BESHIK soʻzi turkiy tillarda

**Муслим бўлдик арабдан ортиқ,

Ўрис бўлдик русдан зиёда.

Бирни топса ёруғ дунёда,

Ўн каррани қилганмиз тортиқ.

Ичдик, чекдик шўро юртида,

Ўздик барча оғалардан ҳам.

Юзсизликдан ошмасак бўлди,

Овропалик тоғалардан ҳам.

Э. Воҳидов**

**XITOYGA NOM BERGAN KIDANLAR KIMLAR?

(yoxud koreys “Sher yurak” seriali voqealari tariximizga begona emasligi haqida)

4-qism.**

Kidanlarning yuksalishi naymanlarning tarix sahnasiga chiqishi va Buyuk Tan imperiyasining yemirilishiga olib keldi.
Xitoy Tan sulolasini magʻlub etgan kidanlar, uning oʻrniga paydo boʻlgan Yangi Sun imperiyasiga (960—1279) qarshi bir necha zafarli yurishlarni amalga oshirdilar.Yangi Sun imperiyasi paydo boʻlganidan to tugaguniga qadar asosiy eʼtiborni kidanlarga yengilmaslik uchun ehtiyot choralarini koʻrishga va ular bilan murosa qilib yashashga qaratdi.
979-yili Sun imperiyasining muntazam armiyasi kidanlarga qarshi yurish qiladi, biroq tarixdan yaxshi saboq chiqarmagan va qoʻshni jangchi ellar koʻmagisiz urushga kirgan xitoy armiyasi kidanlar tomonidan sochib tashlanadi. Sun imperatori Tayszun Xitoy poytaxti Kayfinni kidanlarga tashlab, tor-mor boʻlgan lashkari kabi qochqinlikda jon saqlaydi.Kidanlar yengilganlarni vahshiylarcha jazolashmagan, qatli om ularga yot boʻlgan. Boshqalarning ularga yengilishini kidanlar tabiiy hol deb bilishgan!
Yengilgan xitoy imperiyasi Lyao davlatiga doimiy ravishda oʻlpon toʻlash va uning barcha shartlarini bajarish majburiyatini oladi va kechiriladi.
1125-yildan boshlab kidanlardan omad yuz oʻgira boshladi. Shu yili Lyao imperiyasiga tobeʼ boʻlgan jurjanglar Aguda boshchiligida qoʻzgʻolon koʻtarishdi.Sun imperiyasi ularga yordam berdi, yengilishgan kidanlarning katta qismi Turkiston hududlariga siqib chiqarildi va shu bilan Lyao davlati tugatilishga yuz tutdi. Xitoyda kidanlarning oʻrniga hokimiyatni egallagan jurjanglar oʻzlarining yangi Chin xonligini vujudga keltirishdi.
Turkiston kidanlarga begona emas edi, xitoylashgan turkiylarni bu yerda qoraxitoylar deb atashardi.Ular Markaziy Osiyoga Xitoydagi xonligini qaytadan qaytarib olmoq uchun kuch va qoʻshin toʻplashga kelishdi, biroq Talas va Sirdaryo hududlarida yangi Qoraxitoylar hoqonligi – Gʻarbiy Lyao (1125—1211) davlatini tuzib muqim boʻlishdi.
Tarixchi Alouddin Juvayniy maʼlumot berishicha: “Qoraxitoylar xoni kidanlar avlodi. Bu saltanat asoschisi oʻz millatining eng mashhur kishilaridan biri, vaziyat taqozosi bilan oʻz ota yurtini tashlab, oʻziga hoqonlarning hoqoni maʼnosini anglatuvchi gurxon unvonini qabul qildi. Turkiy ellar kidan hukmdori bayrogʻi ostida birlasha boshlashdi.”
Криллда бу ерда ???
https://telegra.ph/HITOJGA-NOM-BERGAN-KIDANLAR-KIMLAR-08-22

Telegraph

ХИТОЙГА НОМ БЕРГАН КИДАНЛАР КИМЛАР?

