چەند خوویەک پێویستە پابەند بیت پێیەوە بۆ ئەوەی بە درێژایی زستان بە تەندروستی بمێنیتەوە

گرتنەبەری چەند هەنگاوێکی سادە یارمەتیدەرە بۆ بەهێزبوونی سیستمی بەرگری جەستە و دوورکەوتنەوە لە سەرمابوون لە وەرزی زستاندا.
لە راپۆرتێکی ماڵپەڕی " Telegraph" ی بەریتانیدا، پسپۆران ئاماژەیان بە چەند خوویەکی سادە کردووە کە یارمەتیدەرە بۆ ئەوەی بە درێژایی زستان تەندروست بمێنیتەوە، دیارترینیان بریتین لە:

1. رۆژانە پێویستە بەرکەوتنت بە تیشیکی خۆر هەبێت بۆ ماوەی ١٠ بۆ ١٥ خولەک بە تایبەت لە بەیانیاندا.

2. گرنگیدان بە پاکوخاوێنی، رۆژانە یەک بۆ دوو جار پەنجەرە و درگاکان بکەرەوە بۆ دەرچوونی ئەو بەکتریا و ڤایرۆسەکانی ناو ماڵ.

3. دەستشۆردن پێش هەموو نانخواردنیک چونکە یارمەتیدەرە بۆ ڕێگریکردن لە بڵاوبوونەوەی بەکتریا.

4. خواردنی ئەو خۆراکانەی دەوڵەمەندن بە ڤیتامین سی بۆ بەهێزکردنی سیستمی بەرگری جەستە.

5. گرنگیدان بە وەرزشکردن چونکە باری دەروونی باشتر دەکات هەروەها یارمەتی بەهێزبوونی ماسولکە و ئێسکەکان دەکات.

6. خەوتنی پێویست توانای دەرونی باشتر دەکات و یارمەتی پاراستنی تەندروستی مێشک دەدات.

بەستەرەکان بریتین لە باندەکانی شانە بەستەرە سەخت و لاستیکییەکان کە دەوری جومگەیەک دەدەن بۆ ئەوەی پشتگیری بکەن ، هەروەها جوڵەی جومگەکە سنووردار دەکەن.
لەوانەیە جومگەی ئەژنۆ ناجێگیر بێت کاتێک بەستەرەکان تێکدەچن ، زۆرجار تێکچوونی بەستەرەکان بەهۆی پێکانێکی وەرزشیەوە ڕوودەدات. بەستەرێکی پچڕاو جوڵەی دروستی ئەژنۆ بە توندی سنووردار دەکات. ئەمەش دەبێتە هۆی نەتوانینی سوڕانەوە، یان پێچانی قاچ. نەشتەرگەری هەڵبژاردنێکە بۆ چاککردنەوەی بەستەرێکی دڕاو ئەگەر چارەسەری تر کاریگەری نەبێت.
چوار بەستەری سەرەکی لە ئەژنۆدا هەیە:
بەستەری خاچدار پێشەوە (ACL):ئەمەش سوڕانەوە و جوڵەی پێشەوەی ئەژنۆ کۆنتڕۆڵ دەکات.
بەستەری خاچدار لە پشتەوە (PCL):ئەمەش جووڵەی پاشەکشەی ئەژنۆ کۆنتڕۆڵ دەکات.
بەستەری کۆلێتەراڵی ناوەڕاست (MCL): ئەمەش سەقامگیری بە ئەژنۆی ناوەوە دەبەخشێت.
بەستەری لایەنی لایەنی (LCL): ئەمەش سەقامگیری بە ئەژنۆی دەرەوە دەبەخشێت.
ھۆکارەکانی پچڕانی بەستەرەکانی ئەژنۆ :-
‏ACL بەرەو پێشەوەی ئەژنۆیە ، باوترین بەستەرە کە بریندار بێت. زۆرجار ACL لە کاتی جووڵەی پێچانی لەناکاودا دەکشێت یان دەدڕێت. بۆ نموونە کاتێک پێیەکان بە لایەکدا چەمێنراو دەمێننەوە، بەڵام ئەژنۆکان بە لایەکی دیکەدا دەسوڕێنەوە. خلیسکێنەی سەر بەفر و باسکە و تۆپی پێ ئەو وەرزشانەن کە مەترسی پێکانەکانی ACL یان زیاترە.
‏PCL بەرەو پشتی ئەژنۆیە. هەروەها بەستەرێکی باوی ئەژنۆیە کە بریندار دەبێت. بەڵام زۆرجار پێکانەکەی PCL بە کاریگەرییەکی کتوپڕ و ڕاستەوخۆ ڕوودەدات. ئەمەش دەتوانێت لە ڕووداوی ئۆتۆمبێلدا یان لە کاتی تۆپی پێدا ڕووبدات.
‏MCL لە لای ناوەوەی ئەژنۆدایە. زۆرتر لە LCL بریندار دەبێت،ئەمەش لە لای دەرەوەی ئەژنۆیە. برینەکانی کشانی و دڕانی بەستەرەکانی کۆلاتەرال بەزۆری بەهۆی لێدانێک لە لای ئەژنۆوە دروست دەبێت. ئەمەش لە کاتی یاری هۆکی یان تۆپی پێدا دەگرێتەوە.

