بازە
زیندە بووە هەناسەتنە
ڕەحموو دڵیت
پەیجەو لچاتەرە
وزه بۆخچەو ئۆقرەی ژەنگاویمرە!
پژگیان تۆوە
هەواسم گرد
دڵ...
کەوێڵێوە حەوت کۆس کەوتەو ڕۆزگاری
سەرمیچش چەم
وێچن وارا نەبیەیتەنە...
ئاسمان هەورێوەن
ئاهەکاو دووریت وێشنە گمنۆ...!
کام ڕۆ
کام سەعات
کام هەناسەم هەن
نەوازۆ تۆ؟
دەمێوەن...
حوکموو چەما کوڵ مارا و
بێ تۆیینە
ڕەمانۆ کێشوو شێعرێم
ئیسە
قەڵەم زوانما و
سوژدەش،
نەبیەیت کێشۆ.... !

✍ شارۆ

https://t.me/cherpewpawdange

ئاهاااای خەڵکەکە!
ناشوکرێ فراوانی نێعمەتا مەبیدێ

تەماتێ،
         تەنیا پەنجا هەزارێ!
گۆشت،
هەرزانتەر جە مفتی
ماچا کەبابش بوەش وەشەنە!

مەسکەن،
هەرچن نۆهۆمێ مەیلوو دڵیتا

واردٚەمەنی،
      هەرچی حەزتا

گێڵیاری،
      هەر کۆ کەیفتا

پۆشای،
     هەرچی مەیلتا

ئاهاااای خەڵکەکە!
فَبِأیِّ الأِ رَبِّکُما تُکَذِبان؟

✍ شارۆ

https://t.me/cherpewpawdange

📖 تەشکە و موهەندێسیی شێعرێ

📝 عادڵ محەمەدپوور

ئی باسه‌ بنه‌ڕه‌تین، گردٚ شێعرێوه‌ گێرۆوه‌ و گردٚوو قه‌واره‌و شێعرێ گێرۆره‌ و ئینا ڕاساو نرخنایو شێعرێ و ناشێعرێنه‌. وه‌ڵته‌ر چی باره‌وه‌ به‌ ته‌سه‌ل ئەو‌ شێعرێ باسما که‌رده‌ن و ئیشاره‌ما که‌رده‌ن به‌ کاریگه‌ری ڕیتمی ئەو‌ هه‌ر دوێ ده‌راوێ ماناوازی و ڕوخسارشناسیه‌نه‌. ‌ ده‌قی ڕیتم ئاخێزه‌نه‌ دلێنه‌ و دیمه‌ن جیا نمه‌کریاوه‌ و تێکه‌ڵێ یۆترینێنێ و باس جه‌ پێوه‌ننیێوه‌ ته‌ری به‌ نامێ «ته‌شک»ێ که‌را. ته‌شکه‌ هێندێسه‌و شێعرێن. وه‌رده‌نگی چالاک ‌ ڕوه‌و ته‌شکێوه‌ که‌ هه‌مان هه‌ستی شێعرێ و ده‌سه‌ڵاتی شاعێرانه‌ن، په‌ی به‌ ته‌رزه‌و دنیانوینی و شێوازه‌و شاعێری به‌رۆ.
ساختار و شێعره‌یچ یوه‌نێ و ورازیاینی یۆترینیه‌ره‌ جیا مه‌کریاوه‌ و جه‌ دوێ ڕه‌وشێ جیاوازێ ئه‌وسایی و ئیسه‌یینه‌، دیاردێوه‌ ئه‌وه‌نه‌بڕیاینێ. ڕاسا که‌ شێعرێ چاوه‌ڵیێ و ئارۆیانێ دوێ ده‌راوێ جیاوازێنێ و به‌ دوێ ڕووه‌که‌ردێ تاریف کریایوه‌. به‌ڵام ‌ وینگای فه‌رهه‌نگیوه‌ به‌ هیچ شێوه‌یێ نمه‌تاومێ ئا سامانه‌ چاوه‌ڵیێ ئەو‌ ئه‌ده‌بوو ئیسه‌یینه‌ قت بکه‌رمێ. قاپ و قابڵۆخ، کێش و قافیه‌به‌ندی، سێناعاتی دیاریکریا و واچێ هامشانێ و ڕازیایوه‌ و... ‌ شێعره‌و سه‌دان شاعێرانه‌ پێویا و بیێنێ به‌شێوه‌ ئەو‌ قه‌واره‌و شێعره‌و ئێمه‌. به‌ڵام پێسه‌و واقێعێوه‌ ئی ساختاره‌ شێعرێ؛ جه‌ مه‌ودای