Чаму не атрымалася беларусізацыя на ўскраінах РСФСР у 1920-х?

Пра гэта ў расійскім часопісе «Журнал Фронтирных Исследований» піша доктар гістарычных навук Яўген Кодзін. У 1920-х правядзенне беларусізацыі меркавалася не толькі ў межах БССР, але і ў рэгіёнах РСФСР з кампактным пражываннем беларусаў. Гэта значыць ў Пскоўскай, Смаленскай і Бранскіх губерніях – з вывучэннем у школах першай ступені беларускай мовы, а ў школах другой ступені курса беларусазнаўства.

Са Смаленшчыны паведамлялася: калі ў 1926/27 годзе ў 18 школах першай ступені на беларускую мову былі пераведзеныя першыя групы навучэнцаў, то на 1927/28 год ужо 36 школ першай ступені «пачалі беларусізавацца».

Аднак у рэальнасці беларусізацыя адбывалася фармальна. Яна не атрымала належнай падтрымкі мясцовых уладаў, якія не ўспрымалі задачу як прыярытэтную і не адчувалі запыту з боку жыхароў. У самым пачатку 1930-х гадоў у Пскоўскай, Смаленскай і Бранскіх губерніях ад правядзення беларусізацыі адмовіліся.

Рост захворвання на рак прамой кішкі больш не абмяжоўваецца краінамі з высокім узроўнем даходу – ён назіраецца і ў Беларусі

Папярэднія даследаванні паказвалі, што захворванне на рак прамой кішкі расце сярод дарослых да 50 гадоў у многіх заходніх краінах з высокім узроўнем даходу. Але аналіз амерыканскіх даследчыкаў, апублікаваны ў часопісе The Lancet Oncology, паказвае, што рост захворвання ў гэтай узроставай катэгорыі распаўсюдзіўся таксама на краіны Лацінскай Амерыкі і Карыбскага басейна (Аргенціна, Чылі, Коста-Рыка, Эквадор, Марцініка, Пуэрта-Рыка), Азіі (Ізраіль, Японія, Тайланд, Турцыя) і Усходняй Еўропы (Беларусь).

На графіку – тэндэнцыі захворвання на рак прамой кішкі з раннім пачаткам з 1980-х па 2017 год.

Павялічыць рызыку рака прамой кішкі можа частае ўжыванне чырвонага мяса і апрацаваных мясных прадуктаў. Атрыманыя дадзеныя кажуць пра неабходнасць актывізацыі намаганняў па выяўленні фактараў, якія абумоўліваюць новыя тэндэнцыі, і павышэння дасведчанасці, каб спрыяць ранняму выяўленню.

Рэдакцыя “Беларускага Гістарычнага Агляду” абвяшчае збор матэрыялаў у 31 том часопіса.

“Беларускі Гістарычны Агляд” заснаваны ў 1994 годзе як незалежнае навуковае перыядычнае выданне, прысвечанае даследаванням гісторыі Беларусі і актуальнаму стану беларускай гістарыяграфіі. Часопіс змяшчае артыкулы, агляды, рэцэнзіі і публікацыі крыніц па беларускай і ўсходнееўрапейскай гісторыі без храналагічных абмежаванняў.

Часопіс выдаецца на беларускай мове, але па папярэднім узгадненні з рэдакцыяй прымаюцца артыкулы на іншых мовах для далейшага перакладу на беларускую.

БГА індэксуецца ў базах ERIH PLUS i EBSCO.

У сувязі са зменай складу рэдакцыі збор матэрыялаў у бліжэйшы нумар (т. 31, сш. 1-2) працягнуты да 28 лютага 2025 года.

Просім дасылаць свае тэксты ў электроннай форме на адрас: [email protected]

Аб’ём артыкула не павінен перавышаць 60 тыс. знакаў, аб’ём рэцэнзіі – 12 тыс. знакаў. Матэрыялы большага аб’ёму прымаюцца па ўзгадненні з рэдакцыяй. Навуковыя артыкулы праходзяць папярэдняе рэцэнзаванне. Рэдакцыя пакідае за сабой права адбору і рэдагавання тэкстаў.

