"Cho'l kemalari" haqida yana bir necha so'z.

🐪Saudiya Arabistonida madaniy boylik, milliy o‘ziga xoslik ustuni va arab merosining qimmatli qismi hisoblangan jonivor sharafiga e’lon qilingan “Tuya yili” mavzusini davom ettirar ekanmiz bu hayvonlar va ularning egalari o'rtasidagi hissiy aloqa haqida gapirmasak bo‘lmaydi.

“Sahro kemalari” nomi bilan mashhur bo‘lgan tuyalar o‘z egalarining qalbida alohida o‘rin tutsa, ularning bir-biriga bo‘lgan mehr-oqibati og‘zaki muloqotdan ham oshib ketgani ajab emas.

Odamlar va tuyalar o'rtasidagi munosabatlar chuqur tarixiy va madaniy ildizlarga ega. Bu hayvonlar og'ir cho'l sharoitida ajralmas hamroh bo'lib, transport, oziq-ovqat va hatto aloqani ta'minlagan.

Tuyalar sevikli hamrohlari va egalaridan ajralganda ko‘z yoshlarini to‘kib, sohiblari qaytishini sabr bilan kutadi ekan. Ko'pgina tuya egalari o'zlarining munosabatlarini ishonch va do'stlik ustiga qurilgan deb ta'riflaydilar. Odamlar tuyalari bilan o'tkazadigan vaqtlari, ularning ehtiyojlariga g'amxo'rlik qilishlari kuchli hissiy aloqani shakllantiradi.

Misol uchun, ko'plab tuyalar o'z egalarining ovozi va teginishlariga munosabat bildiradilar. Ular bilan muloqot qilish uchun egalari ko'pincha tovushlar, imo-ishoralar va ba'zan musiqani birlashtirgan og'zaki an'ana - Alheda deb nomlangan chorvachilik texnikasidan foydalanadilar.

Bu olijanob hayvonlarning cheksiz sadoqati ham alohida ta’kidlab o‘tishga arziydi.

Saudiya Arabistoni hukmdorlari tuyalarning iqtisodiy ahamiyati va milliy o‘ziga xoslikni saqlashdagi rolini e’tirof etib, ularni doimo qadrlab, ularga g‘amxo‘rlik qilib kelishgan.

🇸🇦Qirol Salmon tomonidan asos solingan Tuya klubi tuyachilik va u bilan bog‘liq an’analarni ommalashtirishda hal qiluvchi rol o‘ynadi🐫.

Kanalga obuna bo‘ling
🖌@Sharqshunos_tarixchi

​​🖋️ Arab yozuvining tarixi va evolyutsiyasi (2-qism 1-qism)

Miloddan avvalgi 800 yillarda
Oromiy tili (semit tillarining gʻarbiy tarmogʻi) akkad (semit tillarining sharqiy tarmogʻi) oʻrnini egallab, butun Yaqin Sharqda lingua franca boʻldi (bu tilni Ahamoniylar imperiyasining fors shohlari akkad tilini shu tilga almashtirish maqsadida qo‘llab-quvvatlagan. Oromiy tilidagi matnlar bir vaqtlar Ahamoniylar imperiyasining bir qismi bo'lgan ulkan hududlarda joylashgan).

Bu hol islom dini kirib, arab tili tarqalguncha davom etdi. Musulmon arablar kelgan davrda oromiy tilida mixxat yozuvi oʻrnini bosuvchi oʻzining rivojlangan yozuv tizimi mavjud edi. Hozirgi vaqtda oromiy tili keyinroq o'zgartirilgan suriyalik alifbodan (shuningdek, Estrangelo nomi bilan ham tanilgan) foydalanadi.
Miloddan avvalgi 200-yil
Arabiston va Iordaniya shimolida istiqomat qiluvchi arab xalqi boʻlgan Nabatiylar ikki xil yozish usuliga ega edilar: monumental (ular marosim maqsadida toshlarga yozganlar yoki “Mana falonchining oʻgʻli edi” kabi graffiti (tosh tasvirlar) qoldirgan. Va ikkinchisi kursiv yozuv bo‘lib, papirusda kursiv bilan yozilgan edi Arab yozuvining bevosita ajdodi Nabatiy monumental va kursiv yozuv edi.

Miloddan avvalgi 550 yil
Hijoz yozuvi (rasm).
Yozuvning bu turi Muhammad (s.a.v) payg'ambar tug'ilishlaridan oldin Arabiston yarim orolining g'arbiy qismidagi Hijozda paydo bo'lgan. Semit yozuvining bu turi undoshlar yoki unlilarni ifodalash uchun nuqta yoki boshqa belgilar ishlatilmagan, shuning uchun u "rasmli" deb ataladi.

Oxir oqibat, hijoz yozuvi vaqt oʻtishi bilan islomning dastlabki asrlarida Qurʼonning mus‘haflarini (qoʻlda yozilgan nusxalarini) yaratishda eng mashhur boʻlgan kufiy yozuviga aylandi.

Keyinchalik xattotlik va binolar hamda devoriy rasmlarni loyihalash uchun kufiy yozuvining turli shakllari ishlab chiqildi. Kufiy yozuv kundalik foydalanish uchun ishlatilmagan. Buning o'rniga islomning birinchi asrlaridayoq qo'llanilgan nasx yozuvi ommabop foydalanish uchun qabul qilingan va o'zgartirilgan versiyada nasx yozuvi va uning hosilalari bizning kunlardagi ayni shaklda yozilgan.

