🔲 ڕوونکردنەوەیەکی پوخت لەسەر خولی فێرکاریی سەرهێڵی ڕێزمانی کوردی.
ــــــــــــــــــــــــــــــ
١- بە شێوەی سەرهێڵ (ئانڵاین) بەڕێوە دەچێت.
٢- جەختی سەرەکیی خولی ڕێزمان، لەسەر بەشی "وشەسازی" دەبێت.
٣- خولی ڕێزمان بۆ کەسانێک دەبێت، کە لانی کەم ڕێنووسی زمانی کوردی بزانن هەتا بتوانن لە ئەم خولەدا بەشداری بکەن.

بۆ ناونووسی و زانیاریی زۆرتر، پەیوەندی بە ئایدیی خوارەوە لە تەلەگرام بگرن: 👇
@sinarehimpur

🟪 چیا و شاخەکانی کوردستان
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
چیا و کورد، پەیوەندییەکی نەبڕاوەیان هەیە.
کورد لە سینەی چیا گەورە بووە.
چیا هەرگیز کوردی بەجێ نەهێشتووە و کوردیش هەرگیز چیا بەجێ ناهێڵێت.
ئەم پەیوەندییە نەبڕاوەیە، هەرگیز ناشکێت؛ بۆیە دەڵێن: "کورد دۆستێکی نییە، جگە لە چیا.
چیا بۆ کورد تەنیا شوێنێکی فیزیکی نییە، بەڵکوو دەروازەیەکە بۆ ڕۆح و هزر چونکە کورد لە چیا، فێری ئازادی و سەربەرزی و گەشەکردن بووە.
لە شەوە تاریکەکاندا، چیا بۆ کورد وەک پەناگەیەک و لە ڕۆژە ڕووناکەکانیشدا، وەک هاوڕێیەکی دڵسۆز بووە بۆیە دەتوانین بڵێین: چیا وەک پەناگەیە و کورد وەک پەنابەر.
چیا، کوردی فێر کردووە کە ژیان، شەڕێکی بەردەوامە بۆ مانەوە.