Правілы афармлення матэрыялаў прадстаўлены на сайце:
https://www.belhistory.eu/pravily-publikacyi-artykulau

Як БАПЦ спрабавала атрымаць аўтакефалію ад Канстанцінопаля і чаму гэта не атрымалася

Ежы Гарбінскі з Універсітэта Марыі Куры-Складоўскай напісаў артыкул пра палітыку Беларускай аўтакефальнай праваслаўнай царквы ў выгнанні ў дачыненні да Канстанцінопальскага патрыярхата пасля 1948 года.

Праз прызнанне кананічнага статусу БАПЦ жадала аб'яднаць усе беларускія праваслаўныя парафіі на Захадзе і пазбавіцца ад уплыву Рускай праваслаўнай царквы за мяжой. БАПЦ выводзіць сваё паходжанне ад Наваградскай мітраполіі, створанай Канстанцінопальскім патрыярхатам у часы ВКЛ, і хацела згуляць на яго супярэчнасцях з Маскоўскім патрыярхатам.

Аднак гэта не ўдалося: у тым ліку з-за невялікага ўдзелу ў справе палітыкаў і дзеячаў на эміграцыі. Прызнанне аўтакефаліі Праваслаўнай царквы Украіны ў 2019-м дае некаторую надзею БАПЦ, піша Ежы Гарбінскі. Важным патрабаваннем застаецца прызнанне БАПЦ з боку беларускай дзяржавы. На фотаздымку – Кафедральны сабор святога Кірылы Тураўскага ў Нью-Йорку.

Еўрапейскі саюз у межах праграмы EU4Belarus – SALT III (Support for Advanced Learning and Training) абвяшчае конкурс грантаў на акадэмічныя даследчыя праекты з удзелам беларускіх даследчы(-ц), аспірант(-ак) і выкладчы(-ц), якія пацярпелі праз сваю актыўную грамадзянскую пазіцыю.
Мэта конкурсу – кансалідацыя і захаванне беларускага акадэмічнага супольнасці, а таксама яго інтэграцыя ў агульнае еўрапейскае адукацыйнае прастору праз міжнароднае акадэмічнае супрацоўніцтва.
Працягласць даследавання: ад 6 да 18 месяцаў.
Для чаго: Калектыўныя акадэмічныя даследчыя праекты ў розных галін гуманітарных, навуковай дзейнасцi.
Памер гранта: ад 50 000 да 80 000 еўра для гуманітарных і сацыяльных навук і да 121 250 еўра для іншых навуковых сфер.
Хто можа падаць заяўку ад імя даследчай групы?
Заяўнікам можа быць акадэмічная ўстанова, універсітэт і (або) навукова-даследчая арганізацыя, зарэгістраваная ў адной з краін ЕС.
Дэдлайн падачы заявак: 17 сакавіка 2025 года.
Больш падрабязна пра магчымасці і ўмовы па спасылцы: CPVA.LT.

Даследванне: давер і залежнасць ад тэхналогій зрабілі многіх беларускіх грамадзян ахвярамі рэпрэсій

У часопісе Internet Policy Review Алеся Руднік з Карлстадскага ўніверсітэта (Швецыя) апісала практыкі і распарадак працы рэдактараў і мадэратараў тэлеграм-каналаў, актывістаў і палітыкаў падчас падзей 2020 года. Артыкул заснаваны на інтэрв'ю з 18 рэспандэнтамі.

У даследванні адзначаецца: разам з дэлегаваннем задач тэхналогіям рух пратэсту рассейваўся і дэцэнтралізаваўся, роля лідараў часта прымяншалася. А давер і залежнасць ад тэхналогій зрабілі многіх беларускіх грамадзян ахвярамі рэпрэсій рэжыму, паколькі ўлады ўключылі лічбавыя тэхналогіі ў свой набор інструментаў рэпрэсій.

