Күн көкжиектен асып, ауылдың үстін кешкі қызғылт сәуле басқан уақытта ауылдың қарттары қарашаңырақтың айналасына жиналып, баяғы дәстүр бойынша әңгіме-дүкен құрып отыр еді. Ауыздан шыққан сөздер жай ғана әңгіме емес, ұрпақтан ұрпаққа жеткен даналықтың мәйегі болатын.

Сол кезде бір жас жігіт қарттардың біріне жақындап, көңілінде жүрген шерін бөлісті. «Пәленше менің артымнан сөз айтып, пәлен жерде мені жамандапты. Соның кесірінен абыройым төгілді», – деп мұңын шағыпты.

Ақсақал оның сөзін тыңдап, бір сәт ойланып қалды. Сосын әлгі жігіттің көзіне тіке қарап: «Әй, балам, оның жаман істерін айтқаннан не пайда табасың? Оның орнына жақсы істерін айтып, жүрегіне шоқ сал. Көр де тұр, ұялар, мүмкін, ойланар», – деп жауап қайырды.

Жас жігіт қарттың бұл сөзінен мән-мағына іздеп, ішінен бір ой түйді. Ақсақалдың даналығы тереңде жатты. Ол адамгершілік пен мейірімділіктің күшін түсіндіргісі келді. Қарттың айтқаны жай ғана кеңес емес, өмірдің өзі ұсынған сабақ еді.

– Әй, балам, – деді қарт одан әрі терең ойға салып, – өмірде әрбір хикаяның астарында бір мағына жатады. Егер біреу сені байқамай жамандап қойса, оған қарсылықпен жауап берме. Оның орнына жақсы жақтарын айтып, оны абыройға бөле. Мүмкін, ол да ақылға келіп, ар-намысын сезінер. Бұл сенің кісілігіңнің белгісі, ал шын кісі болу – өзіңді де, өзгені де көтере білуде.

Ақсақалдың бұл сөздері кешкі самалдай жүрекке жетіп, жиналғандардың ойына қона қалды. Әңгіме аяқталып, түн тыныштығы орнағанда әркім осы сөздердің мәнін өз санасына құйып, жүрекке сақтап алды.

ℹ️ Қайым Насыр. «Тәрбие кітабы», Екінші өсиет

Мына тегін дүниені оқығандар бар ма? Кеше бір оқырман алғыс пікірін білдірді.

«Тәрбие кітабы» кітабына қатысты сұрақтарға жауап берейін:

Қайым Насырдың «Китаб әт-тәрбия» кітабының татаршасы да, орысшасы да интернетте тұр. Тегін оқуға болады.

Бұл кітап не жайлы? Кітап дінмен ұштасатын рухани тәрбиелік мағынадағы өнегелі өсиеттерден тұрады. Әрбір өсиет белгілі бір ғибратты оқиғалардан, тұлғалардан құралады. Әрбір өсиет кез келген адамның коуч-менторының орнын баса алады.

Кітаптың қандай пайдасы бар? Бұл еңбек қалың оқырманға арналған. Кітапты оқыған соң адамның санасы селк етіп, жүрегі дір етіп, руханияты толығады. Оқырманның құндылығы қалыптасады.

Кітапты оқыған соң әрбір өсиетті контент ретінде қолдануға болады. Сахнада сөз сөйлегенде кейбір өсиетті мысал, сторителлинг ретінде қолдануға болады. Мақала жазғанда да ойды қуаттау үшін қажет болады. Тым құрығанда отырыста өсиеттерді айтып, асаба болуға болады.

Әрине, бұл кітап әдеби жанр ретінде жазылған. Діни еңбек, шариғат пәтуасы деп айта алмаймыз. Кітапты оқығанда белгілі бір оқиғаларға, тұлғаларға қатысты діни сұрақтар туындауы мүмкін. Оның жауабын тек исламтанушы ұстаздардан, Муфтияттан сұрап білуге болады. Кітапта сенімді хабарлар бұрмалануы мүмкін.

Демек, ең маңыздысы — кітаптағы әрбір өсиеттен түйін табу, ойға бату, амалға асыру. Күнделік жазып, әрбір өсиеттен өнеге алып, оны іске асыруға жоспарлайтын адам үшін бұл таптырмас құнды еңбек.

Кітапқа қатысты басқа да сұрақтар болса, жекеге жаза беріңіздер!

Татар тілі де, әдебиеті де бай ғой, шіркін! Өткен жылы Ақтауда жүргенде татар ағартушысы Қайым Насырдың осы еңбегі көзге түсті. Ақтауда әулиелерден шабыт дарыған болса керек, осы кітап бірден жан дүниемнен орын алды. Кітаптың бастапқы өсиеттерін аударып бастағам. Алайда Алматыға көшіп кеткен соң тоқтап қалды.

