?Червонокнижноє ростиня Пудкарпатя. Грибы.
Ци знали сьте, ож у Пудкарпатьови росте трюфель, а делікатесні королиці ото вид мухомора? Не тяжко ся догадати ож ісі два парадні грибы суть червонокнижні. Айбо годно зачудовати ож такый самый природосокотильный статус має синьовата голубінка, котру у нас наремный грибарь знає і копнути. Пудкарпатя направду багатый грибарськый хащовый край. Айбо його жителям часто хыбить санувуча грибарська культура. Грибы, котрі межи иншым суть не ростиньом, ай окремым царством живых організмӯв, ото так само важна часть природы, котру треба сокотити.
#ростиня #Пудкарпатя #грибы

?Червонокнижноє ростиня Пудкарпатя. Мохы тай лишайникы.
Ци знали сьте, ож даже дакотрі лишайникы тай мохы у Пудкарпатьови суть червонокнижными видами? Мохы ото безсудинноє споровоє ростиня. Із них 12 видӯв у нас червонокнижні. Лишайникы ото симбіоз гриба тай водорости. Із них 20 видӯв на Пудкарпатьови суть червонокнижні. Лишайникӯв є у світі аж 20 000 видӯв, дакотрі казять садові дерева. Айбо є межи ними направду парадні тай благородні, ги паннарія серсиста.
#ростиня #Пудкарпатя #мохы #лишайникы

Зелинї сяткы - ōнь три дны,
До них ся вшиткі паровали.
Опшаря красно тай хыжі,
Пахнячōв липōв украшали.

Тай на березы рано'м йшōв,
Убы їх вытяти хōть пару.
Ги ялинок на Новый рӯк
Ни є їх даґде по базару.

Їх принисти, пак ид капурі,
Усяды, мӯцно заязати.
Сякый тото у нас сохташ -
Усьо у зелінь украшати.

У сяткы йсі, вся чилядь йде,
До церкви Бōгу ся молити,
Тай такуй зелінь, колоскы,
Малый букетик посятити.

А старші люди кажут сяк:
Завто березы в нас носили,
Бо нич дери́вцят на опшарю,
Давно май, люди ни садили.

И сяк ся лишило й типирь...
Тай липу в нас усяды клали,
Бо нечисть всяку гет выдпудит,
За вто, давно, усї казали.

13.06.2022

М.Чикивдя

РУСАЛЬНА ПЯТНИЦЯ (Карпаторусинські звыкы)
Днешный динь кличе ся «русальна пятниця», и наш народ має нись свōї звыкы тай ретуалы. Хōчу нарас перийти до назвы. Чōму «русальна» пятниця сяк ся кличе, выдносно нашых карпаторусинськых традицій, точно пувісти ни мож. У демонолоґії Подкарпатя, а кидь быти май точным, у верховинськōй и долинянськōй части краю «русалка» - ōто дух помершых нехрищеных дїти. У другых реґіонах краю стрічат ся и вирсія, ож тото дїти, авадь старші люди, кōтрі ся утопили. Айбо из другым тирміном годен им ся ни согласити, бо у карпаторусинськūй демонолоґії такых ищи выднōсят до утōплиникӯв.
До сього дня проста чилядь паровала ся так. Навпроти каждых дверий и вōзурūв клали щōсь сяченоє, ōбкурьовали хыжу, стайню, ōбы нияка нечисть ни могла зайти на опшаря. У пятницю наші люди узяли си, ож ни мож робити на гōрōді, на пōлю и мыти цуря. Ни мож робити на пōлю, бо по народных переказах, сякого пятничного дне, пӱшли были люди копати булі на поле, айбо ни з того ни з сього, вмоминті, прийшла величезна туча и наробила страшнōй біды. Тōму так ся руснацька чилядь взяла, ож днешного дне, до сякóї роботы добирати ся ни треба. А цуря ни мож мыти, бо вірили, ож днись ґаздами у ріках тай потоках є ōты, тко там перибыват.
Но май дуже исе «сято» у нарōді звязано из травами, зілями. У Марамōрōшськӯй части Подкарпатя, исе май великый зіляный динь, айбо треба пувісти, ож ищи и май вōрōжільный. Бо ōкрім прōстōй чиляди, што збирала си ростины дїля себе, май читаво збирати хōдят босорканï. Ōни збиравут лише такі травы, які мōжут хосновати, ōбы пак шкодити людьом. За народными переказами, дуже часто босрокань видїли голыми. Ōни ходили групами, збирали травы и говорили заклятя. А ōбы ōто нич ни пōдіяло треба было їх пристрітити. Но лише на вто треба было дуже смілого чōлōвіка.

#Мигаль_Чикивдя

❔Ци знали сьте за рыжого слимужа, котрый активно ся розширив на Пудкарпатьови за послідні рокы? Сись інвазивный вид із Піреней ість уд люди крумплі, розсаду, зеленину. На типир борють ся з ним люди не системно, ко як годен: солять, тровлять, заводять качок, котрі іх гибы ідять. У сьому, тай многых другых звіданях хыбить на Пудкарпатьови системна агрономія тай компетентнӯсть владных органӯв.
#ци_знали_сьте #екологія