گەرت بی مەتیووز، بیرمەندێکی هاوچاخە، کە کەڵکەڵەی کاری منداڵی هەیە. بە ڕای مەتیووز منداڵ لانیکەم شەش ساڵی هەوەڵی ژیانی خۆی بە شێوازێکی سروشتی بیرمەند( فەیلسووفە)، ئەو کاتی لە زانکۆ ئەم کتێبەم پاس کرد و بیستم لێ گرت، لەگەڵ تاک‌تاکی وتەکانی مەتیووز هاوڕا بووم و بەسەرهاتەکانی کە لەگەڵ منداڵان بووی و باسی دەکردن بۆ سەلماندنی منداڵان وەک بیرمەند، ئەزموونی دایکایەتی و هاوڕێیەتی دەیان ساڵەم لەگەڵ منداڵان بوو. کتێبەکەم زۆر بەهەڵکەوت دوای دووساڵ گەڕان پەیدا کرد و پێی شاگەشکەم، پێشەکییە جوانەکەی دوکتور مورتەزا خەسرەونژادیش جێی سەرنجە.
کتێبەکە زیاتر جەخت دەکاتە سەر پرسیارگەلێک کە منداڵ دەیکات و بە عام فەلسەفین وەک باسی مردن و ژیان و بنیانی جیهان و خولقێنەر و سەرەتای ژیان و یەکەم بیرەوەرییەکان و ڕوانگەی هونەری. بەشێکیش باسی وێژەی منداڵ و مافی منداڵ دەکات.، هەر ئەو پرسیارانەی وا دوایە لە قوتابخانە و فێرگەکان یا لە لایەن دایک‌ و باب و مامۆستاکان یا وڵام نادرێتەوە یا بە لاڕێدا دەچێ و بەرەبەرە ئەم هۆشەفەلسەفییە سروشتییەی منداڵ لە ناو دەچێ. جێی سرنجە ئەو حەولەی کە فەیلەسووفێک بە خوێندنە و دەیان ساڵ تێکۆشان پێی دەگا و ژیانی بۆ تەرخان دەکات و دواتریش خۆی پێ ڕۆشنبیر دەبێ، لە زات و سرووشتی منداڵی تا شەش ساڵدا هەیە و لەسەری پێداگرە و بڕوای پێیەتی.
منداڵان سەرسووڕهێنەرن، ئەو بیرۆکەی منداڵی نەزان، منداڵی کەم‌فام و ... تەنیا سەمەرەی نەزانین و نەناسینی ئێمە لەوانە.
وەرگێڕی کتێبەکە خوشک و برا( حیسام‌پوورن) و چاپی کانوونی منداڵ و مێرمنداڵانی ئێرانە. پێشنیاری دەدەم بە مامۆستایان و دایک‌ و بابانی ڕۆشنبیر!

https://t.me/lawlaw1400

هەکەڵ‌مەکەڵ یەکێ لەو کایە کۆنانەیە کە زەین و زمانی منداڵ ڕیتمیک دەکات. شێعرەکەی لە "هیچانە"کانە و فۆلکلۆریکە. بەرەی ئێمە ئەرکیان ڕاگوێستنیانە. دیارە لە ناوچە جۆراوجۆرەکانی کوردستان، بە زاراوەی جیاواز و بە گۆڕانکاری وشە و... دەگوترێ. ئەم جۆرەی هەر ئەوەیە کە بە منداڵی بۆمیان دەکوت و منیش لەگەڵ منداڵان کاری دەکەمەوە.

"لاولاو"

https://t.me/lawlaw1400

ئەم کتێبەم خوێندەوە و لەو دانیشتنەی زانکۆ گیلان بەشی وێژەی منداڵان و مێرمنداڵان بەشداریم کرد.
لە خولەکی بیستەوە وتەکانی منی تێدایە.

