*⭕️V БУХОРОДА БЎЛГАН
«БАЙТ УТ-ТИРОЗ»— «ТЎҚИМАЧИЛИК КОРХОНАСИ»НИНГ БАЁНИ.
У ҲАНУЗ УЗ ЖОЙИДА ТУРИПТИ✅*

Бухорода — ҳисор билан шаҳристон ўртасида, масжиди жоме яқинида бир корхона бор эди;унда палослар, дарпардалар, яздий кийимликлар, ёстиқ жилдлари, фундуқиy жойнамозлар ва уст кийимларни халифа учун тўқир эдилар; битта
дарпардага (бутун) Бухоро хирожи сарф бўларди. Бағдоддан ҳар йили алоҳида бир омил келиб, Бухоро хирожининг эвазига шу
кийимлилардан олиб кетар эди. Бир вақт келиб бу корхона бекор қолди ва бу ҳунар билан шуғулланувчи кишилар тарқалиб кетдилар. Бухоро шаҳрида шундай ишга тайин қилинган усталар бўлар эдилар: вилоятлардан савдогарлар келиб, одамлар
занданийчини олиб кетганларидек, у кийимлилардан Шом ва Миср,Рум шаҳарларига олиб кетар эдилар. Хуросоннинг ҳеч бир шаҳарида бундай (матони) тўқий олмас эдилар. Шуниси қизиқки, бу ҳунар эгаларидан баъзилари Хуросонга бордилар ва бу иш учун керакли асбобларни шайлаб шу кийимликдан тўқидилар, лекин Бухородагидек сифатли
бўлиб чиқмади. Бу кийимликка эга бўлмаган бирорта ҳам подшоҳ, амир, раис ёки бошқа мансаб эгаси йўқ эди. Унинг қизил, оқ ва яшил ранглиси бўлар эди. Бугун ҳамма вилоятларда у кийимлидан кўра занданийчи машҳурроқ.

©Abu Bakr Narshaxiy ʼʼBuxoro tarixiʼʼ kitobidan**

@SanjarBuxoriy

**1991-yil 31-avgust Oʻzbekiston Respublikasi va Qirgʻiz Respublikasida mustaqillik eʼlon qilingan sanadir.

??O'zbekiston Respublikasining 33 yilligi barchamizga muborak bo'lsin,
Yurtimiz abad ul-abad,qiyomatgacha yashasin !!!**

@SanjarBuxoriy

**Uygʻurlar Attila va Chingizxonni turk deb bilishadi.Bu ularning madhiyalarida ham bayon qilingan.

Chingizxon bizning mintaqada 1224-yildan-1924-yilgacha ideal shaxs sifatida koʻrilgan.
Uning avlodi yoki qarindoshi boʻlish koʻpchilik uchun orzu boʻlgan.

Oʻzbekiston SSR ri oʻz faoliyatini boshlaganda ham jadid otalarimiz Chingizxon shaxsini koʻtarib chiqishgan.Lekin Turkiston 5 ga boʻlingach va xalq millatlarga boʻlib chiqilgach Chingizxon SSSR buyrugʻi bilan Mongoliyaga bogʻlana boshlagan va u bizning mintaqadan uzulishni boshlagan.Qiziq tomoni shundaki Oʻzbekistonda Chingizxon bosqinchi va vahshiy qotil sifatida koʻrsatilsada bizning qardosh xalqlarimizda uning nomi va avlodlarining nomi saqlanib qolgan.
Masalan: Chingiz Aytmatov -Qirgʻiz Respublikasining ulugʻ adibi.
Chigʻatoy gurungi.
Botu(Chingizxonning nevarasi)-Mahmud Hodiyev oʻzbek shoiri
Oʻzbekxon (Joʻjining avlodi)- oʼzbek millati nomiga aylandi .

Xulosa oʻrnida shuni aytishim kerakki Chingizxon bizga begona emas.

Oʻz fikringizni yozib qoldiring...**

@SanjarBuxoriy

**O'zan Unsal

Sharqiy Turkiston Islom Respublikasi madhiyasi ??**@Buyuk_sulolalar_tarixi

@SanjarBuxoriy

Мирзо Улуғбекнинг «Тарихи арбаъ улус» (Тўрт улус тарихи) номли китобида қуйидагиларни ўқиймиз: «Султон Муҳаммад Ўзбекхон ўзининг эл-улуси билан илоҳий саодат ва фазилатга етишгач, ҳазрати Сайид отанинг ғайб ишорати ва Оллоҳнинг инояти билан уларнинг барчасини Мовароуннаҳр диёри сари олиб келди. Ҳазрати Сайид отага (унга Оллоҳнинг раҳмати ва ризолиги бўлсин) қулоқ солишдан бўйин товлаганлар бу саодатдан бебаҳра ҳолда у ерда (Дашти Қипчоқда) қолдилар ва «қалмоқ» деган номга мансуб бўлдиларки, бунинг маъноси «қолган» демакдир. Ҳазрати Сайид ота (унга Оллоҳнинг раҳмати ва ризолиги бўлсин) ҳамда Султон Муҳаммад Ўзбекхон билан ҳамроҳликда Мовароуннаҳрга келган кишилардан: «Бу кел- ган ким?» деб сўрардилар. Уларнинг сардори ва подшохи Ўзбекхон бўлгани учун уларни «ўзбек» деб атадилар. Шу сабабдан ўша замондан бошлаб Мовароуннаҳрга келган ки- шилар «ўзбек» деб атала бошланди. Дашти Қипчоқда қолиб кетган кишилар эса «қалмоқ» бўлдилар».

