Сурияда бўлган воқеаларни диққат билан кузатмадим. Доимгидек жирканч сиёсат, бу сиёсатдан жабр кўрган оддий халқ. Сурия ҳақида гап кетганда бир манзара ёдимга тушади. 2024 йил январь ойи бошларида Истамбулда 5 кун бўлдим. Бир куни трамвайга 13-15 ёшлардаги ўспирин чиқди. Юпун кийинган эди. Мени даҳшатга солган жойи ялангоёқ эди. Кирдан қорайиб кетган оёғида пайпоқ ҳам йўқ эди. Қўлида халтаси бор эди. Январь, қор йўқ. Ҳаво ҳарорати +15/+17 эди. Бир маҳаллий йўловчининг гапларидан ўша бола суриялик эканини тушундим. Сурия ҳақида, уруш ҳақида гап кетганда, биздаги ақллилар мусаффо осмонимиз ҳақида киноя ва ношукрлик билан гапирганда ўша ўспирин кўз олдимга келади. Юртига қайтиб кетгандир ёки ҳалиям Истамбулдадир ёки касал бўлиб ўлиб кетгандир… Менга қоронғу. Лекин бу манзарадан тинчлик энг бебаҳо бойлик эканини яна бир бор тушунганман. Нега яна бир бор?! Уруш сабабли сарсон бўлган афғонистонлик танишларимнинг тақдиридан озми-кўпми хабарим бор.

Эрталаб уйдан ишхонага боргунча кўзим турли плакатларга тушади. Янги очилган турли институт ва университет (мен ўқиган институт университет номига муносиб бўлиши учун 25 йиллик йўлни босиб ўтган эди) лар ўзларининг реклама эълонларида блогер, вайнер, шоу-бизнес вакилларининг суратларидан фойдаланадилар. Плакатдаги машҳур шахс расмий кийимда ёки магистрлик мантияси ва қалпоғи (академка)да бўлади. Нега?! Шу таълим муассасининг ҳеч ким танимаса ҳам ўзининг шу либосга сазовор ходими йўқми? Нега расмдаги одам бу плакатга расмга тушишга рози бўлади? Ахир у бу муассасада ўқимаганку, ўқимаяптику. Ўқимагани ҳам майли, расмдагилар "х" ва "ҳ"нинг фарқига бормаслиги ҳам майли, "қайнаға"ни қайнака, "қайнэгачи"ни қайнапа", "қайни"ни қайниука деб бузиб айтадиган "янги ўзбек" вакилларидан экани ҳам майли... Тил масаласини четга суриб турайлик. Тасаввур қилинг, бу таълим муассасалари техник йўналишда кадр тайёрлайди. Техникага юқоридаги шахсларнинг нима алоқаси бор. Юқоридаги шахслар санъат соҳасида таълим берадиган муассасаларни реклама қилсин, плакатларнинг исталган бурчагида суратлари қўйилсин, марҳамат. Лекин техника, тил, ИТ, психологияни ўқитишни тарғиб қилишда ўша соҳада фаолият юритаётган мутахассисларни жалб қилиш керак. Албатта бу менинг фикрим. Ҳозирча бу мавзу ҳеч кимга қизиқ эмас. Каналимга ёздим, ичимда қолиб кетмасин...

Одамийзод ҳаётида мўъжиза қидириб яшайди…
Атрофимиздагилар ҳақида овоз чиқармай ўйлаётган фикрларимизни улар эшита олмаслиги фавқулотда катта мўъжиза, ишонинг!