زولفت بە قەدتدا
تاهیر تۆفیق

https://t.me/Navandiadabi_raja
#نالی
#تاهیر_تۆفیق

https://t.me/lawlaw1400

دانیشتنی یازدەهەمی کۆرسی ڕەخنەی ئەدەبی، ۱۸ خەرمانانی ۱٤۰۳ی هەتاوی، ئەنجومەنی ئەدەبیی شنۆ

?تەوەر: ڕەخنەی ئەدەبی، شێوازەکان و بنەماکان (پاش‌پێکهاتەخوازی، فۆکۆ)

?دکتۆر ڕه‌ھبه‌ر مه‌حموودزادە
?ئەنجومەنی_ئەدەبیی_شنۆ
⏰كات: ٥٤:۲۱ خولەک
?قەبارە: ۲٦.۰۹ مێگابایت

#کۆرسی_ڕەخنەی_ئەدەبی
https://t.me/dr_rehber

"ماهی در آب"
ئۆتۆبیۆگڕافییەک لە ماریۆ بارگاس یووسا.
ژیاننامە‌نووسین یا بیۆگڕافی، ئۆتۆبیۆگرافی یا ژیاننامە‌نووسیی بە سەری زیندی یا حەسبی حاڵ و بیرەوەری نووسین، ئەو سێ ژانرەن کە دەچنە خانەی وێژە یا ئەدەبیاتی غەیری داستانییەوە.
هەر کام لەم سێ ژانرە تایبەتمەندی پێکهاتەیی و مانایی خۆیان هەیە و هەر کامەش، بە جۆرێک کاریگەری خۆیان لە سەر خوێنەر دادەنێن.

1: بیۆگڕافی ئەو ژیاننامەیەیە کە دوای مردن یا تەنانەت زیندووبوونی کەسایەتییەکی گرینگ و گەورە یا خۆشەیست یا زاڵم بە دەست کەس یان کەسانی دیکە دەنووسرێ بە مەبەستی ناساندنی ئەو کەسەیە بە بەرەی داهاتوو کە زۆر جاریش لە ڕووی یادداشتەکانی خۆی یا بیرەوەری و زانیاریی کەسانی نزیک و ناسیاوی ئەو کەسایەتییەوە دەنووسرێ. ئەوەی کە ئەو کەسە کێیە و لە کوێ لە دایک بووە و کار و چالاکی ئابووری و ئەدەبی و ڕامیاریی چ بوون؟ بیر و بڕوا و ئایین و هونەری چ بووە و چەند ساڵان ژیاوە و ئەگەر تا کاتی نووسینی دەقەکە ماوە لە کوێی دەژیت و سەرقاڵی چییە و ئەگەریش نەماوە، لە کوێی ناشتراوە و ...؟

