Men diqqat markazidaman

Oʻzimizga ishonchsiz boʻlgan holatlarda, m-n, koʻchaga chiqqach kiymimiz gʻijimligini sezib qolganimizda, imtihondan yiqilgan paytimizda, qaysidir boshlagan ishimiz muvaffaqiyatsiz yakunlanganida hamma bizni qoʻli bilan koʻrsatib, biz haqimizda gapirayotganday yoki bizni diqqat bilan kuzatayotganday tuyuladi.

Fanda bu "spotlight effect" deb ataladi. Yaʼni har bir inson oʻzini boshqalar orasida diqqat markazida deb oʻylashi. Buning kelib chiqishiga sabab esa har bir inson uchun uning oʻzi oʻzining diqqat markazida. Mana shu tushuncha chuqurlashib keyinchalik odam butun olam (yoki oʻzi mavjud boʻlgan qaysidir kichik jamiyat) markazida oʻzi turibdi deb oʻylab boshlaydi.

Shunga koʻra biz juda koʻp narsalarni boshqalar biz haqimizda nima deb oʻylashiga koʻra amalga oshiramiz. Vaholangki aslida hech kim bizni biz oʻylaganchalik diqqat bilan kuzatmayapti.

Koʻchada kimdir siz behosdan gʻijim kiyimda chiqqaningizga eʼtibor bermayapti. Kimdir toʻlashi kerak boʻlgan krediti haqida, kimdir kechikayotgan uchrashuvi haqida, kimdir esa bolasiga yangi oyoq kiyim sotib olishi kerak ekanligi haqida oʻylayapti.

Bir necha yil oldin shu haqida oʻqib qolganman. Menga koʻp qarorlarni qabul qilayotganimda asqotgan. Men toʻxtagan qaror yoki men tanlagan narsa haqida boshqalar qanday fikr bildirishini oʻylamay qoʻyganman. Chunki boshqalar umuman fikr bildirmasligi ehtimoli yuqoriroq. Qolgan narsalarni hammasini biz oʻz miyamizda qurib olganmiz xolos.

@tibbiyotkundaligi

Wikipedia

Spotlight effect

Psychological phenomena

#fikrlarim

Bizning jamiyatda juda ham koʻp narsalarga asl maʼnosini anglamay ergashish holatlari juda koʻp uchraydi. Kimdir bir ishni birinchi boʻlib boshlaydi va ketidan hamma shuni takrorlaydi. Bugun aynan "podkastlar" pandemiyasi haqida soʻzlamoqchiman.

Oʻzbek tilida oldin bu soʻz deyarli ishlatilmas edi. Koʻpchilik podkast nima ekanligini menimcha bilmasdi ham. Biz ingliz tilini oʻrganib yurganimizda ingliz tilidagi podkastlarni eshitib turardik. Adashmasam oʻzbek tilida ilk podkastni ShahaDolimov va BekOlimjon chiqarishgan, agar ulardan oldin ham kimdir podkast tayyorlashga ulgurmagan boʻlsa. Bu podkastda ular ilm olish, kitoblar, rivojlanish va qatiyat (discipline) haqida koʻp soʻz yuritishardi.

Ozgina fursat oʻtib oʻzbek mediasida podkast chiqarish yuqumli kasallikday keng tarqala boshladi. U oʻzining asl maʼnosidan (yaʼnikim oʻzbek tinglovchilariga ulashishni istalgan asl maʼnosidan) juda uzoqlashib ketdi.

Oldin intervyu deb atalgan suhbatlar endi podkast deb atala boshlandi. Chunki nomi hozircha jarangdor. Lekin strukturasi boʻyicha intervyudan farq qilmaydi. Tushunishim boʻyicha intervyuda odatda kimningdir hayot yoʻli haqida gaplashiladi, podkastda esa ayni bir mavzu ustida mutaxassis bilan suhbat boʻlishi kerak. Bizda esa podkastlarga mutaxassislar emas, balki intagramda "yurib" turgan sahifa egalari chaqiriladi. Maqsad bitta, koʻproq kuzatuvchiga ega boʻlish.

