https://youtu.be/5fDDUBwMGsU?si=irvTtDZE3mZkr7e9

YouTube

EKG STAND UP #2

EKG kanaliga obuna bo'ling: https://www.youtube.com/channel/UCUt8PnnpL5b8WpbfuDcWloA EKG STAND UP #2 ishtirokchilari: Abbos Serobov https://www.instagram.com/seroboff/ Azimbek Xushmamatov https://www.instagram.com/azimbekxushmamatov/ Kamol Abdulatipov …

Донишманд Азизиддин Насафий одам ҳаёти давомида ўсимлик руҳи, ҳайвон руҳи ва одам руҳи ва хоказоларга қараб тараққий этишини ёзади.

Ўсимлик руҳи, Кафка мисрасида келтиргандек, ҳиссиёти билан дунёга муносабатга киришади. Дунёни тўғридан-тўғри қабул қилади. Ўсимлик ёки ҳайвон руҳи деганда қандайдир бир шарпа манзарасини яратмаслигимиз керак.

Ўсимлик руҳи эволюциясида муносабатни тўғридан-тўғри қабул қилмай, мушоҳада қилишни ўрганса, одам руҳи даражаси tomon шанси шунча ортади.

Аксинча, ҳайвон руҳида қолади. Бу ерда руҳ деганда, сифатлар тушунилади. Ҳайвон руҳли фақат, масалан, боласига жуда меҳрибон бўлади. Бошқага буни кўрсатолмайди. Коррупция. Маҳаллийчилик. Таниш-билишчилик ва хоказо. Одам руҳи билан фарқ шунда дегандай бўлади А.Н.

Одамзот ўзини идеаллаштиради. Безакка моил. Лекин қандай бўлса шундай ҳолатини идеал кўрган, дунё манзарасини кўриб даҳшатга тушади. Ва чуқур мушоҳадага моил бўлади.

Бу Кафканинг “Қалъа” романи ҳақида. Ва “ зулм абадий тараққиётимизнинг бир зарурияти” деб бежизга ёзмайди. Бу зулм demak керакли нарса дегани эмас.

Сен қалъадагилар билан қандай муносабат қилсанг, улар сенга шумуносабатингга идеал жавоб жавоб берадилар. Сенинг истаганингни мукаммал қилиб беради.
3 -қисм тугади.

Мурод Човуш

“Қалъа” романида муаллиф психологияси ҳам қатнашганида “женский роман” турига ўхшарди.

Муаллиф таассуротларини қисмларга бўлиб ташлайди. Қисмларни майдалаб, қиймалайди: хулосага шошилмайди.
Хулосага келмайди ҳам. Бўлакларга бўлинган таассуротларга ном бериш банд қилади. Тартиб ўрнатмоқчи бўлади.
Кафка “ асар бу форма, бошқа нарса эмас” деб ёзади. Асарни ўқиш ичидан маъно қидиришмас. Мақсад, асарнинг формасини гавдалантириш.

Кафка “Маънавий оламдан бошқа ҳеч нарса йўқ: ҳиссиёт, таассурот олами дейдиганимиз, маънавий олам ичида зулм тусига киради.
Зулм деб аниқлаштирилган бу нарса абадий тараққиётимизнинг қайсидир лаҳзасидаги зарурият холос ”деб ёзади.

Фақат ҳиссиётлар, таассуротлар билан тез хулоса чиқарамиз. Ҳиссиётлар, таассуротлар бу охирги нуқта, мева деб ўйлаймиз.
Кафка эса ёзади: “Одамлар билан муносабат ўзингни чуқур таҳлилга ундайди”.

Чуқур таҳлил одамни жамлайди. Чунки энди таассурот қолмайди. Унинг ҳамма бўлаклари номланган.

Шунда Кафка ёзади: “Маънавий дунёдан бошқа ҳеч нарса йўқлигининг исботи умид хаёлини йўққа чиқаради ва бизга тўлақонли ишонч беради.”

2-қисм тугади.

Мурод Човуш

ҚУЁШ ЧАҚНАШЛАРИ

Автобусда, поездда, тоғда, йўлда, скамейкада, ишда, уйда эсга тушган бадиий -кино ҳақда ҳаваскор мақолалар ёзилди. 2 йил ёки 3 йилми? Телеграмдаги киносанаъти каналида чиқти.