У выдавецтве фонду «Камунікат» у Беластоку пабачыла свет кніга «Янка Запруднік» з серыі «Людзі эміграцыі», запачаткаванай Беларускім Інстытутам Навукі і Мастацтва (БІНіМ) і Згуртаваннем беларусаў свету «Бацькаўшчына» яшчэ ў Беларусі ў 2018 годзе. Укладальнікі кнігі Наталля Гардзіенка, Надзея Запруднік, Валянціна Трыгубовіч і Лявон Юрэвіч.
У кнізе чытач знойдзе як матэрыялы пра Янку Запрудніка: біяграфічны нарыс, успаміны дачкі Веры, сяброў і знаёмых, гэтак і ягоныя ўласныя тэксты. У раздзеле «Даследаванні» прадстаўленыя некаторыя часткі з дысертацыі Янкі Запрудніка і ягоныя даследчыя артыкулы. Частка «Скрыпты» рэпрэзентуе паасобныя прыклады ягонай журналісцкай дзейнасці на радыё «Вызваленне / Свабода», раздзел «Эсэ» — найбольш важныя эсэістычныя тэксты гісторыка.

📢 CALL FOR ABSTRACTS!
2025 RSA Annual Conference - Navigating Regional Transformation
Dates: 6-9 May 2025
Location: University of Porto (Portugal)

🌍 Далучайцеся да спецыяльнай сесіі SS41: Эфектыўнасць мясцовых стратэгій устойлівага развіцця
🎯Тэматыка спецыяльнай сесіі (невычарпальная):
✔️Уплыў мясцовых стратэгій на рэгіянальную ўстойлівасць і ўстойлівае развіццё
✔️Інструменты і метады павышэння эфектыўнасці стратэгій устойлівага развіцця тэрыторый (гарадскіх і вясковых)
✔️Інтэграцыя экалагічных, сацыяльных і эканамічных аспектаў у мясцовым стратэгаванні
💡Навошта прыняць ўдзельнічаць?
Магчымасць далучыцца да вырашэння важнай тэарэтычнай і практычнай праблемы, прэзентаваць свае даследаванні, падзяліцца ведамі і наладзіць кантакты з экспертамі з усяго свету
📌Дэдлайн падачы тэзісаў: 19 снежня 2024 г
👉Спасылка для заяўкі на ўдзел:
https://lounge.regionalstudies.org/Meetings/Meeting?ID=529

🌍 Join us for the special session SS41: Effectiveness of Local Sustainable Development Strategies
🎯Special session topics (non-exhaustive):
✔️Impact of tailored local strategies on regional resilience and sustainability
✔️Tools and methods to improve the effectiveness of sustainable development strategies of territories (rural and urban)
✔️Integration of environmental, social and economic aspects in local strategizing
💡Why attend?
The opportunity to join in solving an important theoretical and practical problem, present research, and share knowledge and network with experts around the world
📌Abstract submission deadline: 19th December 2024
👉Link for submissions:

Матэматык Аляксандр Скіба – у топ-2% самых цытуемых навукоўцаў свету

Працягваем вывучаць імёны беларускіх навукоўцаў у абноўленым у 2024-м рэйтынгу топ-2% самых цытуемых навукоўцаў свету (яго складаюць даследчыкі з Стэнфардскага ўніверсітэта, сыходзячы з базы Scopus). Сярод іх – доктар фізіка-матэматычных навук, прафесар кафедры алгебры і геаметрыі Гомельскага дзяржуніверсітэта імя Ф. Скарыны Аляксандр Скіба. Яго імя і ў рэйтынгу за мінулы год, і ў рэйтынгу цытуемасці навукоўца за ўвесь час.

Аляксандр Скіба з'яўляецца заснавальнікам навуковай школы «Алгебра класаў», шырока вядомай па-за межамі Беларусі. Навуковец уваходзіць у рэдкалегію шэрагу міжнародных навуковых часопісаў (Advances of Group Theory and its Applications (Італія), Southeast Asian Bulletin of Mathematics (Кітай), Mathematics and Mathematical Sciences (Індыя) і інш.).

Хто яшчэ з беларусаў трапіў топ-2% самых цытуемых навукоўцаў свету, чытайце пазней – падпісвайцеся на наш канал.

У выдавецтве Brill выйшла новая манаграфія, прысвечаная аналізу мапы Полацкага княства 1580 года. На англійскай мове. PDF у вольным доступе.