**MAHMUDXO‘JA BEHBUDIYNING YOSH AVLODGA MUROJAATI

Tarixdan ma’lumki, buyuk jadid bobolarimiz o‘z zamonasining fido­yisi, bo‘lg‘usi ozod jamiyatning faol targ‘ibotchisi bo‘lishlari barobarida, yosh avlod uchun ibrat namunasidir. Ana shunday jadidlarning yorqin namoyandasi, shubhasiz, Mahmudxo‘ja Behbudiy sanaladi.**

Taniqli jadidshunos olim Begali Qosimov o‘z davrida jadid bobomizni shunday tavsiflagan edi: “Mahmudxo‘ja Behbudiy XX asr bo‘sag‘asidagi Turkistonning orzu-armonlaridan biri sifatida maydonga keldi. U o‘z davrining ijtimoiy-siyosiy harakatlarida faol qatnashgan eng yirik namoyandasi, yangi zamon o‘zbek madaniyatining asoschisi edi. Turkiston jadidlarining tan olingan rahnamosi, mustaqil jumhuriyat g‘oyasi­ning yalovbardori, yangi maktab g‘oyasining nazariyotchisi va amaliyotchisi, o‘zbek dramachiligini boshlab bergan birinchi dramaturg, teatrchi, noshir, jurnalist edi”.

➡️ Davomi

YUSUFBEK HOJINING MARTABASI

Badiiy asar mukammal bo‘lsa, unda boqiy so‘z egasining pokiza tuyg‘ulari samimiy tarannum etilsa, nafosatga tashna ilm-ma’rifat ahli har vaqt bunday asarga qayta-qayta murojaat qilaveradi. Abdulla Qodiriyning “O‘tkan kunlar” romani shunday – doimiy murojaatga munosib durdona asardir.
Bir asrdan beri qodiriyshunoslar bu roman haqida juda qimmatli adabiy talqinlar va maqolalar yozishdi. Bir tomondan qaraganda, roman hajmidan bir necha bor ko‘p ilmiy talqinlarda go‘yo hamma mulohaza aytilgandek ko‘rinadi. Biroq “O‘tkan kunlar”ning hayotiyligi, badiiy jozibasi romanni nafaqat yillar va asrlar sinovidan, balki turli noo‘rin tanqidlar suronidan ham eson-omon olib chiqaveradi. Bu jihatdan romandagi obrazlar juda muhim sanaladi.
“O‘tkan kunlar” romanidagi Yusufbek hoji aynan hojiligi e’tibori bilan yuksak martabaga ega qahramondir.

➡️ Davomi

CHO‘LPON

KO‘KLAM KELADIR

Ko‘klam oyim yo‘lg‘a chiqqan, ko‘klam oyim qo‘zg‘alg‘an;
Ko‘k ko‘ylakning bitishiga uncha ko‘p ham qolmag‘an!

Tiniq havo… ko‘k yuzida oppoq, harir pardadek
Oq bulutlar, unda-munda yoyilg‘anlar parishon.
Shu’lalarning aksi bilan yiltillagan ignadek,
Kun tig‘lari, qarashlarg‘a o‘tkur-o‘tkur sanchilg‘an…

Qip-yalang‘och daraxtlar ham quchoq ochib, ko‘z tutib,
Ko‘k ko‘ylakning bitishini chidamasdan kutalar.
Qarg‘alar ham qishda qilg‘an gunohlarni unutib,
Uzr aytmasdan, indamasdan, uchib-uchib ketalar.

➡️ Davomi

AYOL SHA’NI
1.
Eng avval Onaga – ayolga ta’zim,
Ta’zimdir mushtipar opa-singilga.
Bosgan izi asli – yurt xaritasi,
Ta’zim bo‘lsin yorga, darddosh ko‘ngilga.
“Vatanni sevaman” degan izhorni
Aytmasdan, jim yurish mumkindir, illo.
Lek aziz ayolga bir dasta gulday,
“Sevaman!” so‘zini aytmaslik gunoh!
Ana shu ayolning ko‘ksidagi nur,
Bu sovuq olamni sirga o‘ragan.
O‘zidan zerikkan, kulgusi salqi,
Bemurod dunyoning labin bo‘yagan.

➡️ Davomi

**KELINOYIMI, YANGAMI YO CHECHA?

Ba’zi lahjalarda, ko‘proq Farg‘ona vodiysi va Toshkent shevalarida, akaning xotiniga nisbatan “kelinoyi” yoki qisqartirib “kennoyi” deb, boshqa hududlarda “yanga” yoki “checha” deb murojaat qilinadi. Shuningdek, mahalliy so‘zlashuvlarda ularning turli (jengge, yengge, yengebiye, cheche, sheshe, gelimbiyi va hokazo) ko‘rinish­lari mavjud. Ma’nodosh so‘zlarning ko‘pligi tilimiz boyligidir va ularni asrab-avaylash joiz. Ammo oynai jahon va radio, matbuot va adabiy matnlarda “yanga” va “checha”ga nisbatan “kelinoyi”ga biroz ustunlik berilishi sir emas.**
Yosh avlod har doim zamonaviy so‘zlardan foydalanishga intiladi, ba’zi yosh­larimiz agar bir qadam ortda qolgan so‘zni ishlatsa go‘yo o‘zini zamondan ortda qolganday his etadi. So‘zlar esa, shu taxlit unutilib bora­veradi.

