व.पुं.नी एक विचार मांडला आहे, " कोणत्याही वस्तूची किंमत ठरवता येते पण श्वास आणि सहवास विकत घेता येत नाही.." तुम्ही जेव्हा घरात असता तेव्हा तिथे आपली माणसं असतात म्हणजेच आपण त्यांच्या सहवासात असतो. पण एखादी जीवाभावाची व्यक्ती आपल्या पासून दूर असेल तर तिच्या सोबत घालवलेल्या क्षणांची आठवण झाल्याशिवाय राहत नाही. कारण, जसं व.पुं.नी म्हटलं आहे, श्वास आणि सहवास विकत घेता येत नाही. बघा, सहवास हा अनेक नात्यांमध्ये असतो. जसं की पती पत्नी मधील सहवास, मित्र मैत्रिणींमधील सहवास, नातवंडांना लाभलेला आजी आजोबांचा सहवास आणि प्राण्यांचा सहवास. किती उदाहरणे आहेत नाही!! आता, पती पत्नी मधील सहवास म्हणजे " तुझं माझं जमेना तुझ्या वाचून करमेना.." हे नातं इतकं वेगळं आहे की दोघेही एकमेकांशिवाय अपूर्ण असतात. आपण जर विचार केला तर, समजा, पती पत्नी मध्ये छोटंसं भांडण झालं तर तो राग जास्त वेळ टिकतो? तर नाही. याचे कारण म्हणजे, दोघांपैकी एक जण जरी गप्प असला तरी कुठेतरी चुकचुकल्या सारखं वाटतं. का तर सहवास.. म्हणून व.पु. लिहितात, " कित्येकदा एकमेकांशी कडाडून भांडलो,पण एकमेकांशिवाय नाही कुठेच रमलो.."
दुसरं नातं म्हणजे आजी आजोबा आणि नातवंडे. अनुभवांची भरगच्च शिदोरी ज्यांच्या जवळ असते ते म्हणजे आजी आजोबा. शाळेत जाताना हळूच थरथरत्या हाताने नातवाच्या किंवा नातीच्या हातावर १० रु. २० रु. ठेवून खाऊ खा हं असं प्रेमाने सांगणारे. त्यांचा सहवास हा कितीही लाभला तरी कमीच असतो हो. मला आठवतंय, मी शाळेतून घरी आल्यावर गरम गरम वरणभात देणारी व शाळेच्या पहिल्या दिवशी बटाट्याची भजी तळणारी माझी आजी. या सुखाला तोडच नाही. या प्रेमाची, सहवासाची मोजणी होऊच शकत नाही. फक्त ते सुख अनुभवणं म्हणजे पर्वणीच असते. व.पु. म्हणतात तसं, " नभांगणातल्या चांदण्या मोजत बसायच्या नसतात. आपल्यावर त्यांचं छत आहे ह्या आनंदात विहार करायचा असतो.."
पार्टनर मधील एक ओळ आहे, " लक्षात ठेव दोस्त, तुला मी हवा आहे म्हणून मला तू हवा आहेस.." हे नातं म्हणजे मैत्रीचं. जिथे सुख दुःख अगदी हक्काने व्यक्त करता येतं. मैत्रीची अनेक उदाहरणे देता येतील. जसं की, ही दोस्ती तुटायची नाय म्हणजे अशोक सराफ आणि लक्ष्मीकांत बेर्डे यांची मैत्री. मैत्रीमध्ये जेव्हा सहवास वाढतो तेव्हा ती अधिक घट्ट होते. तिथे व्यवहार नसतो. असते ते फक्त प्रेम.. तुम्हाला माहित आहे, प्राण्यांना बोलता येत नाही पण तरीही त्यांना स्पर्शाची भाषा चांगली समजते. घरातली एखादी व्यक्ती लवकर आली नसेल तर तो मुका जीव दाराशी वाट पाहत बसलेला असतो. कारण, त्यांना देखील त्या सहवासाची, प्रेमाची सवय झालेली असते. हा सहवास खरंच लाखमोलाचा असतो.
अशी नाती मिळणं म्हणजे भाग्यच म्हणायला हवे. कारण ती जीव ओवाळून टाकावी अशी असतात. सहवासाचं कोंदण असते ना त्यामध्ये.. शेवटी काय तर, सहवासाने नाती बहरतात तर प्रेमाचं शिंपण पडलं की ते टवटवीत होते. जसं, आपण नवीन रोप आणतो, त्यात जसं खत लागतं, सुर्यप्रकाश लागतो तसंच पाणी देखील लागते. कारण, वेळच्या वेळी पाणी घातले नाही तर झाड सुकते,कोमेजते. तसंच, नात्यात संवाद, सहवास आणि ओढ नसेल तर ते नाते देखील सुकून जाते. म्हणून ही त्रिसूत्री कायम लक्षात ठेवली पाहिजे पाहिजे..
.. मानसी देशपांडे

उन्हातान्हात कष्ट करणाऱ्या माणसांबद्दल झाडांना कितीही अनुकंपा वाटली तरी स्वतःची जागा सोडून ती सावलीचा वर्षाव करीत माणसांच्या मागे जाऊ शकत नाहीत.

झाडांच्या औदार्याला ममत्वाला एकाच जागेचा शाप असतो.

छत्र आणि छत्री ह्यात फरक असतो .....
तेच छान आहे, नाहीतर ह्या कृतघ्न माणसांनी झाडाची अवस्था छत्र्यांसारखीच करून टाकली असती.

✒️ वपु काळे

समाजाला घाबरायचं ठरवलं
तर कोणतीही समस्या
सोडवता येत नाही.

