش تەنیایی لەگەڵ خۆی دەگێڕێ
غەریبی لە ئاوێنەدا دەدۆزێتەوە
جار جاریش ون دەبێ لە باڵندەکان دا.

کەسێکیش پەیکەرەی وشەیەکی ساز کرد و
کوتی:
سوێند بە پێنووس و ئەوەی دەنووسرێ
بەهار لەو شارە رادەبرێ.

سێ شەمبە بە کاتی ورمێ
دەبمە گۆلێک
گەمییەکان، ماندوو پاڵیان داوە بە بەستێنییەوە
دەبمە ترێ
بە شەقامی شێخ تەپەدا
ناوی شار بە مەستیی دەنووسم
لە مووزەش لە خۆم دەگەڕێم
کە ونم.

چوارشەمبە بە کاتی مەهاباد
ناوی پێتەختی باڵندەکان فێر دەبم و
کرۆکی هێلانەش دەزانم.

پێنج شەمبەش بە کاتی شێعر
دەنووسم نیشتمان
کچ
هەنار
بسکێکی سەرشێت لە بادا

هەینیش شێعرێک بڵاو دەبێتەوە
پڕە لە ئێوە
ئەی ئەوانەی
سنووری رۆژهەڵات و رۆژئاواتان لە بیرە.

🔴 با کلیک روی آدرس عضو کانال شوید.
@Derbendipepule

? هم پزشکیان؛ هم غیر پزشکیان…
✍ بهزاد احمدی

شاید با یک تعبیر، تکلیف همه‌چیز با همه‌کس روشن شود؛ شاخص پزشکیان که او را از غیر پزشکیان متمایز می‌کند، فقط «سیاستمدار قلب‌شناس» است و بس.
چالش یا دردسرهای روزمره میان جمهور و رئیس‌جمهور، در بُعد همگانی، اغلب فرسایشی، همیشگی و پایان‌ناپذیر است، امّا در بُعد اختصاصی، گاهی استثنایی و کُشنده نیز هست. به عبارت روشنفکرانه‌تر؛ نشان و نمود گفتمان حاکمان در ایران با جمهور، روندی سیاست‌زده، اجتماع‌محور، اقتصادی و فرهنگی داشته تا به امروز. این روند، گاه فانتزی، گاه استبدادی، زمانی مصلح‌اندیشی، فصلی پوپولیستی و موسمی محافظه‌کارانه و در عهدی دیگر هم اصلاح‌طلبانه بوده که صد البته با چاشنی مطالبات عمومی لاینحل. پهنه این گفتمانِ گاه انتقادی و گاه قهری، بیشتر پهنه‌ای تاریخی است نه روزشمار و تقویمی.
فارغ از هرگونه تفسیر درونی و بیرونی از انتخابات، منفک از هر نوع تبلیغات حزبی و فراحزبی و یا سروصداهایی که بیشتر از اردوگاه جریان‌های سیاسی غالب یا بهتر بگویم جبهه اصلاح‌طلب و جناح اصولگرا بلند می‌شود، این انتخابات اگر می‌خواهد فصل تازه‌ای از گفتمان مطالبه‌محور اقوام در کشور و بهبود سیاست خارجی را بازسازی ‌کند، شرط آن است که رئیس‌جمهور بتواند چرخش نگاه از متن به حاشیه را احیا کند. در این میان، جامعه کُردهای اهل سنت در ایران که مدام در حاشیه نگاه، تصمیمات و مدیریت اجرایی، گاه بازی‌گر میدان مشارکت و گاه نظاره‌گر خارج از گود رقابت بوده ‌است، امروز در مقابل «آیینه یک خوانش تاریخی» و «پنجره یک موقعیت» ایستاده به اقتضای موجودیت‌اش، در خوانش گزاره‌هایِ «رفت‌وآمدهای هیئت حسن نیت»، «وزیر اقوام» و «سهم نخبگان کُرد از هژمونی حکمرانی»اش، در بر پاشنه ناامیدواری می‌چرخد و موقعیتی که هوس امیدوارانه اصلاح‌طلبانش آن‌را به‌سوی «تغییر»، تشویق می‌کند.
در یک سو؛ مرگ کولبران، همان عمق کُشندگی و استثنایی بودن چالش‌های اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی جامعه کُردها است، نگاه «مادون حقوق» باعث شده است که سخن گفتن از مرگ کولبران به «عادتِ عاطفی سیاستمداران» تبدیل شود و این پدیده بیشتر در مسلخ مستمندی، مرز مفلسی، هیاهوی هیجانی و گاهاً کوپن‌ها و کارت‌های کارزار انتخاباتی بازخوانی شود. مرگ کولبران همان اندازه که «خبر»ی هست، همان مقدار، «فراموش‌شدگی تراژیک» و چه‌‌بسا «حقوق نادیده تاریخی» در مسیر دولت‌ها و مجلس‌ها نیز بوده است. وقتی از انباشتگی «مادون حقوق» حرف می‌زنم، به خودی خود، یک داستان است و زمانی که دیگران از برجسته‌سازی «مادون حقوق» حرف می‌زنند، روایت دیگری است. بنابراین ناگزیر به نقد و انتقاد هستیم، هم از پرده‌پوشیِ حقوقِ معینِ اساسی، هم از موانع سر راه شکل‌گیری گفتمان توسعه‌بخش متوازن، چه در دایره گفتمان نهج‌البلاغه پزشکیان و چه در گفتمان انقلابی غیر پزشکیان...