2: ئۆتۆبیۆگڕافیی ژیاننامەیەکە کە خۆت بۆخۆتی دەنووسی یا شەرح و شرۆڤەی حاڵی کەسێکە بە دەستی خۆی. واتە کەسایەتییەک بە سەری زیندی دێت و زانیاریمان لە سەر ژیان و چالاکی و زۆربەی لایەنەکانی ژیانی خۆی دەداتێ. لێرەشدا ئامانجی نووسەر ناساندنی خۆی بە کۆمەڵگەیە. لەوانەیە ئەو کەسە لەگەڵ هەموو چالاکییەکانی هەر وا نەناس مابێتەوە یا ئەزموونێکی پێ بێ کە لای وابێ بۆ بەرەی داهاتوو بەکەڵکە. لێرەدا شتەکە بڕێک لەگەڵ زەینییەت و ئینتزاعاتی نووسەرەکەی تێکەڵ دەبێ و بڕێک لە بیۆگڕافی فرەڕەهەندتر دەبێ. خوێنەر کاتێ ئۆتۆبیۆگڕافی دەخوێنێتەوە باشتر لەگەڵ مێشک و هزر و بیر و بڕوای کەسەکە ئاشنا دەبێت. چون دڵنیایە ئەوەی نووسیویەتی واتە خودی کەسایەتییەکە زانیاری تۆکمەی لەسەر توێ‌توێی ژیانی خۆی هەیە و مێژوو و ڕاستییەکان هەر بەو شێوەیەی کە سەربهوردەی خۆی پێیکردووە ڕەوایەت دەکات.
چەن نموونە ئۆتۆبیۆگڕافیی مەنشوور وەک "پیاسەیەکی درێژ تا ئازادی" لە نێلسۆن ماندێللا و "ئەزموونەکانی من، هەمبەر حەقیقەت" لە ماهاتما گاندی یا "ئێرنێست هەمینگوێی"لە هێمینگوێی...
دوو وێنەی زۆر بەرچاویش لە ئەدەبیاتی کوردی  لە کوێوە بۆ کوێی مامۆستا هێمن و
چێشتی مەجێوری هەژارن.
ئۆتۆبیۆگڕافی باری عاتیفی و زەینی زیاترە. بوێری زیاتری دەوێت چون کەسەکە بە دەستی خۆی سوڕ و نەهێنییەکانی ژیانی خۆی دێنێتە ئاراوە، هەڵەکانی باس دەکات و کەماییستییەکانی خۆی وەدەر دەخات.جاری وایە باسی تەمبەڵی و ترسەکانی دەکات. ئەزموونەکانی لە ئاشقی و هەرزەکاری و چالاکی ڕامیاریی خۆیمان پێ دەڵێت و کوردکوتەنی بۆ خۆی لە خۆی لە هەڵڵا دەدات. دیارە ئەمەش هەڵگری دڵێکی گەورە و چاوێکی نەترسە.
3: خاترە یا بیرەوەری نووسین: تەنیا پاژێکی کورتی زەمانی یا ڕووداوێکی بەرچاو لە ژیانی کەسەکە بە دەستی خۆی دەنووسرێتەوە کە دیارە ئەو بەرفراوانییەی ئۆتۆبیۆگڕافیی نییە و ناتوانی لەگەڵ توێیەکانی ژیانی کەسەکە تۆکمە و چڕ ئاشنا بی.
جیا لەم سێ جۆرە واتە بیۆگڕافی و ئۆتۆبیۆگڕافی و بیرەوەری نووسین، جۆرێکی نێوانێومان هەیە کە هەندێک لە تایبەتمەندییەکانی ئۆتۆبیۆگڕافی هەیە بەڵام دەیکێشێ بۆ لای چیرۆک و ڕۆمان. زۆربەی ئەم‌ جۆرە نووسێنە لە سەر دەستی کەسێکەوە ڕادەسێ کە خۆی چیرۆکنووس یا ڕۆماننووس بێت. کە نووسەری ئۆتۆبیۆگڕافییەکە خۆی چیرۆکنووس و ڕەوایەت‌بێژبێ وەک یووسا لە هەندێک جێدا هەست دەکەی گوێت لە چیرۆکێک دەبێت و هەندێک لە توخمەکانی سەرەکیی گێڕانەوە لە کار دەکرێت. (ئاماژە بە دیالۆگەکان دەکەم کە لە کتێبی ماهی در آب جاری وایە چەند لاپەڕە دیالۆگی نێوان دوو نەفەر خەریکە ژیانەکەی یووسامان بۆ باس دەکات.  ئەمە لە نووسینی ئۆتۆبیۆگڕافیدا باو نییە و پێویست ناکات). جار هەیە فانتازیا و خەیاڵی نووسەریش ئاوێتەی ئۆتۆبیۆگڕافییەکە دەبێت. لەم حاڵەدا داستان ڕاتدەکێشێ و ڕاستی و خەیاڵ پێکەوە ئامانجی سەرەکیی نووسەرەت بۆ دەستەبەر دەکات. جاری وایە ڕووداوەکان سەتاسەت ڕاستین هێندێک لە ناوەکان دەگۆڕدرێن و لە واقعێکی تۆخەوە بەرەو خەیاڵ ڕادەگوێزرێن وێنەی هەرە بەرچاو و بە بایخیش لەم جۆرەنووسینە لە وێژەی کوردیدا، دەتوانین کتێبی "تەپی‌سازندان" لە مامۆستا سەلاح نیساری کە کتێبێکە بۆ مێرمنداڵان باس بکەین.

لەیلا بەهرام‌بەگی "لاولاو"

https://t.me/lawlaw1400

فۆلکلۆر

https://t.me/lawlaw1400