➡️ Davomi

GENDER TANGLIK

Xotin akam, gender, deydi,
Huquqimiz tengdir, deydi.
Ko‘ngilni sal kengroq tuting,
Kengga dunyo kengdir, deydi.

Men g‘ijinib, gender, deyman,
O‘ylab topgan sendir, deyman.
Mana, senga qora o‘choq,
Mana, senga tandir, deyman.

Xotin kulib, gender, deydi,
Kimdadir bet – chandir, deydi.
Aravani teng tortamiz,
Siz yoqa, men yengdir, deydi.

Men bo‘g‘ilib, gender, deyman,
Uyda erkak mendir, deyman.
Supurgini ho‘llab supir,
Toshko‘mirni sindir, deyman.

Xotin yana, gender, deydi,
Xotin-bo‘y, er endir, deydi.
Qizingiz bor, o‘ylang birrov,
Yomon erkak “sen” der, deydi.

Men bo‘shashib, gender, deyman,
Qizim – jonim, chindir, deyman.
Jon joyimdan ushlading-ku,
Ha, enangni emgir, deyman.

Mulla XUNOB

➡️

**QIYOFASIZLIK

Koinot ichra Yer deb atalmish makonda bugun yetti milliarddan ziyod odam yashamoqda. Har birining barmoq izlari bir-biriga o‘xshamagani kabi, qiyofalari ham o‘zgacha. Xuddi shunday birovning qalbi birovnikiga o‘xshamaydi. Bu haqda o‘ylaganingda ko‘nglingda bir shirin g‘urur uyg‘onadi: qanday ajoyib, bu dunyoda yana xuddi senday ikkinchi bir odam yo‘g‘-a?! Sen betakrorsan va yagonasan! Ya’ni Alloh har birimizga o‘zimizga mos ko‘z-qosh, tabassum, jilva bergan. Qalbimiz, ko‘nglimiz, aql-farosatimiz ham faqat o‘zimizga xos.**
Shu o‘rinda noyob qiyofamiz­ning ko‘zgusi bo‘lmish ko‘z haqida to‘xtalsak. Zero, ko‘z – inson uchun eng muhim a’zo. U nafaqat ranglarni ko‘radi, balki butun vujudimizni his qilishga: quvonish yoki azobla­nish, qo‘rquv yoki halovat tuyishga undaydi... To‘g‘ri, bugun jarrohlarning qo‘li bilan burun, quloq yoki qabog‘imizni o‘zgartib olishimiz, soch va kipriklar ektirishimiz mumkin, ammo baribir ko‘zni hech narsa bilan almashtirib bo‘lmaydi.

➡️ Davomi

**EGACHI

“O‘zbek xalq shevalari lug‘ati”da yozilishicha, ba’zi shevalarda “egachi” (“әkәji”, “egәch’”) deb akaning xotini, ya’ni yangaga nisbatan aytiladi. Ammo adabiy tilda, shuningdek, ayrim shevalarda “egachi” deganda “opa” tushuniladi: “egachi-singil” – “opa-singil”.**
Bu so‘z “ega” so‘zidan yasalmagan, “Devon-u lug‘otit-turk”da “ӭkā” so‘zi bor va u shunday izohlangan: “ӭkā – opa. O‘g‘uzlar ӭzā deydilar”. Ba’zi o‘zbek shevalarida bu so‘z “acha”, “eja”; qirg‘izlar ham “opa”ni – “eja” deydilar. “Boburnoma”da Bobur bu so‘zni “aka” shaklida qo‘llaydi, ammo “Mo‘g‘ullarning sirli tarixi” asarida “ākā” so‘zi “ona” ma’nosida qo‘llangan.
“O‘zbek tilining etimologik lug‘ati”da Sh.Rahmatullayev “egachi” so‘zini: “akaning xotini, yoshi katta xotinga ayol kishining murojaat so‘zi. Bu so‘z qadimgi turkiy tildagi “opa” ma’nosidagi “ӭkā” so‘zidan e’zoz­lash ma’nosini ifodalovchi “-chi” qo‘shimcha bilan hosil qilingan”, deb izohlaydi.

➡️ Davomi

SIZNING FIKRINGIZ...
Uljamol Xonnayeva:
— Yangi 2024-yilning dastlabki yangiligi – “Jadid” gazetasining nashr etilishi bo‘ldi. “Jadid” barcha yurtdoshlarimizga muborak bo‘lsin!

Otabek Bakirov:— Qaytadan tashkil etiladimi, yo‘qdan bino bo‘ladimi, muhimi milliy matbuotda yangi nashr paydo bo‘ldi — “Jadid”. Bu nom jarangdor va e’tiborni tortadi. Jadidlar dasturiga qaraydigan bo‘lsak, adabiyot va publitsistika, san’at va madaniyat asosiy o‘rinda turgan. “Jadid” sahifalarida ham bu aniq ko‘rinadi. “Jadid”dan shaxsan mening umidim katta.

Doston Rahmat:
— Gazetalarni kirillda, lotinda bosilibdi deyishdan ko‘ra, ularning dizayni ustida ishlash kerakligi haqidayam gapirishimiz kerakdir. O‘zbekistonda xuddi shunaqa nusxada va shaklda 15 tacha gazeta chiqsa kerak. Agar undan ko‘p bo‘lmasa.
Boshqalarni bilmadim, auditoriyani jalb qilish uchun ham hozirgi kunda gazeta dizayni juda muhim. Shu bilan birga, dizayner ham o‘z ustida doi­miy ishlab, izlanishda bo‘lgani yaxshi.

➡️ Davomi