(ёхуд корейс “Шер юрак” сериали воқеалари тарихимизга бегона эмаслиги ҳақида) 4-қисм. Киданларнинг юксалиши найманларнинг тарих саҳнасига чиқиши ва Буюк Тан империясининг емирилишига олиб келди. Хитой Тан сулоласини мағлуб этган киданлар, унинг ўрнига пайдо…

**GENETIK XOTIRA YOXUD YASHIRIN QUVVAT SIRI

Biz BUYUKLIK GENI haqida gapirgandik. Endi uning ilmiy asosi haqida mutaxassislarning fikrini eshiting!**

...Togʻlarga chiqsangiz, katta daralar bor. Sinchiklab oʻrgansangiz, bir zamonlar oʻsha yerda toʻlib suv oqqan boʻladi. Tabiat charxpalak kabi aylanadi, bilingki, kun kelib oʻsha oʻzan yana toʻlib oqadi.
Genofonddagi quvvat esa avlodlarga qon orqali oʻtib boradi. Oʻzan qancha katta boʻlsa, shuncha koʻp suvni sigʻdiradi.Endi tasavvur qiling, kichik daraga katta sel kelsa nima boʻladi? Bunday oʻzan katta oqimni udda qila olmaydi. Oqqan daryo ¬oqaveradi, degani shu.
Millatning genofondidagi quvvat esa katta oʻzanga oʻxshaydi. U muay¬yan vaqtlarda qurib qolganday, oʻzligini yoʻqotganday koʻrinadi.Lekin charxpalak aylanib, choʻmichi yana suvga toʻlib chiqqani kabi millat ham yuksalish pallasini takrorlaydi. Faqat oʻsha charxpalak tekis aylanishi uchun tashqi taʼsirlar unga xalal bermasligi kerak. Yaʼni, millat oʻzligiga qaytishi uchun qulay sharoit ham muhim.
Masalan, Diyora Keldiyorova Parijdagi Olimpiadada oltin medalni qoʻlga kiritdi. Yana bir qizimiz Rayyona Ibrohimova nemis tili boʻyicha jahon olimpiadasida oltin medalni oldi. Bunday yutuqlarni juda koʻp.Bu qizlarimizning genidagi quvvat uygʻonganini bildiradi. Diyoraning raqibiga vajohat bilan tashlanishi oʻz-oʻzidan sodir boʻlgani yoʻq. Unda genetik xotira uygʻondi. Chunki ular Bibixonim, Barchinoylarning avlodi!
Genetik xotira uygʻonishi qiziq hodisa. Uni mana shunday boʻlgani uchun uygʻondi, deb aniq aytish mushkul. Lekin muayyan sabablarni sanasa boʻladi. Masalan, genetik xotira mashq vaqtida ham uygʻonadi. Deylik, umrida otga yaqin kelmagan odam egardan oyoq oshirishi bilan otni bemalol minib ketaverishi mumkin.Baʼzi ustalar hech kimdan hunar oʻrganmasdan, oʻzidan-oʻzi usta boʻlib ketadi. Gohida biz buni isteʼdod deb aytamiz. Aslida, bunday vaziyatda genida bor jihatlar uygʻongan boʻladi.
Ilm ham, fikr ham xuddi shunday. Agar ota-bobolar ilmli boʻlsa, avlodlar muayyan muddat ilmdan uzoqlashsa ham baribir bir kuni asl oʻzanga qaytadi. Biz ana shunday katta oʻzanga ega xalqmiz. Shuning uchun turli sohada isteʼdodli odamlar koʻp.Genetik xotira baʼzan tashqi taʼsir bilan uygʻonadi. Bular sunʼiy taʼsir. Ammo tabiiy uygʻonishida tarbiyaning, oʻqishning oʻrni muhim. Bu ikkisi jamiyatdagi muhitga bogʻliq. Bugun odamlarimiz oʻqib-oʻrganishning ahamiyatini tushunib yetdi. Yoshlarning ilm ¬olishi uchun yetarlicha imkoniyat bor. Bular vaqti-soati bilan natijasini koʻrsatishi kerak. Chunki genetik xotira oʻqib-oʻrganish natijasida ochilib boradi.
Loyqa bosgan buloqning koʻzi ochib yuborilganida suv otilib chiqadi. Buning uchun yopiq buloqni tozalash kerak. Buloq koʻz ochishi uchun jamiyatda, mamlakatda shunga yarasha imkoniyat yaratilgan boʻlishi lozim. Toʻgʻri, ogʻir vaziyatdagi jamiyatlarda ham bir-bir isteʼdodlar boʻy koʻrsatadi. Ammo ular juda kam boʻladi.Mamlakat hamma yoʻnalishda birdek rivojlanadi. Masalan, Diyora qizimiz ham mashq qilmaganida, quvvatini bir joyga yigʻib, niyat bilan Olimpiadaga bormaganida, undagi genetik xotira uygʻonmasligi mumkin edi. Demak, bu yerda jamiyatda yaratilgan sharoit ham muhim.
Masalan, ayrimlar bir paytlar yovqur boʻlgan millatimiz hozir passiv boʻlib qoldi, deydi. Bu xuddi qishni yomonlaganday gap. Qish — yigʻinish fasli. Odamlar yiqqanni emas, sarflaganni koʻradi. Biz hozir yigʻinishning oxirida turibmiz, sarflashga chiqyapmiz.Turkiy xalqlarning birlashayotgani bekorga emas. Yuqorida aytganimiz, charxpalak aylanib, yana choʻmichimiz suvga toʻlib kelyapmiz! Diyora, Rayyona kabi qizlarimizning chiqishi buni isbotlaydi.
Shomirza TURDIMOV,
filologiya fanlari doktori