*🔲 ناوی هەندێک لە کێو و چیا و شاخەکانی چوارپارچەی کوردستان:*

🏔 چیای هەڵگورد
🏔 چیای ماکوان
🏔 چیای سەفین
🏔 چیای ئارارات/ ئاگری
🏔 شاخی جودی
🏔 شاخی پیرەمەگروون
🏔 شاخی هەورامان
🏔 شاخی قەندیل
🏔 شاخی گەڵاڵە
🏔 چیای شەنگاڵ
🏔 چیای زاگرۆس
🏔 شاخی شاھۆ
🏔 شاخی سوورێن
🏔 چیای مامەند
🏔 شاخی باڵانبۆ
🏔 شاخی ئەڵوەند
🏔 چیای باڵاکێو
🏔 کێوی کوچکەڕەش
🏔 چیای سپیلک
🏔 چیای ئاسنەوان
🏔 چیای کونەکۆتر
🏔 چیای سەرسەنگ
🏔 چیای شەگەور
🏔 چیای پیرمەم
🏔 چیای کارۆخ
🏔 چیای شێخ ناسر
🏔 چیای ڕۆڵە
🏔 چیای پیرس/ پێرس
🏔 چیای کەچەڵپیر
🏔 شاخی تەندوورەک
🏔 چیای کوردان یان چیای کورمانجان
🏔 شاخی بەنی هەریر
🏔 شاخی کۆڕەک/ کوڕەک
🏔 چیای ئەزمەڕ
🏔 چیای چلچەمە
🏔 چیای بۆتین
🏔 چیای سیپان
🏔 چیای سورداش
🏔 چیای گۆڤەند
🏔 چیای موسەک
🏔 چیای شیرین
🏔 چیای شینگەر
🏔 چیای چارچەل
🏔 شاخی بۆزێ سینا/ بۆزی سینا
🏔 کێوی حاجی ئیبراھیم
🏔 چیای کەڤر یان کەبیر
🏔 کێوی چەکەر
🏔 چیای گارا
🏔 چیای ھەندرێن
🏔 شاخی زێویە
🏔 چیخی دەرێ
🏔 شاخی زۆزک
🏔 شاخی زەردە
🏔 چیای قەڵاتە/ قەڵاتێ
🏔 شاخی بەرانان
🏔 شاخی بەردەڕەش
🏔 شاخی گڵەزەردە
🏔 شاخی قەلەندەر
🏔 شاخی بەردەسوور
🏔 شاخی سەنگەسەر
🏔 شاخی برادۆست
🏔 چیای قەرەچووغ
🏔 شاخی کێلەشین
🏔 شاخی چەمچەماڵ
🏔 شاخی چنارە
🏔 شاخی قولەڕەش
🏔 شاخی پاڵنگان
🏔 شاخی داڵانپەڕ
🏔 شاخی بایکەوان
🏔 شاخی بەمۆ
🏔 چیای شانشین
🏔 شاخی کەڵکوژ
🏔 شاخی گرێچیا
🏔 چیای قەرەداغ
🏔 چیای شوان
🏔 چیای ھەمزەی عەرەو (حەمزە عەرەب)
🏔 چیای چلتەن
🏔 چیای نەقارەکوت
🏔 کێوی نەکەرۆز
🏔 کێوی وەزەنە
🏔 شاخی ڕووش
🏔 کێوی ئاڵمەڵوو
🏔 کێوی مێرگەنەخشینە
🏔 چیای حەساری سەکران
🏔 چیای حەمرین
🏔 چیای گۆمی بێکۆدیان
🏔 چیای کارۆخ
🏔 چیای گمۆ
🏔 چیای کوڕەکاژاو
🏔 چیای هەوارەبەرزە
🏔 چیای چایەر
🏔 چیای شنروێ
🏔 چیای هەوشین
🏔 چیای گۆیژە
🏔 چیای باواجی
🏔 چیای هەیبەت سوڵتان/ قەشقە
🏔 چیای قەرەسەرد
🏔 کێوی ئاویەر
🏔 کێوی هەنگەژاڵ
🏔 کێوی خاتوون شیشەڕێ
🏔 شاخی عەواڵان
🏔 کێوی هەوازۆ
🏔 چیای ئاتەژگە/ ئاتەشگە
🏔 چیای کوڕیس
🏔 کێوی بێستوون
🏔 کێوی چوارزەوەر
🏔 کێوی سامڕەند
🏔 چیای چواس
🏔 چیای شاخەڕەش
🏔 چیای ئاسۆس
🏔 چیای زێڕنەکێو
🏔 کێوی وێجی
🏔 چیای ماکۆک
🏔 چیای بێترخێن
🏔 چیای بێرمکە
🏔 چیای عەفرین
🏔 شاخی سڵێن
🏔 کێوی پەرێشان
🏔 کێوی پەنجەعەلی
🏔 کێوی پیر مەحموو
🏔 کێوی ئاربابا
🏔 کێوی دوزین
🏔 کێوی قەڵوەز
🏔 کێوی بەدر
🏔 شاخی دەرەویان
🏔 کێوی داڵاهۆ
🏔 چیای چەرمووسوار
🏔 چیای بزاو
🏔 کێوی گوواوڕ
🏔 شاخی تیلەکۆ
🏔 شاخی نواکێو
🏔 کێوی تاقوەسان/ تاقۆسان
🏔 کێوی داڵاخانی
🏔 کێوی قوتەچەرمی
🏔 شاخی مایان کۊیه
🏔 کێوی پەڕاو
🏔 چیای گردەڵ
🏔 کێوی عەمله قۊیت
🏔 کێوی دنە وشک
🏔 کێوی بەنیگەز
🏔 کێوی هەمڕۆڵە/ هەمڕووڵە/ هەمڕوڵە
🏔 کێوی ئاخ داخ
🏔 کێوی پیران
🏔 کێوی ناودار
🏔 کێوی ناوکەل
🏔 کێوی پاتاق/ بانتاق
🏔 کێوی داریان
🏔 کێوی کەچەڵ
🏔 کێوی گوڵەین
🏔 کێوی کەمەرزەرد
🏔 کێوی سیاوانە
🏔 کێوی ملیەنەی
🏔 کێوی سیاتایەر
🏔 کێوی باینگان
🏔 کێوی ئەنزەڵ
🏔 کێوی زنگلیان
🏔 کێوی کانی عەزیز
🏔 کێوی کەل داوو
🏔 کێوی زەردەمار
🏔 کێوی بانی هەوان
🏔 شاخی شیاکێو
🏔 شاخی کفراوڕ
🏔 کێوی ناڵەشکێنە/ ناڵشکێنە
🏔 چیای تەرەغە
🏔 و... هتد