Haqiqatda podkast yozishga haqli boʻlgan professionallar bir chetda qolib, mediani notoʻgʻri odamlar egalladi. Shunchaki kitob oʻqib u haqidagi fikrlarini boʻlishadigan yoki hayotini gapirib beradigan emas, rostakam profesionallar bilan boʻladigan podkastlar oʻzbek segmentida ham koʻpayishi shunaqayam istayman. Bunda haqiqiy ilm haqida gap ketadi.

Kecha uyda shu gapni aytsam. "Sen qil shu ishni, birov seni qoʻlingni boylab qoʻyganmi qilma deb" qolsalar boʻladimi. Ichimga ikkira karra oʻt tushdi.

Bunaqa aktivlikdan keyin bir oylarga yoʻq boʻlib ketsam kerakov. Yaxshi dam olinglar.

Huzur-halovat topolmagan

Bir ishni boshida tursang, senga tavsiya beradiganlar koʻp topiladi. Eshitmay deb ogʻzini ham yopolmaysan, lekin odob yuzasidan deb eshitib tursang bu gaplar senga taʼsir oʻtkazmay qolmaydi.

Odatda tashqaridan keladigan odamlarni fikrlariga rezistentligim baland, lekin taʼsir qayta qayta boʻlaverganidan oʻzini kuchini koʻrsatadi baʼzan. Shunda ikkilanib boshlayman. Chunki qayta qayta senga notoʻgʻri ish qilayotganing aytilaverilsa, rostdan shunaqamasmikan oʻzi deb oʻylab qoladi odam.

Shunaqa ikkilanishlardan biri borasida dugonam bilan gaplashgandim. Javobini share qilmasam boʻlmadi. "Muhayyo siz eʼtibor bermang. Oʻz hayotidan huzur-halovat va sakinat topa olmaganlargina nuqul boshqalarga "tavsiya" beradi, aql oʻrgatadi. Hali bundan buyogʻiga sizga maslahat beradigan, nima qilish kerak ekanligini oʻrgatadiganlar yanayam koʻp boʻladi. Oldinlari siz bilan kelishganimizday ularga eʼtibor bermang". Bu gaplar menga yana bir karra kuch boʻldi.

Chunki fikrlarim va qiladigan ishlarim "hamma shunday qiladi" degan xulosaga emas, balki men mana bunday boʻlishini yoki shunday bajarishni xohlayman degan jumlalarga tayanadi. Ishlarning toʻgʻri ekanligi omma ularni qanday bajarishiga qarab belgilanmaydi.

Bu mavzuni uyda ham davom ettirdim. Ukamni javobini buni yanayam toʻldirdi. "Odamlar oʻzlari yashay olmagan hayotni nuqul boshqalarga oʻrgatishadi". Oʻshanda yana bir karra oʻylab qoldim. Rostdan nuqul boshqalarga aql oʻrgatadigan, "hayot"dan dars beradiganlar oʻzlari yashay olmagan yoki qila olmagan ishlarini boshqalarga oʻrgatishadi.

Xullas, gapirayotgan kim boʻlishidan qatʻiy nazar qulogʻimizdagi filtrni yoqib tinglash juda muhim ekan. Kimningdir toʻgʻri fikridan, kimningdir notoʻgʻri fikridan ham oʻrganish mumkin. Muhimi toʻgʻrini toʻgʻri ekanligini, notoʻgʻrini notoʻgʻri ekanligini vaqtida bila olish.

TibbiyotKundaligi

Final imtihonlarim tugasa uzlatga chekinib, telefonimni ovozini o'chirib, mazza qilib uyquga to'yib uxlayman inshaalloh ?

Qiynalib ketdimeee ikkita univerda o'qib ?. Miyam o'chmasdan doim ishlab turadigan bo'lib qolgan. I don't recommend to do what I am doing right now ?

Reminiscing

Shu videoni tayyorlash payti talabalik davrimdagi materiallarni ochib qoldim. Va ularni ichiga shoʻngʻib ketdim. Chiroyli va yorqin damlar yaxshiyam kadrlarda qolgan ekan.

(Osha paytni oʻzida hozir esga olayotganimchalik yorqin his qilmaganman lekin ?. Oʻzimni uyoqdan buyoqqa, buyoqdan uyoqqa urib yurgan paytlarim edi. Xuddi hozirgidek ?. Ok anyway that was good ?.)