Теҳрондалигимда қизиқ воқеа рўй берди…
Жума куни‌ Тажриш бозорига бордик. Бозорда одам кўп. Айланиб, айланиб суҳон ва газ (эрон ширинликлари) тайёрлайдиган дўконга кирдик. У ерда 2 нафар эронлик ва 4 нафар афғон муҳожири ишларди. Афғон муҳожирлари Ўзбекистон ҳақида эшитиб, у ерга боришни жуда хоҳлашларини айтишди. Бири “виза ололсам кетворардим” деса, бири “менда паспортнинг ўзи йўқ” деди. Гап орасида бўйи баландроқ афғон йигит (исми Мустафо экан) “ҳозир бўлса, ҳозир кетаман, устимдаги кўйлагимдан бошқа мулким йўқ. Ҳаё ҳайт дейману кетвораман” деди. Ҳамма кулганини кўриб, овози жиддийлашди. “Ростан, мен ўзимга хонман, ҳеч кимга қараб ўтирмайман, кетвораман”, деди. Дўкондагилар кулиб, буюртмамизни тайёрлашга киришди. Орадан 10 дақиқа ўтмасдан дўкондагилар бир-бири билан шивир-шивир қилиб қолди.
Уларнинг гапидан 10 дақиқа олдин кетсам кетвораман деган Мустафони дўкон эгаси ишдан бўшатворганини тушундим. “Нега бўшатади”, деб сўрадим. Ҳеч ким сабабини билмади. “Гап талашиб қолган бўлса керак”, деди дўкондаги опа. Хуллас Мустафо дўкондаги ҳамкасблари, ватандошлари гапига қарамасдан кўч-кўронини еғиштириб, дўкондан чиқиб кетти…
Шунча нарсани нега ёздимми? Шу ҳодиса асносида яхши гапгаям, ёмон гапгаям фаришта омин дейди, деган гапнинг исботини кўрдим. Мустафо ва дўкон эгаси орасида нима гап бўлганини ҳеч ким тушунмади, аммо Мустафо 10 дақиқа олдин мақтаниб гапирган гапи амалга ошди. Фақат энди у Ўзбекистонга эмас, яна битта бошқа эронлик иш берувчидан иш сўрашга боради…
Бўлган воқеадан одам ҳамиша яхши хаёлда бўлиши, яхши ниятлар қилиши кераклиги, ожиз кучига ишониб, хаёлига келганини гапирворишдан тийилиши ҳақида жонли ибрат дарси олдим.

Негадир постларим “гапирса гап кўп” ибораси билан тугайдиган бўлиб қолди). Кимнидир танқид қилиш осон. Худди ҳозир мен бажараётган иш каби. Лекин танқиддан кейинги қадамни ташлашимиз керак. Кўпроқ ўқишимиз керак. Китоб ўқийдиган миллатга айланишимиз керак. Биздан илгарилаб кетганларга етиб оламиз, ўтиб ҳам, ўзиб ҳам кетамиз. Фақат кўпроқ ўқишимиз керак. Китобга мотивация олиш манбаи деб қарашни тўхтатиб, бадиий лаззатланиш учун, ўзбек тилининг назокатини сезишимиз, тилни сақлаб қолишимиз учун ҳам бадиий асарларни ўқишимиз керак. Асарлар эса кўп, ҳаммамизга етади.
Хулоса ўрнида, Ҳиро ғоридаги воқеани эслатмоқчиман. “Сажда қил”, “тасбеҳ айт” деб нидо қилинса ҳам бўлар эди ўша ҳодисада, лекин саодат асри айнан “Ўқи” сўзи билан бошланди. Чунки, шубҳасиз, ўқиш инсониятни, бизни ҳам саодатга олиб боради. (тугади)

4) Яна битта факт ҳақида ёзмасам бўлмайди. Биз мактабга борган давримизда китобхонлик тарғиб қилинарди. Мотивация берадиган, бой бўлиш йўлларини ўргатадиган адабиёт эмас. Оддий бадиий адабиёт. Ичида ғиж-ғиж маъно, ибрат, насиҳат. Ҳатто журналлар бўлар эди. Бошланғич синфдагилар “Ғунча”, катта синфлар “Гулхан”ни ўқирдилар, ҳар бир сонини танаффусда муҳокама қилардилар. Тушунаман, ҳозирги кунда бу тизим давр талабига жавоб бермайди. Эътиборингизни тортмоқчи бўлган жойим, нашриётда ҳарф терадиганлар ҳам китобхонлик руҳида тарбия топганлар эди ва терган матнларида хато бўлмас эди. 90-йилларгача нашр этилган китобларда имловий хато учрамас эди. Лекин афсус, кейинги даврда нашр этилган китобларда имловий хато бўлиши одатий ҳолга айланиб қолди. Китобда имловий хато борлиги унинг муаллифи хато билан ёзади дегани эмас, албатта. Бу асарни китоб ҳолига келтирадиган гуруҳ аъзоларининг имловий саводхонлигида бўшлиқ борлигини кўрсатади. (давоми бор)

Учинчи ҳайит ҳақида эшитганмисиз?

Кеча шиалар учун байрам эди. Ғадирэ Хум байрами. Кўпчилик диншунос олимлар бу байрамни шиалар учун учинчи ҳайитга ўхшатадилар. Эрондаги сафарларим диний, дунёвий байрамларга тўғри келган. Лекин Ғадирэ Хум байрами қандай нишонланишини ҳали кўрмаганман. Айтганча, Ғадирэ Хум Арабистон ярим оролидаги жой номи. Бу кунга оид тўлароқ маълумотни интернетдан топса бўлади. Аммо бу ҳодисанинг аҳамиятли томони шуки, айнан шиаликнинг бошланиши, валийликка даъво, уммати муҳаммадия орасидаги катта бўлиниш, ажралиш ва узоқлашишнинг бошланғич нуқтаси шу воқеадан бошланади, назаримда.