Киномақолалар остида кино соҳасидагилар ва шунҳа яқин, мақолалар кинотанқидга узоқдалигини хўп шарҳлар қилишди, раҳмат.

Канал админи, бечора, муаллиф ўта шахсий таассуротларини билдиряпти холос деб кинобилимдонлар олдида узрини хўп сўради.

Бу таассуротлар эмасди.

Бизнес ўргатувчилар одам ҳар бир нафасини пулга айлантириш керак дейишади ёки шунга яқин бир гап. Қаерингдир оғриб қолса, уни киномақолага айлантир. Қаеринг оғриганини билиш ҳам қийин, бизнинг докторлар эса ўзимиз каби уқувсиз, фақат маблағингни шилишади.

Автобусда, метрода, йўлда, тоғда, уйда, кафеда, денгизда… эсга тушган қайсидир кино аъло диагноз.

Гоҳида у киномақола қолипига сиғмай бадиий шаклга айланиб, яна ўрнига қайтарди. Админлар, тўхтамай, уни романга айлантириб ташланг дейишди. Камина эса кинога форма сифатида қарашни ҳеч тўхтатмадим. Соғлиқ - энг муҳими. Бу форма яхши бир доктор бўлди.

Яхши саргузашт бўлди. Бу киномақолалар.

Уни энди тахлаб, таҳрир қилиб, тўлдириб, китоб ҳолига келтириш керак. Уларда ора-орада эстетика ва дид ҳақда ҳам ёзилиб кетди. Киночилар эътиборни бўлишганидан бу.

Хуллас, яна бир ишлаш керак.

Мурод Човуш

Франс Кафканинг “Қўрғон” , узр, “Қалъа” романини олдин рус тилида ўқиганман. Охиригача эмас. Идрокимнинг кучи етмаган. Энди ўзбек тилида охиригача ўқиб қўймоқчи бўлдим.

Ҳали тугатмадим. Бу китобни охиригача ўқиш шарт ҳам эмас.
Кафканинг кундаликлари кўпроқ қизиқ ва тиниқ (Харьков шаҳридаги “Фолио” нашриётида чиққан). Кундалигидаги кўп жойлар мавҳум бўлсада уларда поэзия борлиги ўқувчида янги қитъани кашф қилдиради.

“Қалъа” романи “Хамса”даги айрим моментларни эслатади. “Хамса” да қаҳрамон қўрғонга кириш учун бир қанча ҳаракатлар қилади.

“Хамса” воқеа, ҳодисаларнинг таърифини келтиради; символлаштиради. Қаҳрамон қўрғонга кириш учун тўсиқлардан ўтиши керак.

“Қалъа” романида эса қаҳрамон муносабатлардаги воқеа, ҳодисаларнинг гирдобида қолади.

Кафка учун кундалик ҳаётдаги муносабатлар мистик тус олган. “Қалъа” да бу нарсага сайқал берилган. Сайқаллаштириш шу даражадаки, китобни охиригача ўқиш маънисиздай туюлади.

Кафка оилавий ҳаётини тузатиш- масалан- уйланиши эркини йўқотишга тенг ёки тенгмаслигини матн орқали кўради:

Ёзувчи муносабатлардаги сири- эркидан айрилмаслик учун ҳам доим бошқалар билан муносабатларининг жиддийлашувидан қочади;

Ҳаёт — доим одамлар бир-бирига халақит қилиши, ёрдам бериш эмас. Ҳаёт — доим бировнинг сакинатини-сирини бузиш, тинчини бузиш.

Биринчи қисм тугади.

Мурод Човуш

ЖАМИЯТНИНГ ИЧИНИ НИМА КЕМИРЯПТИ?

“Гилберт Грейпнинг ичини нима кемиради” фильми 1993 йилда суратга олинган. Фильм эскирмайди. Тўғрироғи ундаги мавзу ва ғоя эскирмайди. Ўйлаб қолдим, ҳозир ўзбек санъатида озодлик ғояси борми? Ёзувчи Исажон Султон шу мавзуда роман ёзганди:”Озод” романи. Роман юқорида тилга олинган фильмга нисбатан ниҳоятда китобий тус олади.