Криллда бу ерда???
https://telegra.ph/GENETIK-HOTIRA-YOHUD-YASHIRIN-%D2%9AUVVAT-SIRI-08-17

Telegraph

ГЕНЕТИК ХОТИРА ЁХУД ЯШИРИН ҚУВВАТ СИРИ

Биз БУЮКЛИК ГЕНИ ҳақида гапиргандик. Энди унинг илмий асоси ҳақида мутахассисларнинг фикрини эшитинг! ...Тоғларга чиқсангиз, катта даралар бор. Синчиклаб ўргансангиз, бир замонлар ўша ерда тўлиб сув оққан бўлади. Табиат чархпалак каби айланади, билингки,…

**Narshaxiyning “Buxoro tarixi” asari tarixiy faktlarni juda aniq tasvirlash bilan birga qiziqarli hikoyalar bilan ham boytilganki, oʻqishni boshlasangiz bas, boshqa ishlaringiz ham esdan chiqib ketar ekan...

Xuddi qiziqarli serialdek davomini oʻqishga oshiqasiz...**

**IMPERIYA QUDRATINI SAQLAB QOLGAN SALIM II

3 qism.

FLOTNING TIKLANISHI VA GʻALABA.**

Lepanto jangi buyuk gʻalaba sifatida olamga jar solindi, butun Ovrupo tantana qildi. Bu Ovrupo tarixida dengizdagi eng yirik savashlardan biri deb baholanib keldi.Shundan keyin yevropaliklar oʻylashdiki, turk qudrati sindirilib, uning harbiy-dengiz kuchlari manguga yoʻq qilindi.
Ovrupoliklar butun bir yil davomida ana shu quvonchli bir fikr bilan yashadilar. Biroq ularning turklar halokati munosabati bilan joʻsh urgan shodliklari uzoqqa bormadi.Hukmdor sifatida u qadar gʻayrati joʻsh urmas Salim bu gal oʻziga xos boʻlmagan jadal safarbarlik koʻrsatdi.
U butun kuch-imkoniyatlarini yigʻib, yangi admirali Dragut ixtiyoriga yubordi. Ilgari unga buyuk Xayriddin Poshsho noiblik qilgan edi. Oʻzlari vayron qilgan dengiz kuchlaridan ham qudratliroq yangi kemalar qoʻshilmasini vujudga keltirish xususida amr berdi.Turk kemasozlari butun yil davomida kechayu kunduz mehnat qilib, Ali Poshshoning qaysarligi sababli nobud boʻlganidan ham kattaroq dengiz kuchlarini barpo etdilar.
Sulton Dragutni ana shu yangi harbiy qoʻshilmaga sarkarda qilib tayinlab, undan nasroniylarning bekorchi sandiraqlab yuruvchi birlashgan dengiz kuchlariga yetib olib, yakson qilishni buyurdi.Kishilar Don Jonni turk kema qoʻshilmalarini hech boʻlmaganda Morea (Quyi Yunoniston)ni bosib olish niyatida taʼqib qilib bormaganlikda aybladilar. Lekin bu ayblov asossiz edi.
Chunki toʻxtab qolishga ispanlar bilan Venetsiyaliklar orasidagi raqobat, ularning siyosiy maqsadlari bir-biriga toʻgʻri kelmasligi sabab boʻlgan edi.Ispanlar Shimoliy Afriqoni, eng boʻlmaganda turklarga boʻlgan Jazoir va Tunisni egallashni xohlayotgan boʻlsalar, Venetsiyaliklar oʻzlariga Qibrisni qaytarib olishni koʻngillariga tukkan edilar.
Bir yil oʻtgach, dahshat soluvchi Xayriddin Barbarossaning qoʻrqinchli noibi Drot turklarning ilgarigi dengiz kuchlaridan ancha ustun boʻlgan oʻz kemalari qoʻshilmasini boshlab keldi. Admiralning oʻzi ham anoyilardan emasdi.Dengiz qoʻshinlarining bu yirik sarkardasi Don Jonni ayni Adriatika dengizida tor-mor keltirdi, ittifoqchilarning birlashgan kemalari esa jangdan qochib qoldilar.
Dragut shundan keyin gʻarbga yoʻnalib, 1573-yilda Tunisni qaytarib oldi. Venetsiyaliklar oʻzlarining Qibrisni bosib olishlari toʻgʻrisidagi orzulari qanday barbod boʻlayotganligini koʻrib turardilar.Ular sulton bilan oʻzaro sulh tuzarkanlar, turklarning dengiz kuchlari har qachongidan qudratli ekanligini ishonch hosil qilib, Qibrisni zabt etishga qaratilgan barcha daʼvolaridan voz kechdilar va 300 ming dukat hajmida tovon toʻlashga rozi boʻldilar.
Bu pullar yangi harbiy kemalar qoʻshilmasini jihozlashga sarflandi. Dragut endi Oʻrtayer dengizida istaganicha suza olardi. U Ispaniya, Farangiston sohillarigacha kelardi. Sardiniya va Sisiliya uning har yili tashrif buyurib turadigan yerlari boʻlib qoldi.Shunday qilib, u oʻgʻirlangan koʻplab boylikka va qullarga ega boʻldi. Uning boshqa bir maqsadi hali ham turklarga tegishli boʻlgan Oʻrtayer dengizida hech kim sulton davlatiga qarshi bosh koʻtarolmasligini namoyish qilishdan iborat edi.
**Koʻp oʻtmay, Ovrupo mamlakatlari Lepanto yaqinidagi gʻalabalarini butunlay unutib, yana turklar qoshida mutelarcha qoʻl qovushtirib turadigan boʻldilar...