سه‌ره‌مڕی وێشه‌نه‌، زه‌ینێوه‌ عاده‌ت ڕەواجی و لاسایوه‌که‌ر و ساکارواته‌ی و ساکارویریش په‌ی شاعێرا وه‌ش که‌رده‌ن و بێ نرخ شناسیش و بێ ئه‌وه‌وانایش درێژه‌دایش درۆس نیا . سه‌ره‌ڕاو ئینه‌یه‌، باخچێوه‌ ڕه‌نگاڵه‌ن و پێسه‌و ئێژایێوی ئه‌ده‌بی بوه‌ی وه‌شه‌ش دلێ ده‌ماره‌ فه‌رهه‌نگیه‌کامانه‌ په‌خشانه‌نه‌. گێره‌ به‌ پاو نیازی سه‌رده‌می و ئامای بوه‌ی وه‌شته‌رێ، نه‌تاوۆ به‌ په‌رسه‌ سه‌رده‌می و په‌نه‌وازیه‌ هه‌ستی- نه‌ستیه‌کاو وه‌رده‌نهگاو ئیسه‌ی جواب بدٚۆوه‌ و بارۆشا هه‌له‌کێ. وه‌ڵته‌ر جه‌ باره‌و بنه‌ماکاو تازه‌گه‌ری باسما که‌رده‌ن، نیازش به‌ دووباره‌که‌رده‌یوه‌ نیا.
مودێڕن بیه‌ی و ڕووه‌که‌ردی هه‌ستی شناسانه‌و شێعره‌و ئارۆی، موازۆ که‌ تاریفێوما بۆ په‌ی ساختارێش. ساده‌ته‌رین تاریفش ئانه‌نه‌ که‌ ساختاره‌و شێعره‌و ئارۆی قوتاره‌نه‌ ئەو ‌ هه‌ر جۆره‌ گرێبه‌سێوه‌ و چوارچۆیێو وه‌ش کریا. ماچوو وه‌ش کریا مه‌خسه‌دٚێم بیه‌ن. وه‌رانوه‌روو ساختاری وه‌ش کریاینه‌، ته‌جروبه‌کریاما هه‌ن. که‌ ئی دوێ پێوه‌ جیاینێ. ساختاری ته‌جروبه‌کریا یانێ ئه‌گه‌ر چوارچۆیێ هه‌ن، ئانە‌ ئه‌دٚابیەیو ده‌سه‌ڵاتی زوانی، هونه‌ری و که‌شفی مانایی شاعێرین. ‌ ساختاری وه‌ش کریانه‌، نیشانه‌کێ یاگێ وێشا نه‌نریایێنێره‌. یانێ بێ نێزامیێو و نه‌بییه‌ی سیسته‌مێوه‌ هونه‌ری چا ساختاره‌نه‌، هه‌ست په‌نه‌ کریۆ. ئه‌گه‌رچی ئینه‌یچ هه‌ر باسش گنۆ سه‌ر. به‌ قه‌ولوو نیمای بێ نه‌زمی وێچش نیشانێوه‌ن جه‌ نێزامێ تایبه‌ په‌ی شێعری. چه‌په‌وانه‌یچش بیه‌ی فۆرم، قافیه‌ و وه‌زنه‌، فاکتۆرێ نیه‌نێ په‌ی دماکه‌وته‌یی شێعرێ. هه‌ر ده‌قێوه‌ بێ وه‌زن و قابڵۆخیچ نمه‌تاوۆ، نیشانه‌یێ بۆ ئەو شێعرێ وه‌ڵکه‌وتێ و ئارۆیانێ.
ساختاره‌ی تازێ و ئازادٚه‌ و وه‌ڵکه‌وتێ ته‌نیا به ماڕای نۆرمی چاوه‌ڵی و به‌ڕۆکه‌رده‌یشا یاوۆ به‌ شێوازه‌ی تایبه‌تی وێش. یانێ کۆمه‌ڵێوه‌ تایبه‌تیێ که‌ باس جه‌ ده‌قی کارای و شاعێری ئاستبه‌رزی که‌را. ئینه‌یچ مه‌رزێوه‌ دیاریکریاش په‌ی نیا. شاعێری به‌ ده‌سه‌ڵات جه‌ گرد ڕه‌گه‌زێوه‌ و له‌حنێوه‌ پێسه‌و زوانی وتاری(خه‌ڵکی)، په‌خشان، ئه‌فسانه‌ و ئوستووره‌، داستان، ته‌نز و ئایرۆنی، حه‌زانه‌شێعرێ و... به‌هره‌ هۆرگێرۆ به‌ جۆرێ فه‌زای هونه‌ری و باری جوانخاسانه‌ که‌ تایبه‌ن به‌ وینگاو وێش، ڕه‌خسنۆ په‌ی شێعرێ...