“Гилберт Грейпнинг ичини нима кемиради” романини ёзувчи ва кейинчалик режиссёр Питер Симпсон Хежес ёзган. Роман мавзуси, албатта, ёзувчининг ичини кемирган.

Кўп асарлар, фильмлар қулликни тарғиб қилади: сентименталлик; жабр кўрган, мазлум қиёфасини танлайди, нимагадир эришиш ёки кимгадир ғоя планига кирган, Антонен Арто айтгандай, ҳис-туйғулар охирги нуқтасига етмасдан уларни аборт қилиш- пафосни ерлаштириш нормага айланган.

Санъатнинг бош ғояси эркинлик унутилган. Фильм томошабинга шу ғояни эслатади. Фильм ғоя асосида қурилган. Муаллиф ҳам романни ёзиш жараёнида эркинликка чиқади. Сўнгги 50-60 йиллардаги америка адабиёти Ж.Селинжернинг “Жавдарзор четидаги жарлик” романининг давомидай туюлади. Бу албатта, Селинжернинг таъсири. “Гилберт Грейп…” асарида шу унсур сезилади. Бу табиий. Эркин, ҳур одам Худога ҳақиқий сиғинади. Санъат доим шунга интилади. Модерн адабиётининг ғояси.

“Гилберт Грейпнинг ичини нима кемиради” фильмида иккинчи пландаги қаҳрамон, фильм бош қаҳрамонининг укаси Анри эркинлик тимсолининг кўриниши. Бу ролни 19 ёшли Леонард Ди Каприо ўйнайди. Бош қаҳрамон образи Жонни Депп қиёфасида кўрсатилган.

Фильм эркинлик ғояси постсовет жамиятларида унутилган матоҳ эканини эслатади. Конформизм санъатнинг устидан куладиган асарларни юзага келтиради. Ирония ва калтафаҳмлик.

Бу фильм каминага ёрқин тассурот қолдирди: бу энди саҳнада гапирилмайдиган шахсий таассуротлар.

Мурод Човуш

? @kinosanati

Kanal nomi haqida ikki og’iz.

“Paradizo kinoteatri” filmi Juzeppe Tornatore tomonidan 1988-yilda suratga olingan va italiyalik rejissyorga dunyo bo’ylab ulkan mashhurlik keltirgan. Xuddi o’sha yilning o’zida “Oscar” ni ham qo’lga kiritgan. Qisqa qilib aytganda, Paradizo — kino haqida olingan eng yaxshi kino. (Aslida film Italiya kinosing eng gullagan paytlarini hikoya qiladi). Filmni ilk bor ko’rganimda ehtirosga berilib yozgan postimni pasda qoldiraman.

“Paradizo kinoteatri”.
Juzeppe Tornatore. 1988-yil.

Men bugun film ko’rmadim, go’yo unda yashadim. Film oxirlab qolgan payt, uning tugashini sezish azob berdi. Shu paytgacha ko’rilgan filmlar go’yo havoga uchdi ketti. Hozir men uchun birgina film bor faqat.
Rivojlanish inson hayotini yengillatadi, va shu bilan birga badaliga undan xotiralarini o’g’irlaydi. Sen 7 yoshligingdagi yashagan hayot hozirgi 7 yoshli bola uchun begona.
Film voqealari urushdan keyingi Italiyada sodir bo’ladi. Qishloq aholisi uchun hayot bu faqat kino. Sevgi ham, baxtli hayot ham, hammasi faqat kinoda.
“Malena” singari bu filmda ham voqelar yosh bolakay orqali ko’rsatiladi. Ennio Morricone o’lganda uni tanimas edim. Lekin endi bundan afsuslanyabman. Musiqalar yuragingiz tubidagi uxlab qolgan his-tuyg’ularni chertadi.
Film oxirida ko’zingizga yosh keladi. Bilmadim balki bu filmga baho berish uchun asos bo’lolmas.
Lekin “Paradizo” men uchun barcha davrlarning eng yaxshi filmiga aylangandek go’yo. (2021-yil).