Криллда бу ерда ?*?*?
https://telegra.ph/IMPERIYA-%D2%9AUDRATINI-SA%D2%9ALAB-%D2%9AOLGAN-SALIM-II-08-10

Telegraph

ИМПЕРИЯ ҚУДРАТИНИ САҚЛАБ ҚОЛГАН САЛИМ II 

3 қисм.   ФЛОТНИНГ ТИКЛАНИШИ ВА ҒАЛАБА. Лепанто жанги буюк ғалаба сифатида оламга жар солинди, бутун Оврупо тантана қилди. Бу Оврупо тарихида денгиздаги энг йирик савашлардан бири деб баҳоланиб келди. Шундан кейин европаликлар ўйлашдики, турк қудрати синдирилиб…

**PARIJ-2024.

BARCHANI TABRIKLAYMIZ!

Medallar reytingida 14-oʻringa koʻtarildik! Yana 2 nafar bokschimiz oltin medal bilan taqdirlandi.
10-avgust kuni ham 3 ta final bor!
Agar gʻalaba qilsak, jami oltinlarimiz soni 8 taga yetadi va kamida 11-oʻringa koʻtarilamiz!
Bu esa Oʻzbekiston tarixida yangi REKORD!
MARHAMAT, TAQVIM BILAN TANISHING!**11:00. Yengil atletika. Erkaklar. Marafon
Shohruh Davlatov

14:25. Taekvondo. Erkaklar. 80+ kg. 1/8 final
Nikita Rafalovich - Arian Salimiy (Eron)

14:35. Taekvondo. Ayollar. 67+ kg. 1/8 final
Svetlana Osipova - Astan Basiliy (Kot-dʼIvuar)

14:30. Ogʻir atletika. Erkaklar, 102 kg.
Akbar Joʻrayev

19:00. Ogʻir atletika. Ayollar, 81 kg.
Rigina Adashboyeva

16:30. Zamonaviy beshkurash
Alise Faxrutdinova

22:35. Erkin kurash. Erkaklar, 74 kg. Final
Razambek Jamolov - Daichi Takatani (Yaponiya)

00:47. Boks, Erkaklar, 57 kg. Final
Abdumalik Halakov - Munarbek Seyitbek oʻgʻli (Qirgʻiziston)

01:51. Boks, Erkaklar, + 92 kg. Final
Bahodir Jalolov - Ayub Gʻadfa (Ispaniya)