? با کلیک روی آدرس عضو کانال شوید.
@Derbendipepule

? ده‌ربه‌ندی په‌پووله...

جوانووی ئەسپـــەکەت بەردە نێو ڕەوە
خووی چاکانی گرت، جێی هومێد ئەوە
«مەلا غەفوور دەباغی»

? با کلیک روی آدرس عضو کانال شوید.
@Derbendipepule

به‌سوگ نشستن تنهایی در «شهر نور»
✍ بهزاد احمدی

بیشتر اوقات وقتی از مرگ سخن می‌گوییم، از «مفهوم انتزاعی مرگ» غافل هستیم و بر «سوژه بازمانده از مرگ» متمرکز می‌شویم؛ یعنی برجسته‌سازی هیئت انسانی مصیبت‌دیده محتاج به ترحم و یا در بهترین حالت، همنوع در قامت یک رنج اشتــراکی.
نمی‌دانم ترحم به دیگران به‌‌گاه مصیبت، خصیصه‌‌ای‌ است شرقی یا جهانی، چه‌‌بسا در شرایط مختلف و مکان و زمان متفاوت، خصیصه‌ای متغیر است. در مقام ارزش‌گذاری از خوب و بد بودنِ ترحم هم چشم‌پوشی می‌کنم.
همه این زمینه‌سازی‌ها برای ورود به مصیبت وارده بر پیکر روحی آشفته است به نام «هوشیار بابایی»، نویسنده‌ای که ناگزیر به تحمل است، تحمل متکثر، گذرگاهی به تناسب انتخاب هوشیارانه یا ناگزیر، راهی بر سر چندراهی، به عقب نگریستن و گریستن و زیستن و فروریختن و دوباره ساختن و دوباره نگریستن و دوباره زیستن و دوباره و دوباره و چندباره… این همه توان یک نویسنده است در یک سمت، امّا در دیگر سمت، ترحم در مقابل نویسنده، هدیه جهان است. نویسنده، پیکارجویی شکست‌ناپذیر است که همیشه در مقابل جهان ایستاده است به تماشای دوزخ، ترحم به نویسنده در مشرق‌زمین، «فرهنگِ گنه‌کارانه» است، زیرا نوش‌داروی دیرهنگام است. نویسنده راستین در منفعل‌ترین حالت اگر به بی‌راهه هم برود، انقلابی، کنشکر، روشنفکر و منتقد نخواهد بود، امّا حداقل در طبیعی‌ترین حالت، شاهد است و کاشف و خالق...

? با کلیک روی آدرس عضو کانال شوید.
@Derbendipepule

*?* ده‌ربه‌ندی په‌پووله...