“ТАЗАРРУ” КИНОСИНИ КЎРГАНЛАР БОРМИ? БУГУН ТЕАТР КУНИ ҲАМ

“Моc Ҳуб” ижод уйида “Шамс - қамар” театр студияси режиссёри Жамшид Валиев “ Тирик театр муаммолари” мавзусида гапирди.
“Шамс - қамар” театр студияси тарихи қизиқ эди.
Театр ҳеч қандай дунёвий мақсадни кўзламайди. У саҳналаштирган спектакл учун томошабин ҳам муҳим эмасдай; ҳеч ким спектаклга келмаса ҳам намойиш қўйилади. Ўзлари учун. Саҳнада актёр ўзи учун ўйнайди. Тасаввур қилинг.
Маърузанинг номида “тирик театр..” деб ёзилган. Тирик нарса доим ғайритабиий бўлади.
Театр-студия Герман Гессенинг “Сингхарта”, Жан Коктонинг “Кўк квадрат”,Экзюперининг “Кичкина шаҳзода”, Кафканинг “Отамга хат”, Ж. Лондоннинг “Мартин Иден”асари асосида спектакллар қўйган.
Охирги мақсад моддий бойлик тўплаш бўлган лойиҳаларда хайр йўқ. Бу театр - дарвеш театр. Театр- дарвеш. Охирги нуқтанинг ўзи йўқ: бу театрдаги ҳаракатлар ҳеч қандай мақсадга олиб бормайди. Мақсаднинг ўзи йўқ. Чунки ҳар бир қўйиладиган спектаклнинг ўзи идеал.
Театр режиссёри ҳикоясидан шулар уқилди.
“Мос Ҳуб” ҳар ҳафта кино намойиш қиляпти.
“Шамс-қамар” театр студияси бадиий раҳбари Қамариддин Ортиқов фильм тавсия қилади. Намойишдан кейин фильм ҳақида мунозара бошланади. Намойишга кам одам келади. Бу сафарТенгиз Абуладзенинг “Тазарру” фильми қўйилди.
Қамариддин Ортиқов шу кино чинаккам бадиий кино мақомига тушади дейди.
Фильмда замон ва макон чегаралари кучини йўқотган. Саҳналар-воқеликдан тўғридан-тўғри нусха кўчирилмаган. Тавба доим янгиланишдир. Кино номини оқлайди. Фильмнинг ҳар бир саҳнаси олдинги саҳнанинг давоми эмас. Ҳаммаси тугал. Бутун. Бу элементлар эса унинг бадиийлигини таъминлаган.
Тазарру фильмидан олдин Тенгиз Абуладзенинг бошқа фильми намойиши бўлганди. Орзу дарахти. Бу фильм услуби ҳам айни. Онг оқими абадият билан муомалага киришади. Натижада саҳнада ғайритабиий ҳаракатларни кўрамиз.
Кейинги ҳафта Қамариддин Ортиқов қайси фильмни кўришга таклиф қилади. Бу ҳам қизиқ.
Бугун жаҳон театр куни. Театрчиларни табриклаймиз. Театр дарвешлар қўним топадиган уй. Театрдан бошқача фойдаланиб бўлмайди.