نیشانەکان:-
جومگەی ئەژنۆ پێکهاتەیەکی ئاڵۆزە لە ئێسک و بەستەرەکان و ڕیشاڵەکان و شانەکانی تر کە پێکەوە کاردەکەن. گرنگە بەپەلە و ورد دەستنیشان بکرێت بۆ دیاریکردنی توندی برینەکە و وەرگرتنی چارەسەری دروست.
نیشانەکان بەزۆری بریتین لە:
ئازارێکی زۆر و نەتوانینی بەردەوامبوون لە چالاکییەکان.
ئاوسانی خێرا.
لەدەستدانی مەودای جووڵە.
هەستکردن بە ناسەقامگیری یان "ڕێگەدان" لەگەڵ هەڵگرتنی کێش.
ئاوسان و ڕەقبوون.
بێتوانایی لە ڕاستکردنەوەی ئەژنۆ بە تەواوی.
دەستنیشانکردنی :-
بوونی پێکانی ئەژنۆ و ئەو نیشانانەی سەرەوە کە باسکراون.
تیشکی ئاسایی (x-ray) پچرانی بەستەر پیشان نادات.
تیشکی MRI پێویستە بۆ دەستنیشانکردنی بەستەرەکە.
چەند چارەسەرێکی پزیشکی پێشوەختە بۆ برینداربوونی بەستەری ئەژنۆ :-
١-پشوو.
٢-بۆکسی سەهۆڵ (بۆ کەمکردنەوەی ئاوسانی کە لە ماوەی چەند کاتژمێرێکدا دوای برینداربوون ڕوودەدات).
٣-بەرزی (بە بەرز ڕاگرتنی).
٤-دەرمانی ئازارشکێن.
٥-ڕاهێنانی بەهێزکردنی ماسولکەکان.
٦-ئامێری پاراستنی ئەژنۆ (بۆ بەکارهێنان لە کاتی وەرزشکردن).
٧-سنووردارکردنی چالاکییەکان.
٨-نەشتەرگەری کە پێشتر بە شێوازی کراوە دەکرا بەڵام ئێستا بەڕێگەی ناظور دەکرێت.

هۆکاری ناوبەناو هەستکردن بە خورانی زۆری جەستە چییە؟

زۆر کەس ناوبەناو هەست بە خورانی پێست دەکەن لە بەشە جیاوازەکانی جەستەدا، لەگەڵ ئەوەی ئەم خورانە ناڕەحەتییەکی زۆریان بۆ دروست دەکات، هەندێک جار لە پشت ئەم خورانەوە هۆکارێکی چاوەڕواننەکراو هەیە کە بە ئەگەرێکی زۆرەوە لەبەرچاو نەگیراوە .

بەگوێرەی راپۆرتێک کە ماڵپەڕی پزیشکی ئەمریکی "هێڵث شۆت" بڵاویکردووەتەوە، کە لەسەر بنەمای توێژینەوەی زانستی و شایەتحاڵی پزیشکەکان بووە، فشار و دڵەڕاوکێ لە کەسێکدا دەبێتە هۆی خورانی پێست.

