Телефонлар бошимизга етади(ми?)

Бундан бир неча йил олдин (10 йилга яқинлашиб қолди) талабаларимга танаффус эълон қилганим эсимда. 2 соатлик семинар бўлгани учун, 10 дақиқа тоза ҳаво олиб келсин, деган яхши ниятда, "10 дақиқа танаффус!" дегандим. Шунда 15 талабадан биронтаси ўрнидан туриб, ташқарига чиқмади. Улар нима қилди, айтайми? Топдингиз—барчаси ўтирган жойида телефонини чиқарди ва кўзини узмай титкилай бошлади.

Ўн йилларча олдин нима бўлганди ўзи? Нима учун айнан ўша пайтда илк бор юз берди бу ҳодиса? Ҳа-я, 10 йилча олдин экранлари катта айфон 6 ва 6 плюс чиққанди. Айфондан бошқа деярли барча телефон ишлаб чиқарувчилар катталиги ликопчадай телефонларни оммалаштириб бўлганди. Бу даврга келиб, телефонлар анча оммалашганди ҳам—тарихда биринчи бор айнан шу йилларда ўсмирларнинг кўпчилиги телефонли бўлди.

Яна ёшлардан нолияпти, деб ўйламанг—ёзадиганларим барчамизга тегишли.

Албатта, катта экранли телефонлар оммалашганининг ўзи етмади—бу телефонларни диққат магнитига айлантирган нарса—мобил интернет ҳам анча оммалашди. Шахсан мен телефондаги интернет пакетлари қиммат бўлган пайтларни яхши эслайман. Ҳозирда эса тез ва нисбатан арзон интернет катта янгилик эмас.

Натижадачи? Натижада одамлар ҳожатхонагаям телефонсиз киролмайдиган, телефонда бир нарса томоша қилмай томоғидан нон ўтмайдиган бўлиб қолди.

Телефонда кўпчилик нимани кўради? Ўша телефоннинг ўзи (ундаги апплар—Фейсбук, Инстаграм вҳк) танлаб берадиган, қўл теккизмаса бир-бирига уланиб кетаверадиган қисқа видеолар кўради. Бу видеолар шунчалик кўп ва хилма-хилки, улар тугамайди. Бир кунда миллионлаб янгилари чиқади, таржима қилинади, тарқалади. Буларни чиқарадиганлар бундан мўмайгина пул ҳам топади.

Натижада одамларда, айниқса ёшларда, диққатни бир жойга жамлаш, чуқур фикрлашга бўлган кўникма йўқолиб бормоқда. Чуқур фикрсиз, диққатни бир жойга жамламасдан эса бирон бир янгилик яратиш, бирон маррага етиш имконсиз.

Ишдан қайтишда кўча четида телефонидан кўзини узмай мактабдан қайтаётган—кўзини экрандан олмасдан юриб кетаётган—болаларни кўриб, шуларни ўйлайман.

Бу нарса мени қўрқитади, ростини айтсам. Чунки ўзим ҳам телефонга тикилиб ўтирганимни баъзида сезиб қоламан. Лекин биз—телефонсиз катта бўлганлар—телефонсиз ҳаёт қандай бўлишини биламиз. Кўп ирода талаб қилсада, ундан воз кеча оламиз, чунки бизда муқобил дунё ҳақида тушунчалар, хотиралар бор.

Аммо туғилганидан турли катта ва кичик экранлар ва у экранларда тинимсиз қимирлаб турадиган нарсаларни кўриб ўрганган ёшлар нима қилсин? Улардан неча фоизи телефонни четга қўйиб туриб, ҳеч бўлмаса бир соат давомида китоб ўқий олади? Ўрнидан турмасдан нечтаси 2 соат иншо ёзади? Буларни тасаввур қилиш қийин.

Бунга ечим нима? Ростини айтсам, билмайман. Бу жараён ҳали шунчалик янгики, оқибатларини ҳатто олимлар ҳам яхши тушунмайди. Аммо яхшиликка олиб келишини шахсан мен кутмайман.

Сизчи, сиз нима деб ўйлайсиз?