درێژەش👇

ته‌شکه ‌ و موهه‌ندێسیی شێعرێ
https://peyliway.blogfa.com/post/303/%d8%aa%d9%87%e2%80%8c%d8%b4%da%a9%d9%87-%e2%80%8c-%d9%88-%d9%85%d9%88%d9%87%d9%87%e2%80%8c%d9%86%d8%af%db%8e%d8%b3%db%8c%db%8c-%d8%b4%db%8e%d8%b9%d8%b1%db%8e

✨✨

https://t.me/paylway

https://youtu.be/HkyU4vzv7GU?si=Qh7_56SyUBr8Ahyh

? ڕەوت و ڕوومەت بڕگەو 21

? دیدارێوە چەنی مامۆستا عەبدوڵڵا حەبیبی

? پێشکەشکار: شەهلا فەتحی
? ئامادەکار: ڕێبوار مەحمودپور

? ما کردها و میراث فلسفی سهروردی

✍ اسماعیل شمس

?امروز ٨ مرداد برابر با ۲۹ ژوئیه مصادف با ٨۳۳مین سال درگذشت تراژیک شهاب الدین سهروردی ملقب به شیخ اشراق یا شیخ شهید است. به همین مناسبت در تهران مراسم بزرگداشتی برای او برگزار شد. از آنجا که به سبب قرارگرفتن سهرورد در استان زنجان، در تقویم رسمی کشور این روز را روز زنجان هم نامیده‌اند در آنجا هم یاد سهروردی گرامی داشته شد. تا جایی که نگارنده پی‌گیر اخبار بوده‌ام در هیچ جای کردستان یادی از سهروردی نشد و او مانند همیشه در میان هم‌تبارانش غریب ماند.امروز دیگر کسی در اینکه سهروردی کرد بوده و در شهر سهرورد که در آن زمان کردنشین بوده، به دنیا آمده است، شکی ندارد. به نوشته استخری جغرافیدان سده ۴ق سهرورد شهر کوچکی است که در اختیار کردها قرار دارد. ابن‌حوقل نیز سهرورد را شهری آباد و ساکنان آن را کرد می‌داند.شمس الدین ذهبی از شیخ ابونجیب، عموی شیخ اشراق که او را در دوران کودکی تربیت کرد به نام" عبدالقاهر السهروردی الکردی" یاد می‌کند(ذهبی، ۳۹/١٦٧).