@SanjarBuxoriy

**Akademik V. V. Bartoldning fikricha, Mas’ud bin Usmoniy Koʻhistoniyning „Taʼrixi Abulxayrxoniy“ tarixiy asari voqealar ishtirokchilaridan biri, ehtimol Suyunchxoʻjaxonning oʻzining hikoyalariga asoslangan va boshqa fikrlarga koʻra, bu hujjatlar saqlanib qolmagan.

Toshkentdagi mashhur chorbogʻ, toʻrt qismdan iborat „Kaykovus“ bogʻi qurilishi Suyunchxoʻjaxon nomi bilan bogʻlanadi. Shoirlar, yozuvchilar, sozandalar, fiqhshunoslar bu bogʻda toʻplanib, adabiy bahslar – majlislar, bayramlar oʻtkazganlar. Shuningdek, bogʻda Toshkent xoni qarorgohi va asosan oʻzbek sultonlari janglarida yaralanganlar uchun kasalxona boʻlgan.

⭕️Oilasi✅

Suyunchxoʻjaxonning ikki oʻgʻli boʻlgan: Toshkentda hukmronlik qilgan Keldi Muhammad (1525-1532) va 1532—1551-yillarda Toshkentda ham hukmronlik qilgan, 1552—1556-yillarda Samarqandda xon deb eʼlon qilingan Navroʻz Ahmadxon.

Uning nevaralari Boboxon va Darveshxon Toshkent, Andijon va Turkistonni birgalikda boshqargan.

Vafoti
Suyunchoʻjaxon 1525-yilda Toshkentda vafot etadi. Rivoyatlarga koʻra, Suyunxoʻjaxon Turkistonda dafn etilgan va uning qabri oʻsha yerda joylashgan. Ammo afsona tarixiy voqelikka mos kelmaydi. Suyunchxoʻjaxon maqbarasi – Koʻk-Gumbaz maqbarasi Toshkentdagi Baroqxon madrasasi meʼmoriy majmuasida, Hazrati Imom majmuasida joylashgan.

1525-yilda Toshkent merosida hokimiyat uning oʻgʻli Keldi Muhammadga oʻtadi. Xonning zamondoshi Abdulloh Nasrullohiy qalamiga mansub „Zubdat ul-asar“ tarixiy asarida Suyunchxoʻjaxonning oʻlimi haqidagi hikoyada xon oʻlimidan oldin oʻz oʻgʻli – „Sultonlar sultonini“, yaʼni Keldi Muhammadxonni (Muhammad sulton) chaqirgani va hokimyatni unga topshirgani aytiladi.**

@SanjarBuxoriy

⭕️Suyunchxoʻjaxon?**-Suyunchakxon, Suyunchik sulton (taxminan 1454—1525, Toshkent) – amalda Toshkentni boshqargan shayboniylardan boʻlgan oʻzbek xoni (1503—25)Abulxayrxon va Ulugʻbekning qizi Robiya Sulton begimning farzandi. Oʻzbek ulusiga hukmronlik qilish uchun shayboniylarning Oʻrusxon, Kirayxon va Jonibeklar bilan boʻlgan kurashida qatnashgan.Shayboniyxon bilan birga Movarounnahrga yurishlarda faol ishtirok etgan.Shayboniyxon Movarounnahrni egallagach, Samarqandni poytaxt qilib,Toshkentni Suyunchxoʻjaxonga bergan. Xoja Abulbaqo ibn Bahouddinning „Jome al-maqomot“ asari (17-asr)da yozilishicha, Suyunchxoʻjaxon boshliq shayboniylar qoʻshini Toshkentni qamal qilganda Shayx Xovand Tohurning avlodi – Xoʻja Tohir shaharni qahramonona mudofaasiga rahbarlik qilgan, biroq shahar Suyunchxoʻjaxon qoʻliga oʻtgan. Suyunchxoʻjaxonning chigʻatoylardan Sulton Saidxon bilan Toshkent uchun kurashi xalq boshiga koʻp kulfatlar keltirgan.1509-yil 23-fevralda Sayxun boʻyida Qozoq xonligiga qarshi otlangan Shayboniyxon huzuriga boshqa sultonlar qatori Suyunchxoʻjaxon ham Toshkentdan 13 ming kishilik qoʻshin bilan yordamga kelgan. Roʻzbehxon Isfahoniyning yozishicha, bu qoʻshin oʻzining jipsligi, jangovarligi bilan alohida ajralib turgan va jangda katta shijoat koʻrsatgan. 1510-yil Shayboniyxon oʻlimidan soʻng Samarqanddagi Bibixonim masjidida shayboniy sultonlar Toshkent hokimi Suyunchxoʻjaxonga qasamyod qilganlar, Suyunchxoʻjaxon sulola boshligʻi deb eʼlon qilingan. Suyunchxoʻjaxon qarindosh-urugʻlariga Shayboniyxon tortib olgan mulklarini qaytarib bergan. Lekin shunga qaramay shayboniy sultonlar oilasidagi ittifoq oʻz oʻrniga tushmagan. 1510-yil shayboniylarning yoshi ulugʻi Koʻchkunchixon yangi xon etib saylangan. 1511—1512-yillarda Suyunchxoʻjaxon shayboniylarning Boburga va Sulton Saidxonga (1512—1514) qarshi kurashlarida qatnashgan. Suyunchxoʻjaxon esdaliklari Mahmud ibn Usmon Koʻhistoniyning „Tarixi Abulxayrxoniy“ asariga asos qilib olingan.