*🔴 تێبینی*
چەندین وڵاتی داگیرکەر، کوردستانی گەورەیان - کە وڵاتێکی زۆر شاخاوییە - داگیر کردووە و ئەم چیا و شاخانە، بەشێک لە ناوچە ستراتیژی و مێژوویییەکانی کوردستانن.

لە نووسینی بابەتێکی وا، کۆکردنەوەی ناوی هەموو چیاکانی کوردستان، ئەستەمە لەبەر ئەوەی سەدان چیا و شاخ و کێوی تێدایە.

لەم بابەتە، ناوی هەندێ لە شاخ و کێو و چیاکانی کوردستانم کۆ کردووەتەوە و لە خوێنەرانی بەڕێزی ئەم بابەتە لە هەر چوارپارچەی کوردستان داوا دەکەم کە ناوی چیاکانی ناوچەی خۆیان بنووسنەوە، تاکوو بابەتەکە دەوڵەمەندتر ببێت و لە داهاتوودا سەرچاوەیەک بێت بۆ ئەوەی فەرهەنگی چیاکانی کوردستان بنووسرێتەوە.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
🖋️ ئامادەکردن و کۆکردنەوەی: **ئیدریس هاشمی

🌻** @renusisaratayi

وەرگیراو لە پەڕەی ڤەژینبوکس:
👇👇👇👇👇👇👇
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
🎉 هۆگرانی زمان و ئەدەب و مێژووی کورد!
«نۆیەم ساڵی کردنەوەی ڤەژینبوکس» و «ڕۆژی جیهانیی زمانی دایک»تان لێ پیرۆز بێت.

✴️ ئێستا دەتوانن 22821 پارچە دەق لە 247 کتێبی 139 نووسەر/شاعیر لە ڤەژینبوکسدا بخوێننەوە.

🙏 بۆ ئەم خەباتە مەزنە زۆر سوپاسی بەشداربووانی پرۆژەکە دەکەین کە لە ساڵی 2016ەوە لە تایپ و پێداچوونەوە و بڵاوکردنەوەی دەقەکاندا هاوکارییان کردووە. هەروەها زۆر مەمنوونی بنەماڵەی نووسەر و شاعیرە ڕەحمەتییەکان و دەزگاکانی چاپ و بڵاوکردنەوەین کە بە دڵێکی فراوانەوە فایلەکانیان بۆ ناردین. سوپاسێکی تایبەتیش لەو خۆشەویستانە دەکەین کە لەم بارودۆخە ئابوورییە خراپە درێژخایەنەدا، بە یارمەتیی دارایی، پرۆژەکەیان ژیاندووەتەوە.

چەند تێبینی:
🗓 ئەمساڵ، لە بەشی گەڕانی پێشکەوتووی ڤەژینبوکسدا، گەڕان بەپێی ساڵی بەرهەمهێنانی دەقەکەشمان زیاد کرد کە هیوادارین کەڵکی هەبێت بۆتان.

✨ لەم دوایییانەدا، پێشکەوتنی ژیریی دەستکرد لە زمانی کوردیدا هەلێکی باشی بۆمان ڕەخساندووە بۆ خێراترکردنی پەرەپێدانی پرۆژەکە. هیوادارین بتوانین لە ساڵی داهاتوودا بە یارمەتیی بەرنامەکانی گۆڕینی دەنگ بۆ دەق و وێنە بۆ دەق کۆمەڵێکی زۆرتری دەق زیاد بکەین بە ڤەژینبوکس.