@profsherzod

Iqtisodiyot bo'yicha PhD dasturiga tayyorlanish uchun qo'llanma

PhD dasturiga topshirish uchun tayyorgarlikni boshlaganman. Hujjatlarni tayyorlashda, yoki umuman olganda, bu uzoq yo'lga o'zimni tayyorlashda e'tibor berilishi kerak bo'lgan talaygina masalalarga duch kelyapman. Ularga javob topish uchun hozirgacha bu yo'lni bosib o'tganlar yoki bosib o'tayotganlar bilan ko'p suhbatlashib ularning tajribasini oldim, ba'zi joylardan o'qidim. Bugun IMFdagi boshlig'imga PhDda o'qish bo'yicha rejalarimni aytib undan ham ba'zi masalalarda fikrini oldim. Keyin u bir necha yillar oldin ayoli (ikkalasi ham Stanford universitetida PhD yoqlagan) bilan birga yozgan PhD uchun qo'llanmachani o'qib chiqishimni tavsiya qildi. O'sha qo'llanmada men ko'pchilikdan uzuq-yuluq eshitgan ma'lumotlarim tizimli va aniq tushuntirilgan ekan. Faqat ba'zi kichik ma'lumotlar sal eskirgan bo'lsa-da, ko'plab katta asosiy masalalar bo'yicha tavsiyalari haliyam juda aktual. Mendan ham PhDga topshirish masalasida tez-tez tavsiyalar so'rab turishadi. O'zim hali bu yo'lni hali bosib o'tmaganim uchun ba'zi nozik savollarga aniq javob berishga qiynalardim. Shuning uchun qo'llanmani kanalimda ham ulashishga qaror qildim.

Quyida qo'llanmadan ba'zi eng muhim nuqtalarni aytib o'taman:

- Professor yoki akademik iqtisodchi bo’lishni xohlamasangiz, PhD sizga nima uchun kerakligi borasida yaxshilab o'ylab ko'ring.
- Qabul qilinishning asosiy omillari yuqori GPA, matematika va iqtisodiyot fanlaridagi yuqori natijalar, tadqiqot faoliyati bo'yicha tajriba va kuchli akademik tavsiyanoma xatlarini o'z ichiga oladi.
- Kuchli matematik bilim talab etiladi; calculus, linear algebra va real analysis kurslari bo'yicha mustahkam bilim va yuqori baholar qattiq tavsiya qilinadi.

To'liq holatda quyidagi link orqali o'qishingiz mumkin: https://www.sitaslavov.com/home/advice

@islom_urolov

Mayli.

Quvonarlisi, bu oxirgisi.

@islom_urolov

IMFda ishlashning hozircha eng yoqqan joyi ixtiyoriy (flexible) ish jadvaliga ruxsat berilgani bo’ldi. Haftada uch kun 8 soatdan ishlashingiz kerak bo’lsa, buni o’zingiz xohlagancha tartiblaysiz. Xohlasangiz ertalab 6 da kelib ish boshlab 2 PMda uyga ketishiz mumkin, yoki 10 AMda kelib 6 PMgacha ishlashiz mumkin. Shu kuni (in-person) qatnashish kerak bo’lgan majlis bo’lmasa albatta. Ba’zan 7 soat ishlaganingizdan keyin biror judayam zarur shaxsiy ishingiz chiqib qolsa, bemalol ishni bitirib uyga qaytganizdan keyin tunda bir soatni ishlab qo’yish ham mumkin ekan. Agar ma’lum shaxsiy sababga ko’ra officega kuni bo’yi kelishning umuman iloji bo’lmasa online tizimga buni kiritib qo’yish orqali yillik berilgan 20 kunlik ixtiyoriy ta’tilning bir kunidan foydalanish mumkin. Ish soatlarini belgilash deyarli to’liq o’zingizga bog’liq.

Ish soatlari qanday monitor qilib boriladi? Bu shunchaki ishonch tizimi orqali ishlaydi. Ya’ni xolis ishlaganingizga ishonishadi.

Xullas, ish jarayoni faqat natijaga yo’nalgan, samaradorlikni tushiradigan qoidalarga emas.

@islom_urolov

Bugun Xalqaro Valyuta Fondi (IMF)da birinchi ish kunimni boshladim. Kuni bo’yi IMF va buyerda ishlash bilan aloqador barcha tashkiliy masalalar to’liq tushuntirildi.