Suyunchxoʻjaxonning qabri Toshkentdagi Baroqxon madrasasida joylashgan.

?Suyunchxoʻjaxon davrida madaniy hayot✅
Suyunchxoʻjaxon davridan boshlab va uning vorislari davrida oʻzbek tilining oʻlka adabiy hayotida tutgan oʻrni kuchaydi. Toshkent koʻplab intellektual elita vakillarini jalb qiladigan markazga aylanib bordi. Suyunchxoʻjaxonning buyrugʻi bilan bir qancha asarlar fors tilidan oʻzbek tiliga tarjima qilingan. Keyinchalik fors shoiri Saʼdiy Sheroziyning goʻzal dizayndagi „Boʻston“ qoʻlyozmasi uning oʻgʻli Navroʻz Ahmadxon uchun koʻchirildi.

Toshkent mahalliy hukmdorlarining rasmiy hujjatlari ham eski oʻzbek tilida yuritilgan. Bunday hujjatlarning namunalari, masalan, „Yorliqlar toʻplami“ dan ilgari nomaʼlum boʻlgan hujjatlar hali ham saqlanadi. Bu hujjatlar OʻzFA Sharqshunoslik instituti qoʻlyozma fondiga „1644“ inventar raqami bilan kiritilgan va fanda katta qiziqish uygʻotmoqda. Toʻplamda XVI-XIX asrlarga oid xonlar va mahalliy hukmdorlar tomonidan „avliyo“ Sulton Said avlodlari boʻlgan Qoraskan sayidlari nomidan chiqarilgan 146 ta farmon, suyurgʻol va tarxon hujjatlari mavjud. Eng birinchi hujjat Suyunchxoʻjaxon tomonidan hijriy 928 (1521/1522)-yilda Said Fozil Ali nomiga, eng soʻnggisi esa Xudoyorxonning oʻgʻli Nasriddinxon hijriy 1292-yil rajab oyida (1876-yil avgust) Said Jaloliddin Xoʻja nomiga berilgan[3].

Suyunchxoʻjaxon maʼrifatparvar hukmdor boʻlib, ajdodlari Mirzo Ulugʻbek va Abulxayrxon anʼanalariga amal qilib, oʻz saroyida mashhur olimlar, yozuvchilar va shoirlarni toʻplagan. Ulardan Zayniddin Vosifiy, Abdulloh Nasrullohiy, Mas’ud bin Usmoniy Koʻhistoniylar tilga olinadi. Shuningdek, Vosifiy 1518-yildan Suyunchxoʻjaxonning oʻgʻli Keldi Muhammadning tarbiyachisi boʻlib, 1525-yilda otasi vafotidan soʻng u bilan birga Toshkentga koʻchib oʻtgan, Keldi Muhammadning vafotidan soʻng u bilan birga Toshkentga koʻchib kelgan uning oʻgʻli Abulmuzaffar Hasan Sultonning tarbiyachisiga aylangan.

Abdulloh Nasrullohiy Suyunchxoʻjaxon buyrugʻiga binoan eski oʻzbek tilida oʻzining „Zubdat ul-asar“ tarixiy asarini eski oʻzbek tilida yozgan.**

@SanjarBuxoriy

#Darvozalar **soni.

Binkat (Toshkent ) - 22 ta
Buxoro (XIX asr) - 12 ta darvoza
Qo’qon shahri - 12 ta
Toshkent (XIX asr) - 12 ta
Dishan qal’a - 10 ta darvoza
Samarqand (XIX asr) - 6 ta darvoza
Ichan qal’a - 4 ta darvoza
Andijon (XV asr) - 3 ta darvoza**

@SanjarBuxoriy