📢 بە داخەوە تا ئێستا نەمانتوانیوە ڕێژەیەکی بەرچاو لە دەقی شێوەزارەکانی خوارووی کوردستان بڵاو بکەینەوە. تەنیا هۆکاری کەمبوونی بەشداربووی شارەزای ئەو شێوەزارانە بووە. هەر لێرەوە داوا لە خەڵکی پارێزگاکانی کرماشان و ئیلام و لوڕستان دەکەین کە بێن بە هانای پرۆژەکەوە با هەرچی دەقی گونجاوی ئەو ناوچانە هەیە زیاد بکرێن بە ڤەژینبوکسیش.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
ئێمەیش وەک ستافی فێرگەی زمانی کوردی ☀️، سپاس و پێزانینی فراوانمان هەیە بۆ 9 ساڵ خەباتی ڤەژینبوکس لەپێناوی زمانی کوردی کە دڵسۆزانە، تێکۆشەرانە، خۆبەخشانە و بەبێ چاوەڕوانی، خزمەت بە زمانی کوردی دەکەن. 🌹

*🌻*** @renusisaratayi

? @renusisaratayi

? @renusisaratayi

? **نووسینی هەندێک لە پیتە کوردییەکان و هەندێک زانیاری، ئەویش لە ڕێگەی بەکارهێنانی پیتی ئینگلیزیی تەختەکلیلی کۆمپیوتەر بە یونیکۆد.

زۆر سپاس بۆ کوردزمان.?
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
?** @renusisaratayi

? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ??

*? هاوەڵکاری (ئێستا) و چەند پرسیارێکی گرنگ
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
1. هاوەڵکاری (ئێستا) لە چییەوە هاتووە؟*
(ئێستا) لە سەرەتادا "ئیسا" بووە.
پێک هاتووە لە: جێناوی ئی + سا
"ئی" بە واتای: "ئەم"
"سا" بە واتای: "کات و وەخت"
ئێستا = ئەم کاتە

2. هاوەڵکاری "ئێستا" چ جۆرە هاوەڵکارێکە؟
هاوەڵکاری کاتە و کاتی بەجێهێنانی کارێک نیشان دەدات. وەک:
ئەوان "ئێستا" نانەکەیان دەخۆن.
من "ئێستا" کچێکی جوانم بينی.

3. ڕوخسارە جیاوازەکانی "ئێستا" کامانەن؟
ئێستاکێ، ئێستاکە، ئێستاکانێ، ئێستەکانێ، ئەمێستا، ئەمێستاکە، ئەمێستاکێ، ئەمێستاکانێ، ئێسا، ئێساکە، هێستاکینێ، ئێستاکونێ، ئێستاکینە، ئێستاکییە، ئیسا، ئیساکە، ئیساکی، ئیسە، ئیسەنە، ئیستە، ئایسە و... هتد

هەروەها چەند شێوازێکی تر هەن وەکوو: ئەلعان، ئەلعانەکە، ئەلعانەتی، ئەلعانێ، ئەلعانۆ، ئەلحان، ئەلئان، ئەلئانە، ئێرنگە و... هتد

4. ئایا ئەو ڕوخسارانەی "ئێستا"، کە لە سەرەوە ئاماژەی پێ کرا، وەک: ئێستاکێ، ئەمێستا، ئێستاکانێ و... هتد لە زمانی نووسین واتە: نووسینی ستاندارد و پێوەر پێویستن؟ (نە).
لەبەر ئەوەی لە ئاستی هاوەڵکاری "ئێستا"، چەند تەکواژی بۆش پەیدا بوون و ئەم وشەیە بەم تەکواژە بۆشانە دەوری گیراوە کە پێویست ناکات و خودی وشەی (ئێستا) بۆ نووسینی پێوەر شیاو و لەبارە.

