قال يحيى بن معين رحمه الله:
إذا سمعت الجهمي يقول: أنا أكفر برب ينزل؛ فقل: أنا أؤمن برب يفعل ما يريد.
‏
مجموع الفتاوى ٣٧٨/٥

Yahyâ b. Maîn rahimahullah dedi ki:
Bir cehmînin “Ben nüzûl eden bir Rabb’i inkâr ediyorum” dediğini işitirsen, de ki: “Ben, dilediğini yapan bir Rabb’e îmân ediyorum.”

Mecmûu’l Fetâvâ 5/378

Mücahidin, Allah yolunda çektiği sıkıntı gibi eğer Allah Teâlâ için yapılan bir ibadetten kaynaklanıyorsa, ondan dolayı kula sevap yazılır ve derecesi yükseltilir. Aziz ve Yüce olan Allah şöyle buyurur: “Çünkü Allah yolunda susuzluk, yorgunluk, açlık çekmeleri…

Mücahidin, Allah yolunda çektiği sıkıntı gibi eğer Allah Teâlâ için yapılan bir ibadetten kaynaklanıyorsa, ondan dolayı kula sevap yazılır ve derecesi yükseltilir. Aziz ve Yüce olan Allah şöyle buyurur: “Çünkü Allah yolunda susuzluk, yorgunluk, açlık çekmeleri kâfirleri kızdıracak bir yere ayak basmaları, bir düşmana karşı zafere ulaşmaları karşılığında mutlaka kendilerine salih bir amel yazılır. Şüphesiz Allah iyi hareket edenleri mükâfatsız bırakmaz.” Oruçlu kimsenin çektiği açlık ve susuzluk, soğukta güzel bir şekilde abdest alan kimsenin çektiği sıkıntı da böyledir. Bundan dolayı çekilen sıkıntıya sabretmek gerekir. Eğer kul başına gelene rıza gösterirse, işte bu, âriflerin ve Allah'ı sevenlerin makamıdır. Buna rıza göstermek, aşağıdaki sonuçlara sebep olur:

Bir: Günahların bağışlanması ve derecelerin yükseltilmesinde abdestin faziletini hatırlamak; alınların sakar ve bacakların sekir olması, suyun ulaştığı yere kadar cennette nûr sahibi olmak. Seleften saliha bir kadın tökezleyip tırnağı kırılınca güldü ve: “Bundan dolayı elde ettiğim sevabın tadı, verdiği acıyı unutturdu” dedi. Ariflerden biri şöyle der: “Amellerin sevabını bilmeyene, her durum ağır gelir.”

İki: Aziz ve Yüce olan Allah'ın, kendisine isyan edenlere âhirette hazırlamış olduğu şiddetli soğuğu hatırlamak. Kuşkusuz dünyadaki soğuğun şiddeti, cehennem zemheririni hatırlatır. Sahih hadiste şöyle buyrulur: “Kuşkusuz hissedeceğiniz en şiddetli soğuk, cehennemin zemherisidir.” Dolayısıyla vaad edilen bu acıyı gözlemlemek, suyun soğukluğunu hissetmeyi önemsiz kılar.

Nitekim rivayet edildiğine göre çok soğuk bir havada, Zübeyd el-Yâmî teheccüd namazı için geceleyin kalktı. Elini su kabına daldırdığında, şiddetli soğuğu hissetti ve cehennemin zemherisini hatırladı. Bundan sonra suyun soğukluğunu hissetmedi. Sabah oluncaya kadar eli kabın içinde kaldı. Cariyesi ona: “Her zaman kıldığın gibi bu gece niçin namaz kılmadın?” diye sorunca, Zübeyd: “Suyun soğukluğunu hissettiğimde, cehennemin zemherisini hatırladım. Sabah oluncaya kadar da başka bir şey hissetmedim. Ben hayatta olduğum sürece, bunu kimseye söyleme” dedi.

Üç: Abdesti emredenin yüceliğini düşünmek, azametini ve kibriyasını farketmek, huzurunda kıyama durmak için hazırlık yapacağını ve namazda O'na yalvaracağını hatırlamak. Bu, Allah'ın rızasını kazanmada, suyun soğukluğu gibi çekilen tüm sıkıntıların küçümsenmesine neden olur. Belki de kul, suyu hiç hissetmez. Örneğin âriflerden biri şöyle der: “Marifet sayesinde, amelde bulunan kimselere ibadet etmek basit gelir.” Said bin Âmir der ki: “Bana ulaştığına göre İbrahim (aleyhisselam) abdest aldığında, kemiklerinden sesler işitilirdi.”

Ali bin Hasan abdest aldığında yüzü sararırdı. Ona: “Abdest sırasında hissettiğin bu şey de ne?!” diye sorulunca şöyle dedi: “Siz, kimin huzurunda kıyama durmak istediğimi biliyor musunuz?”

Mansur bin Zâdân abdestini tamamladığında, yüksek sesle ağlardı. Ona: “Neyin var?” denilince, şöyle derdi: “Benim durumumdan daha önemli ne var? Ben, kendisini uyku ve uyuklamanın tutmadığı Allah'ın huzurunda durmak istiyorum. Belki de O, benden razı olacak.”

