★ھەرکەس گوێز له ھەمبانەی(هەنبانە) خۆی دەبژێرێ.

زۆر کەس هەن لەچاو خۆیان، خەڵک هەڵدەسەنگێنن. بە پێوەری توانایی خۆیان چاوەڕوانیان لە کەسانی دیکەش هەیە.لایان وایە هەرچی ئەو هەیەتی خەڵکیش ئەوەیان هەیە!  (ئەم بۆچوونە هەڵەیە)!
ناکرێ وەک خۆت چاو لە خەڵک بکەی یاخەڵک وەک خۆت چاولێبکەی. هەرکەس بە قەدەر هەبوون و توانایی خۆی دەبێ چاوەڕوانیت لێی هەبێ.
ئەم پەندە بۆ کەسانێ دەگوترێ کە دەستڕۆیو، خاوەن دارایی و دەسەڵاتن. لایان وایە خەڵکیش وەک ئەوانن یا دەبێ وەک ئەوان بن.
(هەرکەس ئەو سامانە هی ئەوە کە لە گیرفان و جانتای خۆیدایە! )

★ھەمبانە(هەنبانە):لە پێستی ئاژەڵ (بزن و مەڕ)ساز دەکرێ، وەک توورەکە درووستی دەکەن،  لە قەدیم بۆ هەڵگرتنی نان و پێخۆری کاسبکار، لە کاتی سەفەر و دەروە چوون لە کۆڵیان دەبست و کەلکیان لێ وەردەگرت.
★ تایبەتمەندی هەمانە ئەوەیە: هەرچی بێخەیە نێوی تا ماوەیەکی زۆر وەک خۆی دەمێنێتەوە. نان و پێخۆر تێیدا خەسار نابێ، باشی ڕادەگرێ!

★گوێز پۆچەڵ(کوێرەی) دەبێ**:
لە یارمەتیدان و کاری بە کۆمەڵ و هەرەوەزدا، زۆرجارکەسانێ خۆ دەبوێرن یا نەیاردەبەن یا نەتوانن، بەوانە دەڵێن گوێزی‌کوێرە یا پووچەڵ!

★وەک گوێزی ئازا وایە!**
کەسێ کە ساغ و سەلیم بێ، یا لە نەخۆشی خەلستبێ یا لەکار درهاتوو بێ، دەڵێن وەک گوێزی ئازاوایە!

★گوێزی ئازا: بەو گوێزە دەڵێن:  خێرا کاکڵەکەی بە ساغی دەردێت...
سەعدەدین خوسرەوی ـــ  بۆکان
@sadadinkhosravi ــ BUKAN

کووچە(کۆڵان) فەریدون مشیری1
  مانگە شەوێ، بە تەنیابووم
بەیادی تۆ، بێ تۆ، ڕابووم
لەو کۆڵانەی، لە گەڵ تۆ
تێیدا گەڕابووم
٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭
چاوانی چەواشەم وەیلان
لەشی ماندوو، دڵی جەولان
لەسوچ و قوژبنی کۆڵان
بەشوێن باڵاتدا دەگەڕان
٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭
لام وابوو، هێور دێی لە دووم
هاڵاوت، دەهاڵا لە ڕووم
گەیبوومە ئاڵای ئارەزووم
شێتانە ئەویندارت بووم
٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭
نهێنخانەی دڵ دڕابوو
هەنبانەی  بیرم پچڕابوو
بۆی ئەوین پڕژ و بڵاو بوو
بیرەوەری هەڵڕژا بوو
٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭ء
کەوتەوە بیر،  ئەوێ شەوێ
پێکەوە  ڕامانبوارد لەوێ
ڕاوێشکە و ڕاوێژمان دەکرد
بە چەشنێ، دڵویست دەیەوێ.
٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭+٭٭٭٭٭٭٭
بە باڵی ئەوین دەگەڕاین
هەڵدەفرین و دەنیشتین
تاو تاوێ بۆ حەسانەوە
لە قەراغی چەم، دەنیشتین.....
             ٭٭٭
لە چاوی ڕەشت دەینواند
شانۆی حەز و جوانی و شەرم
ئەمن قاڵ بووم، دەتوامەوە،
بەنیگای نیان و گەرم
             ٭٭٭
شەو بێ خشپە و ئاسمان ساماڵ
بەخت یار بوو، درێژ ئاماڵ
لە باوەشتا، سرەوتبووم
بێخەم، ببووینەوە ئاواڵ
        ٭٭٭٭
هێشووی مانگیش، داگەڕابوو