راپۆرتەکە ئاماژە بەوە دەکات کە دڵەڕاوکێ رەنگە تەنها وەک نیشانەیەکی دەروونی دەربکەوێت، بەڵام رەنگە ببێتە هۆی هەندێک نیشانەی جەستەییش، بەو پێیەی باو و ئاساییە ئەو کەسانەی دڵەڕاوکێیان هەیە تووشی خورانی پێست دەبن، هەروەها ئەم هەستە لە هەر شوێنێکی جەستەدا هەستی پێدەکرێت، لەنێویاندا قۆڵ و قاچەکان و دەم و چاو و پێستی سەر.

دکتۆر جۆتی کاپوور پزیشکی دەروونی و چارەسەری دەروونی دەڵێت: "خوران بەهۆی دڵەڕاوکێوە کە زۆرجار بە خورانی دەروونی ناودەبرێت، جۆرێکە لە خوران کە بەهۆی فشاری سۆزداری یان دەروونییەوە دەستپێدەکات یان توندتر دەبێتەوە و پەیوەندی بە هۆکاری جەستەییەوە نییە."

زۆرجار خوران و دڵەڕاوکێ شانبەشانی یەکتر دەڕۆن کاتێک کەسێک هەست بە سترێس یان دڵەڕاوکێ دەکات، خورانەکە خراپتر دەبێت، هەرچەند خورانیشی زیاتر بێت، دڵەڕاوکێی زیاتری دەبێت.

وەبیریشتان نەچێت ئەمرۆ هەینیە صەلاواتان لەبیر نەچێت 😍

وەلەدوعای خێر ئێمەش بێ بەش مەکەن🤲🫶

إِنَّ اللَّهَ وَمَلَائِكَتَهُ يُصلُّونَ عَلَى النَّبِيِّ يَا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَيْهِ وَسَلِّمُوا تسلِيماً

کیسی چەوری چاو بریتییە لە کیسێکی بچووک و بێ ئازار کە لەسەر پێڵوی چاو دروست دەبێت بەهۆی گیرانی ڕژێنی چەورییەوە، ئەگەر خۆی بە تەنیا چارەسەر نەبێت، پێویستی بە چارەسەرکردنە لەلایەن پزیشکەوە ،دكتۆره كۆسار پزیشکی پسپۆڕی نەخۆشییەکان و نەشتەرگەری چاو له‌م بابه‌ته‌دا ڕێگا باوەکان بۆ لابردنی یان چارەسەرکردنی کیسی چەوری چاو دەخاته‌ڕوو.

چارەسەرە سەرەتاییەکان:
1-پادی گەرم: دانانی پادی گەرم بۆ پێڵوی چاوی تووشبوو بۆ ماوەی ١٠-١٥ خولەک، چەند جارێک لە ڕۆژێکدا، دەتوانێت یارمەتیدەر بێت بۆ نەرمکردنی گیرانەکە و بەرەوپێشبردنی ئاوەڕۆکە.

2-مەساجێکی نەرم: دوای دانانی پادی گەرم، مەساجکردن بە نەرمی ئەو شوێنە دەگونجێت یارمەتیدەر بێت بۆ هاندانی دەرچوونی ناوەڕۆکی کیسەکە .

3-لابردنی بە نەشتەرگەری:
-ئەگەر کیسی چەوریەکە گەورە بوو، ئازاری هەبوو، یان لەگەڵ چارەسەرەکانی تردا باشتر نەبوو،  پزیشک پێشنیاری نەشتەرگەری دەکات، ئەم ڕێکارە بە شێوەیەکی گشتی لە کلینیکێکدا لە ژێر بێهۆشکردنی ناوچەییدا ئەنجام دەدرێت، پزیشکی نەشتەرگەری بڕینێکی بچووک لە بەشی ناوەوەی پێڵوی چاو دەکات بۆ لابردنی کیسەکە.

4-دەرمانی دژە زیندەیی:
ئەگەر کیسی چەوریەکە تووشی هەوکردنی بەکتریایی بوو (ئاڵۆزییەکی دەگمەنە)، دژە زیندەیی یان چارەسەری تر پێویست دەبێت.

گرنگە خۆت بەدوور بگری لە فشار یان هەوڵدان بۆ تەقاندنی کیسی چەوریەکە، چونکە ئەمە دەبێتە هۆی هەوکردن یان خراپترکردنی حاڵەتەکە.