Kanalga obuna bo‘ling
🖌@Sharqshunos_tarixchi

Osiyo birligi uchun turli stsenariylar (2-qism)

1- Geografik ssenariy

Geografik ssenariy umumiy geografik hudud asosida birlashuvchi ko'pchilik Osiyo mamlakatlariga to'g'ri keladi. Boshqa tomondan, geografiya bu birlikning asosiy o'qi hisoblanadi. Ssenariy ko'proq idealistik bo'lib ko'rinadi va qisqa muddatda erishib bo'lmaydi. Shunday bo‘lsa-da, bu kelajak avlodlar uchun jonli ibrat bo‘lishi mumkin.

2- Geosiyosiy ssenariy.

Bu ssenariy geosiyosatga asoslangan. Kuzatishimizcha, bu qit’ani qutb holatidagi ayrim davlatlar bilan to‘rtta geosiyosiy mintaqaga bo‘lish mumkin. Bu mintaqalar: Sharqiy Osiyo, Janubiy Osiyo, G'arbiy Osiyo va Markaziy Osiyo.

3- Umumiy pozitsiyalar ssenariysi.

Ushbu ssenariy asosida xalqaro va milliy masalalarda umumiy pozitsiya va qarashlarga ega bo'lgan ba'zi Osiyo davlatlarining ishtirokida birlikning birinchi yadrosi paydo bo'lishi mumkin.

Shunda boshqa Osiyo davlatlari ham asta-sekin bu birlikka qo'shilishi mumkin. Masalan, Osiyo xavfsizligi, Osiyo iqtisodiy umumiy bozori, Osiyo umumiy madaniyati va shu kabilar haqida umumiy qarashlarga ega davlatlar bu birlikning o‘zagi bo‘lib xizmat qilishi mumkin.

4- Madaniyatlar o'rtasidagi muloqot ssenariysi

Shubhasiz, zamonaviy ma'noda va yangi ming yillikning boshlanishi bilan madaniyatlar o'rtasidagi muloqot masalasi dunyo xalqlari o'rtasidagi noto'g'ri tushunchalar, tushunmovchiliklar, noto'g'ri hisob-kitoblar va ishonchsizliklarni bartaraf etishning eng samarali vositalaridan biri bo'lib xizmat qilishi mumkin.

Muloqot masalasi juda nozik masala. Bu katta sabr-toqat, bag'rikenglik va o'zaro hurmatni talab qiladi.

Sovuq urushning tugashi birdamlik tuyg'usini uyg'otdi va hayot, erkinlik, adolat, tenglik va yaxlitlikni hurmat qilish majburiyatini olishga chaqirdi, bu hali amalga oshmagan. O'tmish va hozirgi dunyo madaniyatlari o'rtasida erishilgan o'zaro ta'sirlar va yutuqlar madaniy plyuralizmni yaratish va insonlar xilma-xilligida ijodkorlikni jalb qilish uchun davom etdi. Demak, muloqot nafaqat tinchlik va hamjihatlik uchun muhim, balki bunyodkorlik va taraqqiyotning asosidir.

Qalblarni birlashtirish uchun aqllarni yaqinlashtirish kerak. Buni buyuk mutafakkirlarning buyuk tushunchalarni tushunishga qaratilgan alohida sa'y-harakatlari va keyin ularni odamlarga yetkazishga harakat qilish orqali amalga oshirish mumkin.

Osiyo dunyoning eng qadimiy qit'asi bo'lib, o'z qo'ynida eng qadimiy sivilizatsiyalarni paydo qilgan. Eng ko'zga ko'ringan tafakkur maktablari, shuningdek, eng muhim mafkuraviy va diniy oqimlar Osiyoda tug'ilgan: Hindistonda buddizm, Forsda zardushtiylik, Xitoyda konfutsiylik, Mesopotamiya va Arabiston yarim orolida iudaizm, nasroniylik va islom.

Keling, yuqorida tilga olingan fikrlar va dinlardagi asosiy qoidalarni ko'rib chiqaylik.

Daosizm oddiy hayotning fazilatlarini va xudbinlikni inkor etishni targ'ib qiladi;

Konfutsiychilikning asosiy e'tibori jamiyat uchun axloqiy va ijtimoiy tuzumga qaratilgan.

Jaynizmning asl mohiyati Ahimsa yoki shikastlanmaslikdir va bu har qanday ob'ektni shikastlash yoki o'ldirishdan saqlaydi;

Buddizm to'rtta olijanob haqiqatni o'rgatgan: 1- iztirob 2- azoblarning sababi borligi 3- istak sababi 4- istak olib tashlansa azobga chek qo'yish.

Hinduizm, shuningdek, insonparvarlik, tinchlik va yagona hayot kodeksiga urg'u beradi.

Zardushtiylik ta’limoti to‘g‘ri fikr, to‘g‘ri so‘z va to‘g‘ri harakatga asoslanadi.

Islom, nasroniylik va yahudiylik Xudoga, o'limdan keyingi hayotga, inson va jamiyatning poklanishiga ishonishadi.

Qadimdan to hozirgi kungacha Osiyoning turli madaniyatlarini (fikrlari va dinlarini) bosib o'tganimizdan so'ng, biz uyg'unlik, insoniyat va institutlarni hurmat qilish, zarar bermaslik, hayotdan azob-uqubatlarni olib tashlash, to'g'ri qarash va harakatni rag'batlantirish, rahm-shafqat va umuman olganda Osiyodagi barcha odamlar o'z qalblariga yaqinroq samarali va konstruktiv muloqot uchun ishonadigan qadriyatlar tizimi mavjudligiga guvoh bo'lamiz.

Bular bizni Osiyo birligiga olib kelishi mumkin.

Kanalga obuna bo‘ling
🖌@Sharqshunos_tarixchi