? هەندێ لەو تەکواژە بۆشانە ئەمانەن:
? هەندێ جار نووسەران تەکواژی بۆشی (کێ)ی پێ زیاد دەکەن کە پێویست ناکات و "ئێستا" شیاوە. وەک:
ئێستا + "کێ" = ئێستاکێ
"ئێستاکێ" بۆ خوێندنگە دەچم.
"ئێستا" بۆ خوێندنگە دەچم. ✅

? هەندێ جار نووسەران تەکواژی بۆشی (ئەم)ی پێ زیاد دەکەن کە پێویست ناکات و "ئێستا" شیاوە. وەک:
"ئەم" + ئێستا = ئەمێستا
"ئەمێستا" نامەیەکم نووسی.
"ئێستا" نامەیەکم نووسی. ✅
? هەرچەندە لە شیعری شاعیرانی گەورەی گەلەکەمان و هەروەها نالیی مەزنیش وشەی "ئەمێستا" هاتووە و نکۆڵیی لێ ناکرێت بەڵام بۆ نووسینی پێوەر "ئێستا" لەبار و گونجاوە.
هەتا تۆم ئاشنا بووی، ئاشنام بوون
ئەمێستا موو بە مووم ئەغیارە بێ تۆ
"نالی"

? هەندێ جار نووسەران، هاوکات دوو تەکواژی بۆشی (ئەم) و (کێ)ی پێ زیاد دەکەن کە پێویست ناکات و لە نووسینی پێوەر، "ئێستا" لەبار و شیاوە. وەک:
ئەم + ئێستا + کێ = ئەمێستاکێ
"ئەمێستاکێ" کێ دەزانێت تاوانبار کێیە؟
"ئێستا" کێ دەزانێت تاوانبار کێیە؟ ✅

? هەندێ جار نووسەران، هاوکات دوو تەکواژی بۆشی (کێ) و (انێ)ی پێ زیاد دەکەن کە پێویست ناکات و لە نووسینی پێوەر "ئێستا" لەبار و شیاوە. وەک:
ئێستا + کێ + انێ = ئێستاکانێ
"ئێستاکانێ" خەڵکێکی زۆر، تامەزرۆی فێربوونی زمانی کوردین.
"ئێستا" خەڵکێکی زۆر، تامەزرۆی فێربوونی زمانی کوردین. ✅

? دەرەنجام/
ئەگەر کێشەی ئەم تەکواژە بۆشانە یەکلایی نەکرێتەوە، ئەگەری ئەوە هەیە کە لە داهاتوودا وشەیەکی نامۆی وا لە نووسینی نووسەرانی زمانی کوردی ببینین!
"ئەم" + ئێستا + "کێ" + "انێ" = ئەمێستاکانێ❌
لە حاڵێکدا پێویست بە وشەیەکی وا نییە و خودی وشەی "ئێستا" بۆ نووسینی فەرمی و پێوەر، لەبار و شیاوە.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
?ئیدریس هاشمی
?**** @renusisaratayi

*? هاوەڵکاری (دیسان) و چەند پرسیارێکی گرنگ
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
1. (دیسان) چ جۆرە هاوەڵکارێکە؟
هاوەڵکاری دووبارەکردنەوەیە و ئاماژە بە دووپاتبوونەوەی ڕوودانێک دەکات.
بەفری خەم دیسان وڵاتی گرتەوە.
کابرا دیسان* وەڵامی دایەوە.

2. ڕوخسارە جیاوازەکانی "دیسان" کامانەن؟
دیسانەی، دیسانەوە، دیسانەوانێ، هەمدیس، هەمدیسان، هەمدیسانەوە، هەمدیسانەوانێ، هەمیس، هەمیسا، هەمیسان، هەمیسانەو، هەمیسانەوە

3. ئایا ئەو ڕوخسارانەی "دیسان"، وەک دیسانەوە، هەمدیسان، دیسانەوانێ و... هتد لە زمانی نووسین واتە: نووسینی ستاندارد و پێوەر پێویستن؟ (نە).
لەبەر ئەوەی خودی وشەی "دیسان" واتای دووبارەبوونەوەی ڕووداو دەگەیەنێت و پێویست بە تەکواژی بۆش ناکات؛ واتە: پێویست ناکات (هەم) و (ەوە) و (انێ)ی پێ زیاد بکەین؛ چونکە بە لابردنی "هەم" و "ەوە" و "انێ"، نە وشەکە واتاکەی دەگۆڕێت و نە ئەرکە ڕێزمانییەکەشی گۆڕانی بەسەردا دێت؛ بەڵام بەداخەوە دەبینین کە لە زمانەکەماندا، هاوەڵکاری "دیسان"، بەهۆی ئەو تەکواژە بۆشانە، لاواز بووە و دەوری گیراوە.