स्वतःचं आयुष्य स्वतःलाच जगावं लागतं आणि समस्या सोडवल्याशिवाय जगता येत नाही.

स्वतःच्या समस्येपेक्षा समाज श्रेष्ठ आहे, असं मानलं की जगणं हीच समस्या होते.

त्याचप्रमाणे स्वतःच्या अस्तित्वापेक्षा समस्या मोठी आहे असं मानलं तर समस्या कधीच सुटत नाही.

✒️ वपु काळे

काही घटना ...
कितीही खऱ्या असोत,
प्रामाणिक असोत,
निःपक्षपातीपणांन सांगायच्या असोत,

पण त्या सांगता येत नाहीत.

सत्य जेवढं कटू असतं, त्याच्या कितीतरी पट अधिक ते मुकं असतं. किंबहुना आपणच ते मुक बनवतो.

कारण सत्याला जेव्हा वाचा फुटते, तेव्हा माणसाची वाचा बसते.

एव्हढ्या साठीच सत्यानं मुकं असणं च सर्वांना परवडत.

✒️ वपु काळे

व.पुं.च्या विचारांचे तसं म्हटलं तर आपण सगळेच चाहते आहोत, अगदी " वपु प्रेमी " आहोत. पण आज मी त्यांच्या मला भावलेल्या काही विचारां विषयी लिहिण्याचा प्रयत्न करत आहे. चुकभूल द्यावी घ्यावी. माणूस हा तसं म्हटलं तर समाधानी असतो पण आणि नसतो पण. याचं कारण, परिस्थिती. परिस्थिती ही काही निर्णय मनाविरुद्ध सुद्धा घ्यायला भाग पाडते. अशा वेळी करावी लागते ती तडजोड. कारण, अशा वेळी व.पुं.चा मला भावलेला विचार आठवतो, " आवडलेलं आणि निवडलेलं यांची जेव्हा सांगड घालता येत नाही तेव्हा आयुष्यात उरते ती फक्त तडजोड. कारण, आवडलेलं कधी विसरता येत नाही आणि निवडलेलं मनापासून स्विकारता येत नाही.." नवरा बायको म्हणजे " तुझं माझं जमेना तुझ्या वाचून करमेना.." आयुष्यभरासाठी त्यांनी एकमेकांना निवडलेलं असतं. मग त्यात गुण दोष देखील आले. पण त्यांच्यात प्रेम निर्माण होते ते सहवासामुळे. कितीही भांडणं झाली,वाद झाले तरी परत एकत्र होतात त्याला कारण प्रेम. आणि म्हणूनच म्हणतात, प्रेम द्यावे आणि प्रेम घ्यावे. यात जेव्हा सहवासाची, विश्वासाची भर पडते तेव्हा ते नाते अधिकच दृढ होते. मग आपले व.पु. लिहितात ते तंतोतंत पटते, " सहवासाचा आनंद पैशात मोजता येत नाही.."
असं म्हणतात, बोलून प्रश्न सुटतात. बोलणं म्हणजे काय हो? तर मनात चालू असलेली घुसमट किंवा एखादे गुपित व्यक्त करणे. पण या साठी संवादाची भूक असावीच लागते. कारण, आपण जे काही बोलतोय त्याचा समोरच्या व्यक्तीवर किती परिणाम होतो हे समजते. परिणाम झाला तर संवाद जिंकतो, नाही झाला तर विसंवाद निर्माण होतो. मग मला सांगा, व.पु. जर म्हणत असतील, " बोलायला कुणीच नसणं या पेक्षा, आपण बोललेलं समोरच्या पर्यंत न पोहोचणं ही शोकांतिका जास्त भयाण.." काय चुकीचं आहे? स्त्री किंवा पुरुष, कितीही शिकले तरी आयुष्याच्या एका वळणावर जोडीदाराची अर्थात पार्टनरची गरज भासते. मनात काहीवेळा विचारांचे द्वंद्व सुरू असते, कधी आनंद साजरा करायचा असतो, अशा वेळी हा प्रवास किती वर्ष एकट्याने करणार? मी एका चित्रपटातील डायलॉग ऐकला होता, " दिवस कसाही निघून जातो पण रात्र झाली की रिकामा flat अंगावर येतो.." ते एकाकीपण खायला उठते. यावर आधारित जो विचार व.पुं.नी मांडला आहे तो मला प्रचंड आवडतोच पण त्याहीपेक्षा जोडीदाराची सोबत का असावी याचं मार्गदर्शन करतो, " अंधाऱ्यातील प्रवासासाठी आपण कायम कुणाचातरी हात शोधत असतो, आणि असाच आपला हात कुणाला तरी हवा असतो.."
व.पुं.नी लिहिलेले जितके विचार आहेत हे अप्रतिम तर आहेतच पण आयुष्याचं सार सांगणारे आहेत. लेखक हा अनुभव तर मांडतोच पण त्या पेक्षा लिहिलेले विचार वाचकांना कसे आपले वाटतील अशा पद्धतीने लिहिण्याचे कौशल्य खूप कमी लेखकांकडे असते, त्यातलेच एक लेखक म्हणजे आपले सर्वांचे लाडके व.पु. ते जरी आज आपल्यात नसले तरी त्यांनीच लिहिलेला हा विचार त्यांचे महत्त्व अधोरेखित करतो, " ज्यांच्या असण्याला अर्थ असतो त्यांच्याच नसण्याची पोकळी जाणवते.." शेवट इतकेच लिहावेसे वाटते,
" अशी पाखरे येती आणिक स्मृती ठेवुनी जाती
दोन दिसांची रंगत संगत दोन दिसांची नाती.."
...