?پرسش اصلی این یادداشت نسبت ما کردها با میراث فلسفی سهروردی است. آنچه که سهروردی را برای اهل قلم کرد برجسته می‌کند، تنها تولد او در خانواده‌ای کرد و ناحیه‌ای کردنشین نیست، بلکه نظام فکری و فلسفی اوست که نتیجه امتزاج فلسفه یونانی و اسلامی باحکمت خسروانی و برخی باورهای کهن بومی، مهری و زردشتی است. با دقت در مفاهیم کلیدی فلسفه سهروردی می‌توان ردپای آنها را بیش از هرجای دیگری در فرهنگ جامعه کردی و به ویژه در آیین ایزدی(یزیدی) و یارسان(اهل‌حق) پیدا نمود؛ موضوعی که متٱسفانه تاکنون کمتر مورد توجه سهروردی‌پژوهان قرار گرفته است. به راستی چرا جامعه کردی تا این اندازه از سهروردی دور شده است؟ در کتابی که به کوشش نگارنده و با همراهی ده پژوهشگر برجسته درباره نسبت سهروردی و شارح آثار او شمس الدین شهرزوری با تاریخ و فرهنگ کرد نوشته شده است و در آینده‌ای‌نزدیک چاپ خواهد شد به این پرسش هم پاسخ داده شده است، اما عجالتاً باید مشکل را در ایدئولوژی‌زدگی دید. متٲسفانه طیف‌های فکری مختلف جامعه کردی چنان در ایدئولوژیهای رنگارنگ غوطه‌ور شده‌اندکه مجالی برای شناخت تاریخ و فرهنگ خود ندارند. اگر از من پرسیده شود که مهم‌ترین بحران روشنفکری کردی به شکل خاص و جامعه فکری کردستان به صورت عام چیست پاسخم یک کلمه است: فقر تاریخی‌نگری. منظور از تاریخی‌نگری یا تاریخی‌اندیشی تنها مطالعه و نگارش چند کتاب تاریخی یا گرفتن تخصص و مدرک دکترا در رشته تاریخ نیست، بلکه عدم تعریف نسبت امروز و فردای خود با تاریخ است.

?امیدوارم دوستان و همدلان طیفهای مختلف فکری جامعه کردی به سبب این نقد صریح از من نرنجند و اجازه دهند از آنان بپرسم که به راستی میراث سهروردی و دیگر بزرگان کرد در حوزه فلسفه، فقه، عرفان، علم و...  چه جایگاهی در تفکر کنونی آنان دارد؟ در برنامه فکری و فرهنگی کدام طیف و حزب سکولار و چپ توجهی به میراث فرهنگی کرد در سده‌های میانه شده است؟ آیا جز این است که صدها شخصیت برجسته کرد مانند سهروردی‌ها و شهرزوری‌ها و دینوری‌ها و آمدی‌ها و اشنوی‌ها و گورانی‌ها و مانند آنان تنها به این سبب که به مقتضای زمانه آثارشان را به زبانهای فارسی و عربی نوشته‌اند مورد بی‌مهری قرار گرفته و آثارشان چاپ و تصحیح نشده است؟ اگر مصححان فارسی‌زبان و عربی‌زبان نبودندآیا امروز حتی یک اثر از سهروردی در میان ما وجود داشت؟

?بی‌مهری به دانشمندان عربی‌نویس و فارسی‌نویس کرد تنها به طیف چپ و سکولار محدود نمی‌شود، بلکه طیف سلفی و سیاسی اسلامگرایان کرد را هم دربرمی‌گیرد. در تاریخ پیشامدرن کرد که هنوز ایدئولوژی اسلام سلفی و سیاسی سنی بر حجره‌ها و مدرسه‌های دینی کردستان حاکم نشده بود، بسیاری از آثار عالمان کرد تدریس می‌شد و بر آنها حاشیه نوشته می‌شد، اما متٲسفانه در یکصد سال اخیر تمام توجه و تمرکز نویسندگان اسلامگرا بر ترجمه و چاپ آثار نویسندگان معاصر عرب و ترک است و کمتر کسی از دانشمندان کرد تاریخ میانه خبر دارد. پرسش این است که در کدام حجره کردی حکمة الاشراق سهروردی و اصول علم حدیث شهرزوری و کلام آمدی و فقه دینوری و عرفان گورانی آموزش داده می‌شود؟ چند نسخه از آثار عربی و فارسی صدها دانشمند کرد سده‌های میانه توسط اسلامگرایان تصحیح و چاپ شده‌اند؟

?امروز در ترکیه مجسمه ابوعلی سینا را در دانشکده پزشکی استانبول به نام پزشک ترک نصب می‌کنند و زندگی او را در قالب یک فیلم سینمایی به نام فیلسوف ترک پخش می‌کنند؛ در حالی که نه ترک است و نه جمله‌ای به زبان ترکی نوشته است. کشورهای عرب آثار عربی علمای کرد را چاپ می‌کنند و آنان را به نام دانشمندان عرب به مردم خود می‌شناسانند، در حالی که در کردستان کسی آنان را نمی‌شناسد. و در آخر امیدوارم که هرچه زودتر به غربت تاریخ فرهنگی در زیست فکری جامعه کردی پایان داده شود.