*? هەندێ لەو تەکواژە بۆشانە کە لەگەڵ "دیسان" دێن، ئەمانەن:*

? دیسان + ەوە = دیسانەوە
(بۆ نووسینی فەرمی "ەوە" زیادەیە و دیسان شیاوە).
دیسانەوە هاتمەوە.
دیسان هاتمەوە. ✅

? هەم + دیسان = هەمدیسان
(بۆ نووسینی فەرمی "هەم" زیادەیە و دیسان شیاوە).
هەمدیسان هاتمەوە.
دیسان هاتمەوە. ✅

? هەم + دیسان + ەوە = هەمدیسانەوە
(بۆ نووسینی فەرمی "هەم" و "ەوە" زیادەن و" دیسان" شیاوە).
هەمدیسانەوە هاتمەوە.
دیسان هاتمەوە. ✅

? هەم + دیس = هەمدیس
(بۆ نووسینی فەرمی "هەم" زیادەیە و "دیس" دەمێنێتەوە کە لە بەکارهێناندا بێواتایە؛ کەواتە "دیسان" شیاوە).
هەمدیس هاتمەوە.
دیسان هاتمەوە. ✅

? هەم + یسان = هەمیسان
(بۆ نووسینی فەرمی "هەم" زیادەیە و "یسان" دەمێنێتەوە و دەنگی (د) گۆ نەکراوە و پێویستە "د"ی پێ زیاد بکەین و "دیسان" شیاوە).
هەمیسان هاتمەوە.
دیسان هاتمەوە. ✅

? دیسان + ەوە + انێ = دیسانەوانێ
(بۆ نووسینی فەرمی "ەوە" و "انێ" زیادەن و "دیسان" شیاوە).
دیسانەوانێ هاتمەوە.
دیسان هاتمەوە. ✅

? هەم + دیسان + ەوە + انێ = هەمدیسانەوانێ
سێ تەکواژی بۆشی هەڵگرتووە کە بریتین لە: (هەم، ەوە، انێ) کە زیادەن و تەنیا "دیسان" شیاوە.
هەمدیسانەوانێ سەرما دەستی پێ کرد.
دیسان سەرما دەستی پێ کرد. ✅
و... هتد

? دەرەنجام
هاوەڵکاری (دیسان):
١- خۆی واتای دووبارەبوونەوەی ڕووداو دەگەیەنێت.
٢- ڕەوا نییە تەکواژی بۆشی پێ زیاد بکەین.
٣- بەبێ تەکواژی بۆش واتاکەی ناگۆڕێت.
٤- بەبێ تەکواژی بۆش، ئەرکە ڕێزمانییەکەی لەدەست نادات.
٥- لە زمانی فەرمیی نووسیندا، پێویستمان بە ڕوخسارەکانی "دیسان" - کە لە سەرەوە ئاماژەم پێ کرد - نییە و خودی هاوەڵکاری "دیسان"، کۆیان دەکاتەوە و واتای دووبارەبوونەوەی ڕووداوی کار، بەجوانی دەبەخشێت.
٦- ئەو ڕوخسارانەی دیسان، وێ دەچێت کە لە ئاخاوتنی ناوچەکاندا کەڵکی لێ وەربگیرێت و لە نووسینی فەرمی، (دیسان) شیاو و لەبارە.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
? ئیدریس هاشمی
?**** @renusisaratayi

*? [ەوانێ] و چەند پرسیارێکی گرنگ
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
?ئەڕۆمەوە + (ەوانێ) = ئەڕۆمەوانێ
?هاتمەوە + (ەوانێ) = هاتمەوانێ
?نایەتەوە + (ەوانێ) = نایەتەوانێ
?چوومەوە + (ەوانێ) = چوومەوانێ
?خواردمەوە + (ەوانێ) = خواردمەوانێ
?ژێرەوە + (ەوانێ) = ژێرەوانێ
?*سەرەوە + (ەوانێ) = سەرەوانێ
و... هتد

1. ئەو (ەوانێ)ی کۆتایییە چییە؟
وشۆکە یان تەکواژی بۆشە کە لە هەندێک ناوچەدا دەچێتە سەر پاشگری "ەوە" لە پاشگری دووپاتکردنەوەدا و سیمای یەکبوون هەڵدەگرێت. وەک:
سانا ڕۆیشتەوە. - سانا ڕۆیشتەوانێ.
سانا هاتەوە. - سانا هاتەوانێ.
من دەڕۆمەوە. - من دەڕۆمەوانێ.

