Ajoyib savollar.....
KIMYO va BIOLOGIYA savollariga qarab qo‘yish kerak....

bugun tushgan Al-xorazmiy olimpiadasi 8-sinf yechimi ham tashlanadi. ushbu kanalga obuna bo`ling.

09.02.2025 yildagi o‘tkazilgan blok testda dastlabki 5 ta o‘rin taqdirlandi. Taqdirlashda ishtirok etmagan g‘oliblar o‘z mukofatini olib ketishini so‘raymiz.

Hurmat bilan ma‘muriyat.

*📌*Biologiyani o'rganishni davom etamiz*📖
Bugungi mavzumiz PENENTRANTLIK

Genetikada Penentrantlik Nima?

Penentrantlik — bu genetik atama bo‘lib, ma’lum bir genning organizmda namoyon bo‘lish ehtimoli yoki darajasini anglatadi. Penentrantlik 100% bo‘lsa, demak, bu genni tashuvchi barcha individlarda ushbu genning fenotipik ifodasi ko‘rinadi. Aksincha, agar penentrantlik qisman bo‘lsa, gen mavjud bo‘lsa-da, ba’zi individlarda fenotipik belgilar kuzatilmasligi mumkin.

To‘liq va qisman penentrantlik
To‘liq penentrantlik – gen mavjud bo‘lsa, u har doim fenotipik ravishda namoyon bo‘ladi.
Masalan, Huntington kasalligi.
Qisman penentrantlik – gen mavjud bo‘lsa-da, u ba’zi individlarda ifodalanmaydi.
Masalan, polidaktiliya genetik kasalligi.

Birinchi grafik: 100% penentrantlikni ifodalaydi. Bunda barcha individlarda fenotipik belgi kuzatiladi.
Ikkinchi grafik: 70% penentrantlikka ega. Bunda genni tashuvchilarning 70 foizida fenotipik belgi kuzatiladi, qolgan 30 foizda esa kuzatilmaydi.
Penentrantlikka ta’sir qiluvchi omillar:

Atrof-muhit: Tashqi muhit sharoitlari genning fenotipik ifodasiga ta’sir qilishi mumkin.
Modifikator genlar: Boshqa genlar asosiy genning ifodasini kuchaytirishi yoki susaytirishi mumkin.
Organizmning yoshi: Ba’zi belgilar faqat muayyan yoshda namoyon bo‘lishi mumkin.
Masalaning amaliy ahamiyati: Penentrantlik tushunchasi tibbiyotda va seleksiyada juda muhim. Masalan:

Tibbiyotda: Kasallikning xavfini baholashda.
Seleksiyada: Foydali belgilarni tanlashda.***

*📌*Biologiyani o'rganishni davom etamiz*📖***

*Bugungi mavzumiz EKSPRESSIVLIK

Genetikada EKSPRESSIVLIK nima?

Ekspressivlik: Genetik xususiyatlarning ifodalanishi!

Ekspressivlik – bu genlarning fenotipda qanday darajada ifodalanishini ko'rsatadigan genetik tushuncha. Oddiy qilib aytganda, u bir xil genotipga ega organizmlarda belgining qanchalik "kuchli" yoki "yumshoq" ifodalanishini anglatadi. Ekspressivlik bir xilda bo‘lmasligi mumkin, chunki uni atrof-muhit omillari va boshqa genlarning ta’siri boshqaradi.

Ekspressivlikning sababchi omillari
1. Genetik muhit: Boshqa genlar ma'lum genning ifodalanish darajasiga ta'sir qilishi mumkin.
2. Atrof-muhit: Xun, iqlim yoki tashqi omillar belgining kuchliligini o‘zgartirishi mumkin.
3. Epigenetika: DNK modifikatsiyasi ekspressivlikni pasaytirishi yoki oshirishi mumkin.

Ekspressivlik va penetrantlikni adashtirmaslik uchun ular o'rtasidagi farqni sodda tilda eslab qoling:
Penetrantlik - Belgining genotipga ega barcha organizmlarda namoyon bo‘lish ehtimoli.
Ekspressivlik - Belgining ifodalanish darajasi, ya'ni kuchliligi yoki zaifligi.

Masalan, polidaktiliya (qo‘shimcha barmoq) mutatsiyasiga ega bo‘lgan odamlarning barchasida bu belgining namoyon bo‘lishi – penetrantlik, qo‘shimcha barmoqning uzunligi yoki shaklidagi farq esa – ekspressivlikdir.

Xulosa
Ekspressivlik genetik belgilarning ko‘rinishidagi xilma-xillikni tushuntiradi. Bu tushuncha nafaqat genetik tadqiqotlarda, balki kasalliklarni tahlil qilishda ham muhim ahamiyatga ega.

Bu maqolachani misol bilan tugatamiz:
Tasavvur qiling, A gen mutatsiyasi bo'lib, u ko'z rangining yashil bo'lishiga sabab bo'ladi. Ushbu gen barcha tashuvchilarda yashil ko'z rangini beradi, ammo quyidagicha farqlar bo‘lishi mumkin. Rasmda jadvalda ko'rsatamiz.*

Ayrim oʻquvchilar ketib qolganligi sababli oʻqituvchisiga topshirildi olib borib berish uchun