تیمێکی زانایان لێکۆڵینەوەیان لە کاریگەری خواردنی شەکر لەسەر مەترسی تووشبوون بە نەخۆشییەکانی دڵ و خوێنبەرەکان کردووە.

لە ماڵپەڕی " Medical Xpress" بڵاو کراوەتەوە، دکتۆر سوزان جانزی نوسەری سەرەکی توێژینەوەکە تیشک دەخاتە سەر پەیوەندییە ئاڵۆزەکانی نێوان جۆرە جیاوازەکانی شەکر و مەترسییەکانی دڵ و خوێنبەرەکان، بۆ هەڵسەنگاندنی کاریگەری خواردنی شەکر لەسەر تەندروستی دڵ زاناکان داتای دوو توێژینەوەی درێژخایەنیان بەکارهێناوە کە زیاتر لە ٦٩ هەزار کەسی تێدابووە، کە تیایدا توێژەران چاودێری خووی خواردنی بەژداربووانیان کردووە لە ماوەی ساڵێکدا.

توێژینەوەکە دەریخستووە زیادەڕۆکردن لە خواردنی شیرینی کاریگەری لەسەر تەندروستی دڵ دروست دەکات، دەبێتەهۆی تووشبوون بە نەخۆشی جگەر و شەکرە، لە بەرامبەردا دەبێتە هۆی ڕەقبوونی خوێنبەرەکان و تەسکبوونەوە ئەمەش ڕۆیشتنی خوێن بۆ دڵ سنووردار دەکات و بەم شێوەیە مەترسی جەڵتەی دڵ و جەڵتەی مێشک زیاد دەکات.

جانزی دەڵێت " شەکر کاریگەری ناڕاستەوخۆی لەسەر دڵ هەیە چونکە خواردنی بە ڕێژەیەکی زۆر هۆکارە بۆ قەڵەوی و توشبوون بە نەخۆشییەکان"

کاتێک بڕێکی زۆر شەکر دەخورێت ئاستی گلوکۆز لە خوێندا بەرزدەبێتەوە، بە تێپەڕبوونی کاتیش زۆری شەکر لەناو خوێندا زیان بە خوێنبەر و خوێنهێنەر و دەمارەکان دەگەیەنێت کە کۆنترۆڵی دڵ دەکەن.

اللهم صل على محمد وعلى آل محمد

سیر لەجۆرە دەرمانییە بەھێزەکانەو تام و بۆنێکی بەھێزی ھەیەو وەک تام خۆشکردن بەکارھێنراوە لەبواری پزیشکی دێریندا.
سیر کانزا تەندروستەکانی وەک فسفۆر، پۆتاسیۆم، مەگنیسیۆم، زنک، کالیسیۆم، ئاسنی تێدایە سەرباری یۆد، کبریت، کلۆر، سەرچاوەیەکی دەوڵەمەندیشە بەفۆلیک ئەسید، نیاسین، سیامین، ڤیتامین K، ڤیتامین A، ڤیتامین C، ڤیتامین B6، سەرچاوەیەکی باشیشە بۆ ئەلیسین، ئەلیساتین1 ، لاستیسین.

سودەکانی خواردنی سیر لەسەر سکی ناشتا لەبەیانیاندا.

• سستمی بەرگری لەش بەھێزدەکات.
• خواردنی سیر لەسەر سکی ناشتا چارەسەری پەتا و ئەنفلۆنزا دەکات.
• رێگرە لەگەشەی پەتا.
• رێگرە لەرەشبونی ددانەکان بەھۆی بونی تایبەتمەندیی دژە بەکتریاوە ، ھەوکردنی لێو، دەم، ناھێڵێت.
• چارەسەری ڤایرۆسی کەمی بەرگری لەش دەکات.
• چارەسەری قورحەی گەدە دەکات.
• ھەوکردنی گەدەو ریخۆڵە ناھێڵێت.
• چارەسەری نەخۆشی شێرپەنجە دەکات بەھۆی بونی کبریتەوە کەگەشەی وەرەمەکان ناھێڵێت.
• دەتپارێزێت لەشێرپەنجەی مێشک.
• رێگرە لەشێرپەنجەی سورێنچک.
• رێگرە لەپەرەسەندنی شێرپەنجەی پێست.
• مرۆڤ لەشێرپەن