2. بۆچی پێی دەڵێن: تەکواژی بۆش؟ چونکە دەنگی هەیە و ڕەنگی نییە؛ واتە: ڕوخساری ماددی هەیە بەڵام هیچ ڕۆڵ و واتایەکی نییە. بە واتایەکی تر، بەکارهێنانی وەک ئەوەیە کە وزە بەفیڕۆ بدەین و باشترە بەکاری نەهێنین. تەنیا پاشگری "ەوە" بەسە و (ەوانێ) زیادەیە:
من هاتمەوە. نەک من هاتمەوانێ.
نموونەی تەکواژی بۆشی وا لە شاری هەولێر و ناوچەکانی دەڤەری هەولێریش هەیە کە:
جێناوی (ێت) دەکەنە (ێتن) و
جێناوی (ات)یش دەکەنە (اتن) کە پێویست ناکات و [ات/ ێت] گونجاوترن.
ئەو دەچێت بۆ خوێندنگە. نەک دەچێتن.
ئەو نان دەخوات. نەک دەخواتن!

3. ئایا پێویستە (ەوانێ) بگاتە زمانی نووسین و بەتایبەت لە نووسینی پێوەر یان ستاندارد کەڵکی لێ وەربگیرێت؟ (نە).
چونکە بەهۆی بەکارهێنانی (ەوانێ)، چەند دەنگێکی لاوەکی دەخەینە سەر (ەوە) کە پاشگری تایبەتییە بەبێ ئەوەی هیچ پاساوێکی بۆ بهێنینەوە؛ لە بەرژەوەندیی زمانی نووسیندایە کە ئەم وشۆکەیە لا ببرێت چونکە هیچ ڕۆڵ و واتایەکی نییە و بەکارهێنانی وزەبەفیڕۆدانە و باشترە هەر لە "ەوە" کەڵک وەربگیرێت.

4. ئایا لابردن و سڕینەوەی (ەوانێ) لەسەر وشەکان، ناڕێزمانییە؟ (نە).
لابردنی (ەوانێ)، نە ناڕێزمانییە و نە دەبێتە هۆی ناڕێکی و کلۆربوونی ڕوخساری پاشگری "ەوە". بە پێچەوانەوە (ەوانێ) ڕوخسارێکی بێواتایە کە لە هەر جێیەکدا پاشگری (ەوە) دێت پێیەوە دەلکێت و تەشەنەی کردووەتە نێو زمانەکەوە و پەرەی سەندووە.
ئەگەر (ەوانێ) بسڕینەوە، وشەکە واتای خۆی دەپارێزێت و هیچ کێشەیەکی نییە کەواتە بەکارهێنانی زیادەیە:
هاتمەوانێ - (ەوانێ) = هاتمەوە.

5. ئایا بەکاربردنی (ەوانێ)، تەنیا تایبەتە بە شاری سلێمانی؟ (نە).
جگە لە شاری سلێمانی، لە شاری بانە و دێهاتەکانی و هەروەها تا ڕادەیەکی زۆر کەمتر، لە هەندێ لە دێهاتەکانی دەڤەری بۆکان و مەهابادیش بیستراوە کە خەڵک لە قسەکانیاندا، (ەوانێ) بەکار دەهێنن.

6. ئایا (ەوانێ) تەنیا دەلکێت بە کارەوە؟ (نە).
(ەوانێ) دەلکێت بە هەموو کەرەستە ڕێزمانییەکان کە پاشگری "ەوە"یان پێوەیە. بۆ نموونە:
*?لەگەڵ کار:*
هاتمەوە + (ەوانێ) = هاتمەوانێ.
خواردمەوە + (ەوانێ) = خواردمەوانێ.