Енді бүгін алғашқы он шақты өсиетін электронды өнім ретінде баршаға ұсынып отырмын. Кітаптағы 113 өсиет бір электронды кітапқа сыймайтыны белгілі.

Төребек Бекбаевты көркем мінезді деп атайтын жастар өте көп. Әлбетте, сол кісі секілді жай, ақырын сөйлеп, аптықпай, жымиып отыру жарасымды. Бірақ дінімізде адамды көркем мінезді деп айту үшін оның әдептілігі, жақсы мінез-құлығы жеткіліксіз. Көркем мінездің ең маңызды шарты — ақиданың дұрыс болуы. Алла Тағала жайлы білім, таным, сенім өте дұрыс болуы қажет. Онсыз мұсылман адам көркем мінезді саналмайды.

Парақшамда жаңа жазбалардың болмауы автобусқа мінбей жүргенімді білдіреді.

Мен сенсіз, айлық, шыдамаспын бір айға, бір айға…

Халық арасында жемқорлық жүрген соң барлық мекеменің қызметкерлері өзінің қызметін, мансабын, мүмкіндігін асыра пайдаланады. Мәселен, мына Қызылордада «Ана мен балада» сырттан келген әйелдерге тиісті көңіл бөлмейді. Облыстағы басқа қаладан, аудан-ауылдан болған соң менсінбейді. Тіпті, отаны да екі-үш қатын жабылып, қатырып істей алмайды. Бірақ қызметтік күшін, өкілеттігін қолданғанда билік өкілдері жолда қалады.

Ақтауға барсаң да, Қазақстанның қай қаласына барсаң да тура осы жағдай. Ол жақтың да медицинасы, дәрігерлері, тіпті, санитаркаларына дейін сырттан келген адамды жақтырмайды. — Неменеге келдіңдер?! Қайдан келе бересіңдер сендер осы?! Бұл сөздің бәрін көшіп-қонып жүргендер өте жақсы біледі.

Қылмыс та тоқтамайды. Оны тоқтат деп билікке де айту орынсыз. Себебі қылмыстың бәрі өз арамызда өтіп жатыр. Бастық болмай-ақ қай саланың болмасын қатардағы маманы, бөлім басшысы заңды түрде мәселемді шешіп бер деген адамды, халықты сандалтып-ақ жемқорлықтың қақпанына түсіреді. Сондықтан мына шетелге еліктеп жүрген жастарды кінәлап, айыптау бос нәрсе. Кешегі совет өкіметінен қалған қалдықтар бүгінде беделді қызметте. Олар қызметін, мансабын, жұмыс орнын, мекеме мүмкіндігін заңсыз түрде жалған пайдаланған соң жемқорлықтың есігі жабылмайды. Олар жемқорлықтың зардабы өз ұрпақтарына да тиетіні ұмытқан жоқ деймісің?! Олар оны ойламайды, тіптен.

Сондықтан елдегі үлкен ұрандар, көшедегі баннерлер — бәрі жай ғана «Труманның шоуы». Бәріміз сол «Труманның шоуында» өмір сүріп отырмыз.

Билікті кінәлаудың еш қажеті жоқ. Ол жақтың жүйесі бөлек. Қарапайым халықтың жүйесіне оралайық.

Билікті үлкен бизнес делік. Ал біз шағын, орта кәсіппіз. Үлкен бизнестің жемқорлығы бөлек. Біздің халықтың арасында да өз деңгейінде жемқорлық бар. Оны ешкім жоққа шығара алмайды.

Біздегі жемқорлық көбіне мемлекеттік, мемлекеттік емес мекемелерге қатысты. Медицина, мектеп, полиция, балабақша т.б. жемқорлыққа әбден батқан. Тамырын тереңіне жайған.

Осы халық арасындағы жемқорлық жойылмай, бұл қоғам оңбайды. Бұл қоғамның тозып кетуінің билікке ешқандай қатысы жоқ. Билік тек бақылап, реттеп отырады. Жемқорлықтың, қылмыстың көкесін көрсететін мына өзіміз.

Тағы бір жаңалық: бүгінгі таңда халық бірікпейді. Жұрт тек қауымдасып өмір сүріп жатыр. Ал қауымдастықта бір-біріне қарсы тарап та болады. Кешегі Қаңтар оқиғасы да халықтың біріккеніне дәлел емес. Әртүрлі қауымдастықтың өкілдері өз проблемасымен шықты.