لە ئامێزی، ئاو گلابوو!
داری گوێ چەم، بۆ سەمای مانگ
پرچ و پەلیان، داهێنابوو
شەو و پێدەشت و گوڵ و بەرد
گوێیان بە مەلی شەو دابوو
                  ٭٭٭
هاتە بیرم، کە پێت گوتم:
پارێز بگرە لەم ئەوینە!
بڕوانە ئاو!
ئاوێنەی عەشڤی دێرینە
تۆ کە ئەمڕۆ هەموو ڕوانگەت،
بە نیگایەک، پەتیارەیە
سبەی دڵت، غەوارەیە!
بڕۆ جێ بێڵە ئەم شارە
لە بیری بکە ئەم هەوارە........
                ٭٭٭
پاڕێز لە عەشقت؟!بڤەیە!
نابێ، نابێ، نا، ناتوانم!!
سەفەر بێ تۆ؟
نە دەچم و نە دەزانم!
                ٭٭٭
بۆ یەکەم جار کە دڵ فڕی،
بە تاسەی تەوافی خاڵت
هەڵنیشت، وەک کۆتری دەستەمۆ
لە سەر دەرانەکەی ماڵت
هەرچەند بەردت بۆ هاویشتم
من ڕام نەکرد و نەڕۆیشتم
هەرام لێکردی، هۆ ڕاوچی!
لێرەم ئەمن، مامزی  ڕاوت
دەگەڕێم لە دەور و پشتت
بە تەمام بکەومە داوت.
                 ٭٭٭
من و حاشا بکەم، لە ئەوین؟!
سەرەتایە، بۆ نەمانم
ئەمن و دابڕان لە تۆ؟!
نە دەزانم، نەدەتوانم!!!
                ٭٭٭
گەڵای دار، فرمێسکیان وەرین
مەلی شەو، ناڵاندیان، فڕین
ئەسرین لە چاوانت لەرین
مانگ و ئەستێرە ڕاچەنین
بە دڵداری تۆ  پێکەنین

ئەرخەیان بووم،
کە وڵامت نەدامەوە
لاقم لە داوێنی خەم، نا
وەک کۆڵەوار، کولامەوە
دانەبڕام، سڵم نەکرد،
کۆڵم نەدا، نەکشامەوە...
٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭
هێور هێور،هێدی هێدی
بەرامەی ڕووتم هەڵمژی
ڕۆحم خزایە جەستەی خەم
ئەوشەوەش وەک شەوانی دیی...
بەو داخەوە سەرم ناوە!
نەتزانی، چەندە شێواوبووم؟
سەدخۆزگە دەتپرسی؟ بێ تۆ!
من چۆن لەو کووچەوە ڕابووم؟!...
٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭+٭٭٭٭٭٭٭
( شعر ـکوچە ـ فریدون مشیری)
وەرگێڕ: خوسرەوی  ــ  بۆکان

#شێعری مناڵان

«  ڕێگەی قوتابخانە 👩‍🎓»
✍ ئەفسانە شەعبان نژاد

وەرگێڕان : سەعدەدین خوسرەوی _ بۆکان

🎙زیلان عوبەیدی

🦋🌻کاناڵی تەرلان و چاوگەشەکان🌻🦋

🆔 @Tarlano_chawgashakan

گه‌لاوێژ کەوتن، له‌ فولکلۆری كورده‌واریدا.