Yonimda doim dugonamning boʻlgani hammasini yengillashtirgan. Hammasini qiziqarliroq qilgan. Qayta topshirish degan joyiga biokimyodan ikki marta oraliqdan yiqilib, uchinchisida zoʻrgʻa oʻtganim esimga keldi. Shundayam dugonam meni yolgʻiz qoldirmagan. Hamma imtihonlardan birga yiqilganmiz ?

#tavsiya

Shaxsiy rivojlanish, oʻzimga boʻlgan ishonchning ortishi Khan Academy Oʻzbek jamoasiga qoʻshilganimdan boshlangan desa ham boʻladi. Aynan shu yerda men ilm-fanga oshno insonlar bilan tanishganman, doʻstlarim davrasi kattalashgan.

Ingliz tilidan tarjima qilib boshlab, oʻzbek tilidagi kontentning ortishiga hissa qoʻsha boshlaganim menga oʻzgacha hissiyot bergan. Oʻzimga boʻlgan ishonchim ortgan. Kichik qadamlar bilan boshlangan yoʻlda kattaroq maqsadlar qoʻya olishimga sababchi boʻlgan.

Sizlar bilan sinaps.uz jamoasining faoliyatini boʻlishmoqchiman. Ilm rivojlanishi uchun jon kuydiradigan fidoyilar jamlangan makon. Hozir bir qancha fanlardan mutaxassislar qidirilmoqda ekan.

Bir qiziqib koʻring. Balki bu sizning oʻzgarish nuqtangiz boʻlar. Boshqalar nazdida kichik koʻringan ishlarni kichik sanamang. Ular katta oʻzgarishlarga sabab boʻlishi mumkin.

@tibbiyotkundaligi

#onkologiya #kundaligim

• Bemorni operatsiyaga tayyorlayapmiz. Hamma kerakli tahlillar natijalari bor. Lekin gepatit, oiv, rw javoblari yoʻq. Toʻliq emas desam, "shularsiz operatsiya qilsa boʻlmaydimi?" dedi. Men avvaliga sharoiti koʻtarmagani uchun topshirmaganmi deb oʻyladim. Analiz javoblari nima uchun kerakligini tushuntirdim. Kecha olib keldi. Qandaydir havotir aralash qoʻlimga berib, "koʻrib beringchi, qanday ekan" dedi. Tekshirsam hammasi manfiy.

– Xudoga shukr. Qoʻrqayotgandim. Kichkinam gepatit C musbat. Yoshi uchda. Beta talassemiyasi bor. Unga tez-tez qon quydiramiz, analiz uchun qon olishadi. Shunda yigʻlaydi, uni ovutish uchun qoʻlini qonashiga ham qaramasdan unga qarayman. Lekin doim havotirda yuraman, oʻzimga ham yuqib qolmasin deb. Chunki bolalarim uchun oʻzimni asrashim kerak...

• Biopsiya saratonni tasdiqladi. Immunogistokimyo qildik. Biroz aggressivroq tipi chiqdi. Proliferatsiya darajasi yuqori, Her 2 musbat. Bemor tezda kimyoterapiya va target terapiya boshlashi kerak. Telefon qilib koʻrikka kelishini aytsam, ikki kundan keyin oʻgʻlimni Umra safariga joʻnatyapman dedi. Biz koʻrikni ikki kunga kechiktirishga qaror qildik. Chunki bu xabarni bemorga yetkazish oson boʻlmaydi.

• 3 oylik farzandi bor kelinchak mastit boʻlib qolgan. Oldiniga konservativ davo yaxshi yordam berdi. Tuzaldi. Keyin hovlida sovuqda ish qilgan. Mastit qaytalagan. Qaytadan koʻrikka keldi. Turmush oʻrtogʻi "operatsiya qilib, tezroq tuzatinglar" dedi. Uni hali operatsiya qilib boʻlmaydi. Avval yalligʻlanish oʻchogʻini kichraytirish kerak. Operatsiyadan keyin koʻkrak shakli deformatsiya boʻlib qolmasligi uchun. Keyingi safar koʻrikka kelin oʻz onasi bilan keldi. Tuzalgunicha, uy ishlarini qila oladigan boʻlgunigacha uni ota uyiga joʻnatishibdi...

@tibbiyotkundaligi