Dört: Aziz ve Yüce olan Allah'ın, kendisine amel işlediği durumda kulunu gördüğünü hissetmek, O'nun için zorluklara katlanmak. Her kim, O'nun sevdiği kimselere belâların geldiğine kesin bir şekilde inanırsa, çektiği sıkıntı ona hafif gelir. Nitekim Allah Teâlâ, Peygamberi'ne ﷺ olan şu buyruğuyla buna işaret etmiştir: “Rabbinin hükmü gelene kadar sabret! Muhakkak ki sen bizim gözetimimiz altındasın.” Yine Allah, Musa ve Harun'a (aleyhisselam) şöyle buyurur: “Korkmayın! Çünkü ben sizinle beraberim. İşitir ve görürüm.” Rasûlullah da ﷺ şöyle buyurur: “Allah'a, O'nu görüyormuş gibi ibadet et. Her ne kadar sen O'nu görmüyorsan da, kuşkusuz O seni görmektedir.” Ebu Süleyman der ki: “Bazı kitaplarda şunu okudum: Aziz ve Yüce olan Allah şöyle buyurur: “Benim için eziyetlere katlanan ve rızamı kazanmak için çaba harcayanlar, evime gelip cennetlerimin kokusunu aldıklarında, kendilerine yakın olan sevgiliyi görmek için amel işleyenler birbirlerine müjde verirler.

Ebû Süleyman’a: “Allah’a en çok yaklaştıracak hal nedir?” diye soruldu.
Bunun üzerine o ağlamaya başladı ve: “Benim gibi birisine mi bunu soruyorsunuz? O’na en çok yaklaştıracak hâl, O senin kalbine baktığında, senin dünya ve âhirette sadece O’nu istediğini görmesidir” dedi.

Sehl b. Abdullah der ki: “Her vakit Allah (c.c.), kullarının kalplerine bakar. Hangi kalpte kendinden başkasını görürse ona iblisi musallat eder.”

[Ravzatü’l-muhibbîn]

Adîyy bin Sâbit dedi ki: “Denilirdi ki: Namâz, muttakîlerin kurban'ıdır.”

[İbn Cerîr et-Taberî, Câmiu'l-Beyân, 17726]

"Allah Teâlâ rızıkları taksim ettiği gibi amelleri de taksim etmiştir."

Abid zatlardan Abdullah el-Umeri, İmam Malik'e mektup yazarak insanlardan kopmaya, ibadete yoğunlaşmaya ve ilimle meşguliyetten uzaklaşmaya teşvik eder. İmam Malik ona cevaben şunu yazar: "Allah Teala rızıkları taksim ettiği gibi amelleri de taksim etmiştir. Bazı insanların gönlünün inşirahı namazla olurken oruçla olmaz. Bazısınınki de oruçta olmaz da sadakada olur. Bir başkasınınki de namazda olmaz da cihadda olur. İlmi yaymak ve öğretmek ise en hayırlı amellerdendir. Ben, Allah'ın bana gönül inşirahı verdiği bu işten hoşnudum. Benim yaptığım işin sizin yaptığınızdan daha aşağıda olduğunu düşünmüyorum. Her birimizin kendi işinde hayır ve iyilik üzere bulunduğunu düşünüyorum. Bu nedenle her ikimizin de kendisine taksim edilmiş işe razı olması gerekir."

Zamanın Kıymetı

İmam Ahmed b. Hanbel'in oğlu Abdullah dedi ki: “Bir gün babama bana nasihat et dedim.”

Dedi ki: “Ey oğulcuğum! Daima hayra niyet et. Muhakkak ki hayra niyet ettiğin sürece hayır üzeresin.”

[el-Adabu'ş-Şeriyye]

İbn Kayyım rahimehullah der ki:

Her ümmetten akıl sahipleri şunlarda ittifak etmişlerdir: Cennet nimetlerine rahatlık ile ulaşılmaz, rahatlığı tercih eden kimse ebedi rahatlığı kaybeder, kişi başına gelen sıkıntılar ve dertlere tahammül etmesi miktarınca rahatlık ve lezzete ulaşır. Himmeti olmayanın sevinci olmaz, sabrı olmayanın lezzeti olmaz, zorluk görmeyenin ebedi nimetleri olmaz ve yorulmayanın rahatı olmaz. Tam aksine az da olsa (bu dünyada) yorulan bir insan (ahirette) uzun istirahat eder ve kısa bir vakit sabrın zorluğuna sabreden kimse ebedi hayat rahatlığına gider. Ebedi cennet ehlinin içinde bulunduğu tüm nimetler, (dünyada) belirli bir vakit sabretmeleri karşılığında kendilerine verilmiştir. Kendisinden yardım istenilen Allah'tır. Güç ve kuvvet sadece Allah'a aittir.

[Miftâhu Dâri's Saade]

قال الإمام أحمد بن حنبل لأحدهم:
"أخمل ذكرك؛ فإني أنا قد بليت بالشهرة".
*الآداب الشرعية لابن مفلح الحنبلي

İmam Ahmed birisine şöyle demiştir:

“(Selamet'te olmak istiyorsan) namını (ve ismini) gizli tut! Zira ben şöhret ile belaya dûçâr oldum!”

[el-Adabu'ş-Şeriyye, İbn Muflih el-Hanbeli]

قال الحسن البصري رحمه الله:
"وضع دين الله دون الغلو وفوق التقصير".
*الزهد للإمام أحمد رحمه الله

Hasan-ı Basri dedi ki:

“Allah'ın Din'i, aşırılığın altına, gevşekliğin de üstüne konulmuştur!”

[Ez-Zuhd, İmam Ahmed]