? ترجمە قطعە شعر قلب مادر

? ایرج میرزا/ از زبان آلمانی بە فارسی

داد معشوقه به عاشق پیغام
که کند مادر تو با من جنگ

هر کجا بیندم از دور، کند
چهره پر چین و جبین پر آژنگ

با نگاه غضب آلود زند
بر دل نازک من تیر خدنگ

از در خانه مرا گرد کند
هم چو سنگ از دهن قلماسنگ

مادر سنگ دلت، تا زنده است
شهد در کام من و توست شرنگ

نشوم یک دل و یک رنگ تو را
تا نسازی دل او از خون رنگ

گر تو خواهی به دادم برسی
باید این ساعت بی خوف و درنگ

رَوی و سینه ی تنگ اش بدری
دل برون آری از آن سینه ی تنگ

گرم و خونین به منش باز آری
تا برد  ز آینه ی قلبم زنگ

عاشق بی خرد ناهنجار
نه، بل آن فاسقِ بی عصمت و ننگ

حرمت مادری از یاد ببرد
مست از باده و دیوانه ز بنگ

رفت و مادر افکند به خاک
سینه بدرید و دل آورد به چنگ

قصد سرمنزلِ معشوقه نمود
دلِ مادر به کفش چون نارنگ

از قضا خورد دَمِ در به زمین
و اندکی رنجه شد او را آرنگ

آن دل گرم که جان داشت هنوز
اوفتاد از کف آن بی فرهنگ

از زمین باز چو برخاست، نمود
پیِ برداشتن دل، آهنگ

دید کز آن دل آغشته به خون
آید آهسته برون این آهنگ:

«آه دست پسرم یافت خراش!
وای پای پسرم خورد به سنگ!»

.................................

? بێهرووز محەمەدپوور/ بە هورامی

جارێشا هەرزێو سەرمەس و نەفام
لاو ڕەفێقاوە نەبێش جا و مەقام

وەنەو ئەدٚێش دێ هەتاکوو تاوێ
قسێوە تاتەیش گۆشش نەناوێ

ژەنیو هامساشا گوڵ ڕوخسار رەنگێ
نیشتێبێ دڵشەو بە وێنەی هەنگێ

گا زەردەخەننە و ئیشارە بە چەم
شی نە بەینشانە فرە تاکوو کەم

ئەدٚاو کوڕەکەی هەر بە نیهانی
کەوتە تەکبیرش فرە ئینسانی

واتش: واڵەکێم نمۆ پەی یانەیم
مەبەرە ئاوڕووم؛ مەماڕە شانەیم

کوڕی نازارم مەکەر سەرسەری
ئەو ژیوی دنیایش نەبۆ بێ بەری

ژەنە هامساکێ کە زاناش پاسەن
تەرکوو یانەیش کەرد؛ واتش: گردٚ ڕاسەن

دماو چن ڕوا کوڕ بێ تاقەت بی
پەی نامای یارێ، بێحاڵ شەکەت بی

شەوێ جە شەوا کوڕە جە پەنا
وێش یاونا یارێ کەسی نەزانا

واتش: گیانەکەم! چی تەرکت کەردا؟
بە چەمێت قەسەم هاکا من مەردا!

جواوش داوە دڵبەرەی عەیار
واتش: وەشەویس پەی من بریندار!

ئەدٚات زانانش ئاوەڕووش بەردا
چووزانی هێزی چێش پنەش کەردا؟

کوڕ ئاماوە زوان: ئامان سەدٚ ئامان!
دڵگیرە نەبی دەسم بە دامان!

تۆ چێش فەرماوی سەرەم نە ڕاتەن
پەردٚەو دڵەکەیم چێر خاک پاتەن

واتش: ئەر گەرەکتەن بوونە مێمانەت
دەس کەروو ملت، بوونە قوربانەت

ئەدٚێت لەمە دڕە و بەربارە دڵش
نەوزیش دەمەو سۆح، دڵ نیشۆ کوڵش!