گەلاوێژ ناوی نێوەڕاست مانگی هاوینە.
هەروەها ناویی ئەستێرەیەکی پڕشنگدارە، کە بە پێوەری ئەزموونی پێشینیانی ئێمە، دوای تێپەڕبوونی نیوەی هاوین، واتا: ڕویشتنی40تا45رۆژ لە وەرزی هاوین لە ئاسمانی ساوی شەوانەی وڵات بەر لە نیوەشەوە، دەردەکەوێت. بەم کاتە دەڵێن: وادەی گەلاوێژ کەوتن. ساڵان خەڵک گەلاوێژ کەوتنیان بەلاوە زۆر گرینگ و جێگەی باس بوو، بەڵام بە داخەوە، وادەبینم، کاتی گەلاوێژکەوتن و گەرینگی پێدان و تەنانەت ناوەکەشی، وەک زۆرینەی زانیاریە پڕلە واتاکانی فولکلۆری پێشینیانمان، خەریکەلە بیر گەورەکان و تایبەت مناڵەکان بچێتەوە!
ئەستێرەی گەلاوێژ لە نێۆ داب و نەریتی ئێمەدا، بە هۆی زۆر تایبەتمەندی، وەک ڕووناکی و جوانی و....
بە دیاردەیەکی بایەخداری سروشت ناسراوە. بە زۆر شێواز باسی‌کراوە و پێیداهەڵگوتراوە. ناو و نازناو و تاریف و پێداهەڵگونی لە نێو پێناسە و دیمەنی کێژانی کوردا بەرچاوە.
پێویستە بگوترێ، زۆربەی بوونەوەرانی هاوڕاز و هۆگری سرووشت بە کەوتنی گەلاوێژ، ئاڵووگۆڕ لە هاتووچۆ و هەڵسوکەوت و ئیش و ڕەوتی ژیانیاندا دەێتە ئاراوە. و....
دیاردەکانی گەلاوێژ کەوتن:
✬فێنک بوونی کەش و هەوا
✬ساماڵ بوونی شەوانەی ئاسمان، دەرکەوتنی زۆرتری ئەستێرەکان، (تایبەت کەشکەڵان، کهکشان)
✬گۆڕانی ڕەنگ و ڕووی سرووشت
✬ژیانەوە و زیادبوونی ئاوی کانیاو و زنە و چۆم و...
✬خۆ سازکردنی باڵندەکان بۆ گەڕانەوە بۆ گەرمێن
✬گۆڕینی تام و چێژ و ڕەنگی میوە وتێکوڵ و گەڵای دارەکان
✬هەست بە نیزیکی و جووت بوونی ئاژەڵ و بوونەوەران.
✬ وەختی مازوو چنین و مەڕشتن.
✬ کاتی نوخشە و خەرمانان و....

✬✬✬هونەرمەندان و نووسەرانی کورد زۆریان بە جوانی و گەشاوەیی گەلاوێژدا (چاوی گەورە و ڕوخساری گەش)هەڵگوتووە...

گەلاوێژ

تەواو بوو مانگی پووشپەر
نۆرەی چلەی هاوینە
شەو درێژ دەبێ، ڕۆژکورت
تینی هەتاو، هەژینە

لە فولکلۆری کوردا
ئەم مانگە، گەلاوێژە
وشەیەکی بزوێنە
واتای پڕە لە وێژە

پێشینیان دەفەرموون
کە گەلاوێژ دەکەوی
هەوای سرووشت دەگۆڕێ
هەڵچوونی گیا دەنەوێ

کە گەیشتە نیوەی هاوین
شەو لە ئاسمان بڕوانە
ئەستێرەیەکەی گەلاوێژ
شاجوانی ئەستێرانە...

سەعدەدین خوسرەوی ــ بۆکان

لای لایە و مناڵ:
لای لایە، یەکەمین و خۆشترین بیرەوەری مناڵیە.
لای لایە، ئاوازێکی فولکلۆری مێژووییە، لە وڵاتی ئێمە، سینە بەسینە هاتووە. پڕلە واتا و ناوەرۆک و هەستی سۆزاوی و بزوێنی دایکانەیە.
بە ڕواڵەت بۆ ئەوە دەگوترێ، مناڵ لە لانک و کۆش و باوەشدا، ئارام بگرێ و بخەوێ. بەڵام لای لایەی دایکانی ئێمە ڕوو پەڕێکی پڕ لە ناوەرۆک و تێبینی جیاوازە!
لای لایە سەرەتا و بنەمای ڕاهێنان و داهێنانی زەین و زانستی مناڵە بۆ چێژ وەرگرتن، گوێگرتن و فێربوون و هەست بزواندن و خولقاندن و تێگەیاندن و...
هەر مناڵی بە لای لایە و حەقایت و هەڵبەست و... ئاپۆرەی میشکی خەمڵابێ، زیاتر و باشتر بە ژیان و سرووشت و جوانی و ئەوین هۆگر دەبێ. بە پێچەوانە ئەگەر مناڵێ، لەم بابەتە هەستیارانە چێژی وەرنەگرێ، کەلێنی ئەو کەمایسیە لە هەموو ئاقارەکانی ژیانیدا بەرچاوە!!!
*** هەموو دایکان لە بەر خاتری خۆشەویستی و دڵسۆزی بۆ پەروەردەی باشی مناڵەکانیان، پێویستە، لەگەڵ لای لایە و حەقایت و گۆرانی و... ئاشنابن. (ئەو دایکانەی بایەخ دادەنین بۆ گوتنی لای لایە بۆ مناڵەکانیان، بە یەقین مناڵەکانیان لە پەراوێزی هونەر و هاوار و هەستیاری و هاودڵیی ژیان بەرچاوترن.) فولکلۆری پەروردەی کۆمەڵگای ئێمە، دەڵێ:

دایکێ بۆ مناڵی لای لایە نەکا
حەقە، مناڵی گلەیی لێ‌بکا.