برزخ
راه دوری نیست
برزخ
همان شعری ا‌ست
که برای تو سرودم

بهشت
افسانه غریبی نیست
بهشت
همان چشمه خون است
که غسل تعمید در آن حلال است

«بهزاد احمدی»**

? با کلیک روی آدرس عضو کانال شوید.
@Derbendipepule

پرسی زمانی کوردی و دوو پرسیار
✍ هوشیار بابایی

بێگومان ئاستەنگەکانی بەردەم زمانی کوردی، هێشتا وەک خۆی ماوەتەوە و پێم وایە ئیدی هەوڵی خۆبەخشانەی چالاکانی زمانی کوردی لە قەوارەی فێرگە و... ناتوانێ وڵامدەری داخوازیەکانی کۆمەڵگای کوردی بێت. دیارە بەدەر لە درووشمدان، پێویسته ڕێکارێکی کردەوەیی و قووڵتر بۆ ئەم پرسە بگرینە بەر. کەوابوو ئەبێ دوو پرسیاری سەرەتایی وڵام بدرێتەوە؛
یەکەم: بە ئاوڕدانەوەیەک له ڕەوتی مێژووویی هەوڵدان بۆ  زمانی کوردی، دوو  یان سێ دەیەی ڕابردوو لە ڕۆژهەڵاتدا و ئەو کارانەی کە لە چاپەمەنی، میدیا و دواتر لە قەوارەی فێرگە و دامەزراوەکان بۆ گەشەی زمانی کوردی کراوه، مەخابن ئەو هەوڵانە هێشتا کێشە و ئاستەنگەکانی بەردەم زمانی کوردی چارەسەر نەکردوە.
ڕاستە ئێستا زمانی کوردی قۆناخی ئێدەیت و تاقی‌کردنەوە و ئەو مشت‌ومڕەی کە زمانی کوردی بۆ زمانێکی زانستی بەکار دێت یان نا، تێپەڕاندوە و چۆتە قۆناخێکی دیکە، بەڵام ئەو هەوڵانە لە ئێستادا، بە گوێرەی ویست و داخوازیەکانی کۆمەڵکای کوردی، ناتەواوە و  نەیتوانیوە پرسی زمانی کوردی چارەسەر بکات. پرسیار ئەوەیە ئایا کاتی ئەوە نەهاتووە خۆمان  بەو ئەزموونانەی پێشوو نخڵاوێنین و داواکاریەکان بهێنینە ئاستێکی دیکە. یەک لەو داواکاریانە  پێداگریی لەسەر خوێندن و پەروەردە بە زمانی کوردی لە قوتابخانەکانە. ڕاستە ئێمە سیستەمێکی سیاسی کوردیمان نییە و خاوەن دەوڵەت نین کە ئەو ئەرکە خۆبەخشانەی چالاکانی زمان لە فێرگەکان بخرێتە ئەستۆی سیستەمی پەروەردە و فەرهەنگستان و هەروەتر ناوەندە ئاکادمیکەکان و ژۆرناڵە پرۆفێشناڵەکان کار‌ بۆ گەشەی زمانی کوردی بکەن، بەڵام نەک زمانی کوردی هیچ زمانێکی دیکە بە بێ خوێندن لە قوتابخانەکان گەشە ناکات.
ئەگەرچی لە یاسای بنەڕەتی هەنێ ئاماژەی لاوەکی بە گرینگیدان بە زمانەکانی ناو ئێران دراوە، بەڵام ئەوەتەی یەک ڕیاڵی بۆ خەرج نەکراوە و هەرچی بووە خۆبەخشانە بوە وسەیر ئەوەیە تا ئێستەش‌ ئەو زمانە بەم‌شێوە ماوەتەوە خۆی لە خۆیا موعجیزەیەکە...
پرسیاری دووهەم کە گرێدراوە بە پرسیاری یەکەمەوە، جۆری ڕوانینی چالاکانی زمانە بە نیسبەت زمانەوە. بەشێک لە چالاکانی زمانیی، لە ڕەهەندێکی کولتوورییەوە چاویان لە پرسی زمان کردوە و بەم‌شێوە ویست و ڕەوتی گەشەی زمانیان تەقلیل داوەتە سەر باسێکی کولتووری.
بە پێ خوێندنەوە نوێیەکان، زمان لە بەستێنێکی سیاسی‌دا، گەشە‌ونەشە ئەکات و زمان ئەمرێکی سیاسییە نەک کولتووری، یان دەبێ وا بڵێین کە لایەنی سیاسی زمان بەسەر لایەنی کولتووریدا زاڵترە، واتا لە هەر کوێ، دەسەڵات بوونی هەبووە، لەوێدا ئەو زمانەش گەشەی کردوە، بۆ نموونە بە چاوخشاندێک بە ڕه‌وتی مێژوویی زمانی کوردی‌دا، لە سەردەمی ئەمارەتە کوردیەکان‌دا، زمانیش هاوکات گەشەی کردوە، نموونەی نزیکتر و هەرە بەرچاو سەردەمی کۆماری کوردستان کە کۆمەڵی چاپەمەنی و کتێب و گۆڤارە سەرهەڵدێنن و تەنانەت خوێندن و پەروەردە بە زمانی کوردی بووە و لەو قۆناخە کورت‌خایەنە خزمەتێکی بەرچاو بە زمانی کوردی کراوە، سەرەڕای ئەمانەش باسی زمان و خوێندن بە زمانی دایکی باسێکی ماڤی‌ مرۆیی و دیمۆکراتیکە و یەکێ لە خاڵە بەرچاوەکانی دادپەروەری لە سیستەمی پەروەردە بە ئەژمار دێت.

سه‌رچاوه: ده‌نگی کوردستان

? با کلیک روی آدرس عضو کانال شوید.
@Derbendipepule