"من"یچ ئەوساکە چوون جاری جاران
هەرچی فەرماوی، بەدڵ و بە گیان

کوڕ بە نەفامی یانە ڕەماوە
ئەدالێش کوشتەش؛ بە پاخرواوە

دڵش بەرئاردەو وستش سەر دەسش
بەردش پەی یارەی دوو دیدٚە مەستش

ئننە پەلەش کەرد کوڕە چوون مەجنوون
پلێ پایش هۆرکەوت؛ دڵ زار و زەبوون

دڵ چی حاڵەنە ئاماوە زوان
واتش: ڕۆڵەگیان ئامان! سەدٚ ئامان!

سەروو وێت لوە؛ وەی ڕۆ! ڕۆڵەڕۆ!
یاگێت نەیێشۆ! کەریم ڕەنجەڕۆ!

هەرکەس بزانۆ کە ئەدٚا کامەن؟
هەتاکوو مەردٚەی پەیش چوون خۆڵامەن

جە نان و ئاوێ بەسە تۆی نیگات
پەڕۆو شۆرتەکەیت بارە وەر چەمات

ئەوسا مزانی ئەدٚا کامەنە
پەی کوچێ ئێشیت بێ ئارامەنە

✨✨

@paylway

تـۆ زەریفەنـی
پێسە ئازادٚی نیشتمانی و...
منیچ، مانیا و شەکەت
وەتەنێوە چێرچەپۆکەنا

✍ شەماڵ
@pr_zam

? دڵۆپه‌ی باران، ده‌نووک له‌ گه‌ڵای داران ده‌دات

وێنه‌كێشی چاک وێنه‌ی ڕۆح ده‌كێشێت، نه‌ک ڕووخسار، شاعیری چاكیش بیرۆکەیەك پێشكه‌ش ده‌كات، بێ ئه‌وه‌ی ناوی بهێنێت. ئه‌گه‌ر ئه‌و وێنه‌یه‌ی كێشاوته‌، ته‌واو له‌و شته‌ ده‌چێت كه‌ مه‌به‌ستته‌، ئه‌وه‌ لێكدانه‌وه‌ت وه‌ک هی منداڵ وایه‌ بۆ وێنه‌. ئه‌وه‌ ئاسانه‌ وێنه‌ی دوو چاوی ماندوو بكێشیت، ئه‌وه‌ سه‌خته‌، ئازاری ناخ بخه‌یته‌ ڕوو. ئه‌گه‌ر شاعیر ڕۆحی ده‌وڵه‌مه‌ند بێت، زێڕیش له‌ كنی هیچ به‌هایه‌كی نییه‌. شاعیر ئه‌گه‌ر ڕوون و ئاشكرا بێت، باشتره‌ له‌وه‌ی خۆی سه‌خت و ئاڵۆز پیشان بدات، ئاخر زۆر جار وشه‌ی سووک هه‌ڵگری مانای قورسه‌. شاعیر ئه‌گه‌ر سه‌یر و سه‌رسوڕهێن بێت، باشتره‌ له‌وه‌ی ئاسایی و ڕووكه‌ش بێت.

هەرچەندە هیچ هێزێک ناتوانێت، گوڵ له‌ وه‌رین ڕزگار بكات، وه‌لێ شیعر كه‌ تۆڕێكی ڕووناكه‌ له‌ سۆز، ده‌توانێت شۆڕش له‌ نسكۆ، له‌شكر له‌ تێكشكان و ئینسان له‌ بەزین قوتار بكات. له‌ هه‌موو ڕسته‌یه‌كی شیعریدا، وشه‌یه‌كی ئه‌فسووناوی هه‌یه‌ كه‌ جوانی به‌ ڕسته‌کە ده‌به‌خشێت. (دڵۆپه‌ی باران، ده‌نووک له‌ گه‌ڵای داران ده‌دات.) ئه‌و وشه‌یه‌ی دێڕه‌ شیعره‌كه‌ی جوان كردووه‌ ده‌نووكه‌، ئه‌گه‌ر له‌بری ئه‌و وشه‌یه‌، هه‌ر وشه‌یه‌كی دیكه‌ دابنێیت، وه‌ك ئه‌وه‌ وایه‌ زێڕت به‌ خۆڵ گۆڕیبێته‌وه‌.

? حەمەسەعید حەسەن

✨✨

@paylway