*?لەگەڵ ئامراز:*
لە + من(ەوە) لە منەوە(ەوانێ) = لە منەوانێ
تێیەوە + (ەوانێ) = تێیەوانێ
لێیەوە + (ەوانێ) = لێیەوانێ
بە + ئەو(ەوە)(ەوانێ) = بە ئەوەوانێ
دەچێت بە/دەچێتە/دەچێتەوە/دەچێتەوانێ
دەچێتە ناخەوە./ دەچێتە ناخەوانێ.
دەچێتە دڵەوە./ دەچێتە دڵەوانێ.
و...

*?لەگەڵ هاوەڵکاری شوێن:*
ژێرەوە + (ەوانێ) = ژێرەوانێ
سەرەوە + (ەوانێ) = سەرەوانێ
و...

*?لەگەڵ کەرەستەکانی تر:*
دیسانەوە + (ەوانێ) = دیسانەوانێ

*? تێبینی//
دەبێ ئاماژە بە خاڵێکی گرنگ بکەم ئەویش ئەوەیە کە (ەوانێ)، هەرچەندە تەکواژێکی بۆشە بەڵام دەلکێت بە چەند کەرەستەیەکەوە کە ئەو کەرەستانە بە هیچ شێوەیەک "ەوە" وەر ناگرن؛ بەڵام (ەوانێ) وەردەگرن؛ بۆ نموونە:
ئەمەتا + ەوە ❌
ئەمەتا + ەوانێ = ئەمەتانێ ✅*

ئەوەتا + ەوە ❌
ئەوەتا + ەوانێ = ئەوەتانێ ✅

کوا + ەوە ❌
کوا + ەوانێ = کوانێ ✅

کامەتا + ەوە ❌
کامەتا + ەوانێ = کامەتانێ ✅

ها + ەوە ❌
ها + ەوانێ = هانێ ✅
و...
ئەمەتا = ئەمەتانێ (یەک واتایان هەیە).
ئەوەتا = ئەوەتانێ (یەک واتایان هەیە).
کامەتا؟ = کامەتانێ؟ (یەک واتایان هەیە).
ها = هانێ (یەک واتایان هەیە).
کوا؟ = کوانێ؟ (یەک واتایان هەیە).

کوانێ ئەو پەنجە کە توندی دەگوشی مەمکی توند؟
کوانێ ئەو پێیە کە بۆ ژوانێ دەچوو گونداوگوند؟

کوانێ ئەو چاوە کە هەر جوانی دەبینی و چی دی؟
کوانێ ئەو بیرە کە هەڵدەفڕی بەرەو بەرزی و دوند؟
"مامۆستا هێمن"

*? دەرەنجام
ڕای زۆربەی زمانناسان، ڕێزماننووسان، پسپۆڕان و شارەزایانی زمانی کوردی ئەمەیە کە:
(ەوانێ) ? تەنیا لە شێوەزاری ئەو ناوچانەی کە قسەی پێ دەکەن کەڵکی لێ وەربگیرێت و بەکاربردنی لەو ناوچانە سەنگین و ڕەنگینترە.
لە بەرژەوەندیی زمانی نووسیندایە کە ئەم تەکواژە لە نووسینی فەرمی و ستاندارد لا ببرێت.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
? ئیدریس هاشمی
?*** @renusisaratayi

بە ناوی خوای گەورە و دلۆڤان.
لای خواوە هاتووین و هەر بۆ لای ئەویش دەگەڕێینەوە.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
بە داخ و کەسەرێکی زۆرەوە هەواڵی کۆچی دواییی باوکی بەڕێز خاتوو (بەهار)مان پێ‌ گەیشت. ??

بە نوێنەرایەتی لە دەستەی بەڕێوەبەرانی فێرگەی زمانی کوردی ☀️، پرسە و سەرەخۆشیی خۆمان ئاراستەی خاتوو بەهار و بنەماڵەی هێژایان دەکەین.

ئینشائەڵڵا ڕۆحی کۆچکردوو بە بەهەشتی بەرین شاد بێت و خەمی دواییی بەڕێزانیان‌ بێت و سەبووری بدرێت بە بنەماڵە و کەسوکاری بەڕێزانیان.

@bahar8536
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
بەڕێوەبەرانی فێرگەی زمانی کوردی ☀️