اقتصاد سیاسی جمهوری اسلامی

اقتصاد ایران سال به سال به مسئله‌ای بغرنج‌تر تبدیل شده است. بعید است کسی بتواند منکر سردرگمی عمیق حاکم در امور اقتصادی باشد ــ به بیان دقیق‌تر در امور اقتصاد سیاسی. بحران‌ها و درگیری‌های سیاست خارجی بر اقتصاد و معیشت مردم خیمه زده است. حتی کسانی که اصرار دارند تحریم‌ها تأثیری بر اقتصاد ندارد، رفته رفته باید اذعان می‌کردند تحریم آثار مخربی بر اقتصاد دارد. اما از دیگر سو نمی‌توان و نباید این واقعیت را نادیده گرفت که فشارهای سیاسی یک بحث است و معضلات درونی اقتصاد سیاسی ایران بحث دیگری است.

به این ترتیب این پرسش ضروری می شود که اساساً «اقتصاد سیاسی در جمهوری اسلامی چیست و چگونه است؟» چه نظریه‌هایی در اقتصاد سیاسی جمهوری اسلامی در طول دهه‌های اخیر وجود داشته است و آیا می توان بین وضعیت اقتصادی کنونی و نظریه ها و تصورات اقتصاد سیاسی رایج در دولت‌های جمهوری اسلامی ارتباط معنادار و مستقیمی پیدا کرد؟

یک چیز دیگر هم روشن است... جمهوری اسلامی برآمده از انقلاب است. بنابراین نمی‌توان این واقعیت بنیادی را نادیده گرفت که مانند همۀ ارکان دیگر جمهوری اسلامی، اقتصاد آن نیز معلول و متأثر از انقلاب شکل گرفته است ــ دستکم در این تردیدی نیست که ایده‌های اقتصاد سیاسی جمهوری اسلامی ریشه در افکار جریان‌ها و شخصیت‌های شاخص انقلابی داشته است. دو جریان اصلی و قوی‌تر این انقلابی‌ها یا پیرو اقتصاد اسلامی بودند (نظریه‌ای که هنوز وجود نداشت و تازه باید تدوین می‌شد) یا پیرو انواع رویکردهای سوسیالیستی.

به این ترتیب سرآغازهای اقتصاد سیاسی جمهوری اسلامی را در این دو جریان می توان جستجو کرد، به ویژه اینکه هر دوی آنها مصمم بودند از اقتصاد غرب گرایانه، کاپیتالیستی و آمریکاگرایانۀ شاه کاملاً فاصله گیرند.

اما از آنجا که اقتصاد سیاسی جمهوری اسلامی چیزی بود که باید تازه پدید می‌آمد، یک روش موثق برای پی بردن به آن، رفتن به سراغ کارگزارانی است که در تدوین و مدیریت این اقتصاد نقش محوری ایفا می‌کردند. در کتاب «اقتصاد سیاسی جمهوری اسلامی»، بهمن احمدی امویی مجموعه مصاحبه‌های دقیق و کارشناسانه و موشکافانه‌ای با مهمترین کارگزاران و نظریه‌پردازان اقتصاد سیاسی در دو دهه نخست جمهوری اسلامی انجام داده است. از میان گفته‌های این شخصیت‌ها به خوبی می‌توان تصویر دقیقی از اقتصاد سیاسی جمهوری اسلامی ترسیم کرد.
@ketabeparseh

@ketabeparseh