Мурод Човуш

Якунда эса дунёни яхшилик қутқариб қолмаслиги аён бўлди: дунё шундай бешафқат. Белланинг дунёқараши ўсишида кемада учратган кампир Марта ва циник йигитнинг ўрни катта бўлди. Улар қизга илк марта китоб тутқазишди. Ҳақиқий ночорлар ҳаётини кўрсатишди. Инсон дунёқарашини тасодифий танишувлар тубдан ўзгартириб юборади. Белла шундан сўнг ўзини топиш учун қадам ташлади. Нажот илмда эканини англади. Лекин бунинг учун пул керак. У кун кўриш учун танини сотди, аввалига жинсий ҳаёт унга шавқу завқ улашган бўлса, кейин маънавий лаззат жисмоний роҳатдан устунлигини тушуниб етди. Эслатиб ўтиш керакки, фильм оила даврасида томоша қилиш учун мўлжалланмаган.
Шу тариқа у отасининг йўлидан бориб докторликни танлади. Уйига қайтди, қаллиғига турмушга чиқишга қарор қилди. Бироқ кутилмаганда ўзини кўприкдан ташлаган Викториянинг эри пайдо бўлди, Белла гарчи уни танимасада, танасининг турмуш ўртоғи билан шоҳона қасрга кириб борди. У ўзининг аввалги ҳаёти қандай бўлганини доим билгиси келарди. Эри унга бешафқат, ёвуз бўлганини, болаларни ёмон кўргани учун туғишни истамай ўзини ўлдирганини айтади. Белла нима учун ўшанда кўприкдан ўзини ташлаганини кейин тушунади: абюзер, фашист эрдан қутулишнинг бошқа чорасини тополмаган. Разил эри эса бу хатони тўғирлашни, яъни Виктория ўлим топишини истайди. Аммо қаршисидаги аёл Виктория эмас, Белла эди: олишувда у эркакни енгади. Ўч олиш учун унинг миясини эчкиники билан алмаштиради: эркак чиндан ҳам инсон эмас, ҳайвон эди.
Белла унга оталик қилган Годвинни қисқартириб, God (Худо) деб атарди. Аёлни доим ўйлантирган саволга фақат у жавоб беради оларди: «Сен – ўз болангсан ва ўз онангсан, ўз навбатида иккови ҳам эмассан». Белла бутунлай янги инсонлигини англади. Одам аввалига Худо билан эди, сўнг ундан кетиб ўзини излади ва якунда яна Худога қайтди, деган фалсафа фильм қийматини оширади. Яна Ницшенинг «Худо ўлди» ибораси ҳам ёдга тушади. Бизга таниш бўлган Ким Ки Дукнинг «Баҳор, ёз, куз, қиш ва яна баҳор», Айюб Шаҳобиддиновнинг «Ўтов» картиналари каби ушбу фильм ҳам азалий фалсафа – кетиш ва қайтиш мавзуси устига қурилган. Кетиб кимлар ўзлигини йўқотади, кимлардир топади. Белла ўзлигига эришди. У қаллиғи билан оила қурди, Худони қалбида сақлади, таълим олди, марҳум отасининг касбини давом эттирди. «Бечора-бахтсизлар» катталар учун қўрқинчли эртак. Белла Золушка, Оппоғой, Рапунзел каби уйидан ташқарига чиқиб ҳақиқий оламни кўради, курашади, тобланади, оқ кўнгил йигитга турмушга чиқади. Хеппи энд. Бироқ бу бахтли якунга етиб келгунча содир бўлган ҳодисалар – эртакларда йўқ. Бу ҳақиқий ҳаёт.

Нодирабегим Иброҳимова

“Itlardagi yagona kamchilik — insonlarga bo’lgan ishonch”.

Lyuk Besson noyob mavzularga qo’l urib film olishda davom etadi. Bu safar insonlardan uzoqlashib faqat itlar orasida o’zini topgan, faqat ular bilangina baxtli yashaydigan qahramon haqida.

Insondagi barcha yomon odatlar tug’ma. Bolalikdan yolg’on gapirish, kimgadir hasad qilish, yoqtirgan narsamizga ega chiqish istagi. Bularni hech kim bizga o’rgatmaydi. Yillar davomida bilim, tarbiya, din, fikrlash orqali yuqoridagi illatlarni faqat boshqarishimiz mumkin. Butkul qutilish mushkul.

Bolaligimdan Lyuk Bessonga bo’lgan simpatiyam juda yuqori. Yillar o’tib tahlil qila boshlab shuni tushunyabmanki, fransuz rejissyori doim ritmni bir meyorda ushlaydi. Turli xildagi istalgan tomoshabin uchun unga kerakli unsurlardan mayda-mayda bo’lak tashlab ketadi. Ushbu birgina filmda qiziqarli hikoya, ozgina drama, ozgina kriminal, zamonaviy yorqin rangdagi kadrlar, san’atshunoslar uchun bir qancha ilovalar, ajoyib musiqa va soundtreklar, nostalgik emotsiyalar va yana talaygina kino detallar mavjud.

Bundan tashqari ushbu film orqali rejissyor Venetsiya kinofestivalida 64 yil ichida ilk bora nufuzli mukofotni qo’lga kiritdi. Ammo, Lyuk Besson uchun chinakam mukofot uning o’z filmlaridir. Yillar davomida har bir yangi avlod tomoshabini uning “Leon” filmini qidirib ilk marta ko’rganda, xuddi 1994-yil kinoteatrda o’tirgan tomoshabin bilan bir xil his-tuyg’ularni boshidan kechirishi shubxasiz. Rejissyor uchun bundan ortiq baxt bo’lmasa kerak.

Shohrux Norqulov