A dream job:)

@islom_urolov

Aziz dindoshlarim,
Qurbon hayiti muborak bo’lsin!@islom_urolov

Meni doim o’ylantiradigan narsa, O’zbekiston nihoyatda savdoga yopiq mamlakat bo’lishiga qaramasdan, undan ham yomon ya’ni undan ham yopiqroq bo’lishini xohlaydiganlar bor. Men tepadagi birinchi toifani emas - ya’ni yopiq siyosatdan manfaat oladiganlarni emas, aynan bilmasdan shunday o’ylaydigan qaror qabul qiluvchilar mavjudligiga hayron qolaman.

Menimcha, dunyodagi eng yopiq iqtisodlardan ekanligimiz hammaga ayon. 98% dunyo iqtisodiyotlari a’zo bo’lgan JSTni a’zosi ham emasmiz, bojlarimiz ham dunyoda eng balandlardan. Buni ustiga dengizlardan uzoqda joylashaganmiz, ya’ni tabiiy savdo chegaralari ham mavjud, bizga tovarlarni chetdan olib kelishni o’zi bir mushkulot va juda qimmat. Bu narsa baxtimiz emas - omadsizligimiz (proteksionist mantig’iga ko’ra, import kelishi qancha qiyin bo’lsa shuncha yaxshi, absurd mantiq albatta).

Bunga ham qo’shib, juda samarasiz va davlatga tegishli bo’lgan logistika: temir yo’llari va havo yo’llari, rivojlanmagan infratuzilma va o’ta sekin ishlaydigan bojxona xizmatlari ham bor.

Aytmoqchimanki, shundoq ham dunyodagi erkin savdoga eng yopiq mamlakatlar qatoridamiz, lekin shunda ham, mahalliy samarasiz ishlab chiqaruvchilarni samarasizligini vaj qilib, savdoga cheklovlarni yanada ko’tarmoqchi bo’lamiz. Bu falsafamiz mana 1995 yildan beri ish bermay kelmoqda, lekin qayta qayta shu xatoni qilishni va har gal o’zimizcha yangi argumentlar bilan xato qilishni davom ettirmoqdamiz.

Mayli ekan, Singapur yoki Gonkongdek savdoga ochiq mamlakat bo’lganimizda, tushunar edim “sal pal” boj qo’ymoqchi bo’lganlarni hissiyotlarini (xato mantiq bo’lar edi Singapurda ham), eng proteksionist mamlakatlardan birida bo’lib, undan ham qattiq yopilishni xohlaydigan qaror qabul qiluvchilar borligi, meni to’g’risi taajubga soladi.

Lekin bu yo’l biz o’ylaganchalik oson va yengil bo’lmaydi.

Amerikada xorijlik ishchilarning viza homiyligi ish beruvchilarning zimmasida bo’ladi. Ish beruvchilar esa har bir viza homiyligi uchun o’rtacha hisobda 10-17 ming dollar xarajat qilishar ekan. Bundan tashqari hujjat topshirgan hamma ham vizani bir urinishda olavermaydi, chunki H1B viza olish jarayoni ham ehtimolligi sizga bog’liq bo’lgan lotoreyadek. Agar lotoreya sizga chiqmasa unda yana qaytadan shuncha xarajat bilan topshirish kerak yoki ishdan ketish kerak. Shuning uchun uzoqroq muddatga xodim qidirayotgan judayam ko’p (aksariyat) kompaniyalar kelgusida viza homiylik qilishini taqozo etadigan hujjat topshiruvchilarni birinchi bosqichdayoq qaytarishadi. To’g’ri, OPT muddati ichida viza homiyligi shart emas, lekin bu bor yo’g’i 2 yil (STEM bo’yicha 3 yil) uchun. Kompaniyalar uchun har 2 yilda xodim yangilashning ham bevosita va bilvosita xarajatlari yuqori.

Faqatgina universitetlardan o’z sohangizda ish topsangiz yoki xalqaro tashkilotlardan (G4 diplomatik vizasi bilan) ish topsangiz vizangiz muammosiz hal bo’ladi.

@islom_urolov