پووشپەڕ(۲)

پووشپەڕە، پووش دەپەڕێ
گیاوگژ، زەرد هەڵدەگەڕێ

نۆرەی وەرزی هاوینە
تیشکی هەتاو بە تینە

مانگی مزگێنی نوخشە
کاسبکار پێی دڵ خۆشە

میوەی نۆبەرە و بەتام
دێتە نێو شار و شەقام

هەوا گەرمە ڕۆژ و شەو
زۆر خۆشە لەدەرێ خەو

لە دەست مەدە ئەم هەلە
جار جار بڕۆ بۆ مەلە

بەڵام لە جێگەی تنکاو
*"ئامان، بێ ئەمانە ئاو"!!

لە فولکلۆری کوردیدا دەڵێن:
(ئاو و ئاور بێ ئەمانن...)
سەعدەدین خوسرەوی ـ بۆکان

٭سڵاوی ڕێوی بێ تەماح نیە!

زۆر کەس هەن زمانی چەور و تەڕیان هەیە.
هەرکات کاریان بە کەسێ بێت، بە ڕووخۆشی و گەرم و گوڕ ڕووی تێدەکەن، ڕیایی لە بەر دەکەن. خۆی بە قوربان و سەدەقە دەکەن و.... بۆ ئەوەی بەهرەی لێوەرگرن. یا کاریان بۆ جێبەجێ بکا و....
ئەو کەسانە لە کۆمەڵگادا، بەرچاون. سڵاو و سەباخێری و هامووشۆیان بە پێی کات و بەرجەوەندی خۆیانە.
تا کاریان بە کەسێ نەبێ، ڕووی تێناکەن.
ئەمە ڕەوشتێکی نامۆ و ناحەزە

گوڵان(بانەمەڕ) 2

ئۆخەی مانگی گوڵانە
لە بەر ھەموو دڵانە
نێوەڕاست مانگی بەھار
بانەمەڕی کوردانە

وڵات ناز و نەخشینە
پاردە، بەگوڵ پەرژینە
خۆر و باران تێکەڵ بوون
دیارە پەلکە زێڕینە

جوانی خێڵی هەڵداوە
چیا خەرمانەی داوە
خۆشە بڕۆ بۆ کویستان
بڕوانە لە کوردستان!!!

سەعدەدین خوسرەوی ـ بۆکان

ڕێواس2

بەژن باریک و ڕاسم
سەوزە ڕەنگی کراسم
مزر و شیرین و شلک
جوان و بەتام، ڕێواسم

جێگەی من، بەرشاخەکان
شوێنی بژوێن و پاراو
بە پەنام‌دا دێنە خوار
چۆڕ چۆڕەی ئاوی بەفراو

گوڵی سەرم سپی و سوور
پان و پۆڕ گەڵاکانم
ماندووت دەحەسێتەوە
ئەگەر ببیە میوانم

بەهاران مانگی گوڵان
وەرە بۆ گەشت لە کوێستان
مەحشەرە ڕێواس چنین
لە چیاکانی کوردستان

مەحشەرە:بڵاو بوونەوەی خەڵک و سەیرکردنی و...... گوڵان 98ـ خوسرەوی ـــ بۆکان

کەنگر2

من گیایەکەم بەهاری
لە وڵاتی کوردەواری
لە کوێستان و بەندەنم
خواردنێکی دەگمەنم

بەکاڵیی یا زەردکراو
لەگەڵ ماست یا بە شۆرباو
نەڵێی ناخۆم، زۆر خۆشە
کەنگری سوورەوەکراو!

سپی، ناسک، بە لەززەت
چووزەم کە سەر دەردێنێ
دڕوو بە دستیا دەچێ
هەرکەس دەستم بۆ بێنێ

وەرە بۆ کێو، بمهێنە
کۆڵیی کەنگر و گێلاخە
نان و سفرەی بۆ ڕاخە
ئەگەر نەیخۆی‌، جێی داخە

لە نێو پەندی پێشینان
کەنگر ناودێر کراوە
"کەنگر و ماست بە وادەی خۆی"
وتەیەکی شیاوە....

پەندێکی زۆربە ناوە
تێبینی :کەنگر زوو پیر دەبێ،گەڵای زەرد دەبێ، دەپەڕێ، با دەیبا، پێی دەڵێن:قنگەلاشک