6- امام لغوی أبو إسحاق الزجاج رحمه‌الله (310هـ) در کتاب «معاني القرآن» (ج۴ص۳۷۵) می‌فرمایند: «(وإنِّي لَأظُنُّهُ كاذِبًا) هذا قول فرعونَ، يقول: وإن كنت زعمت أني أطلِعُ إلى إله موسى، فأنا قلت هذا على دعوى موسى لا على أني على يقينٍ من ذلك»

7- شيخ الإسلام أبوعثمان صابوني رحمه‌الله (449هـ) در کتاب زیبايش «عقيدة السلف أصحاب الحديث» (ص۱۷۶) می‌فرمایند: «وأخبر الله سبحانه عن فرعون اللعين أنه قال لـهامان: ﴿ابْنِ لِي صَرْحًا لَعَلِّي أبْلُغُ الأسْبابَ أسْبابَ السَّمَواتِ فَأطَّلِعَ إلى إلَهِ مُوسى وإنِّي لَأظُنُّهُ كاذِبًا﴾ [غافر:٣٦-٣٧] وإنما قال ذلك لأنه سمع موسى علیه‌السلام يذكر أن ربه في السماء، ألا ترى إلى قوله: ﴿وإنِّي لَأظُنُّهُ كاذِبًا﴾ [غافر:٣٧]، يعني: في قوله: إن في السماء إلهًا. وعلماء الأمة وأعيان الأئمة من السلف رحمهم الله لم يختلفوا في أن الله تعالى على عرشه، وعرشه فوق سماواته».

8- شيخ مالكيه و حافظ أندس، امام بن عبدالبر مالكی رحمه‌الله (463هـ) در کتابش شرح موطأ امام مالك «التمهيد» (ج۷ص۱۳۳) در این باره می‌فرمایند: «أما سَمِعُوا اللَّهَ عزوجل حَيْثُ يَقُولُ: ﴿وقالَ فِرْعَوْنُ يا هامان ابْنِ لِي صَرْحًا لَعَلِّي أبْلُغُ الأسْبابَ أسْبابَ السَّماواتِ فَأطَّلِعَ إلى إلَهِ مُوسى وإنِّي لَأظُنُّهُ كاذِبًا﴾ فَدَلَّ عَلى أنَّ مُوسى عَلَيْهِ السَّلامُ كانَ يَقُولُ إلَهِي فِي السَّماءِ وفِرْعَوْنُ يَظُنُّهُ كاذِبًا».

9- قوام السنة اصفهاني شافعي رحمه‌الله (535هـ) در کتاب زیبایش «الحجة في بيان المحجة» (ج۲ص۱۱۸) می‌فرمایند: «وأخْبر عَن فِرْعَوْن أنه قالَ: ﴿يا هامانُ ابْنِ لِي صَرْحًا لَعَلِّي أبْلُغُ الأسْبابَ أسْبابَ السَّماوات فَأطَّلِعَ إلى إلَهِ مُوسى وإنِّي لأظُنُّهُ كاذِبًا﴾ فَكانَ فِرْعَوْن قد فهم عَن مُوسى أنه يثبت إلَهًا فَوق السَّماء حَتّى رام بصرحه أن يطلع إلَيْهِ، واتهم مُوسى بِالكَذِبِ فِي ذَلِكَ. والجهمية لا تعلم أن الله فَوْقه بِوُجُود ذاته، فهم أعجز فهماً من فِرْعَوْن».

10- شيخ حنابله موفق الدین ابن قدامه‌ی مقدسی رحمه‌الله (620هـ) در کتاب «إثبات صفة العلو» (ص۶۵) می‌فرمایند: «وأخبر عن فرعون أنه قال: ﴿يا هامانُ ابْنِ لِي صَرْحًا لَعَلِّي أبْلُغُ الأسْبابَ أسْبابَ السَّماواتِ فَأطَّلِعَ إلى إلَهِ مُوسى وإنِّي لَأظُنُّهُ كاذِبًا﴾  يعني أظن موسى كاذبا في أن الله إلهه في السماء، والمخالف في هذه المسألة قد أنكر هذا يزعم أن موسى كاذب في هذا بطريق القطع واليقين، مع مخالفته لرب العالمين، وتخطئته لنبيه الصادق الأمين، وتركه منهج الصحابة والتابعين، والأئمة السابقين، وسائر الخلق أجمعين. نسأل الله تعالى أن يعصمنا من البدع برحمته، ويوفقنا لاتباع سنته».

? آنچه در تفسیر این مساله نقل نمودم صرفا بخش اندکی از سخنان بسیار اهل علم از مخالف و موافق در تفسیر این آیه می‌باشد، چه برسد اگر بخواهم اقوال اهل علم را در اثبات علو حقیقی خالق تعالی جمع نمایم و چه‌برسد اگر بخواهم دلایل بسیار زیاد علو حقیقی خالق عزوجل را بدان بیافزایم، به راستی که سخنان اهل علم و دلایل اثبات این مساله به شکل خسته‌کننده‌ای بسیار بوده و عاقل را اشارتی کافی است؛ یکی از منابع اقوال و ادله‌ی اهل علم در اثبات علو حقیقی خالق تعالی کتاب زیبای علامه‌ی مورخ شمس الدین ذهبی رحمه‌الله (748هـ) به نام «العلو للعلي الغفار» می‌باشد.

? ابن قیم رحمه‌الله در ابیات زیبای نونیه می‌سراید:

فمن الذي أولى بفرعونٍ إذا منا ومنكم بعد ذاالتبيان؟!**

امام قرطبی رحمه‌الله (۶۷۱هـ) در کتاب «الجامع لأحكام القرآن» (ج۷ص۲۱۹) در مورد مذهب سلف در اثبات صفت استواء می‌فرمایند: «همانا گذشتگان صدر اسلام، قائل به نفی جهت از خداوند نبوده و در موردش سخن نگفته‌اند؛ بلکه آنان و همه‌ به اثباتش برای الله متعال سخن گفته‌اند. چنانچه کتاب الله سخن گفته و پیامبرانش خبر داده‌اند. و هیچ‌کدام از سلف صالح بالا رفتن حقیقی الله بر عرش را انکار ننموده‌اند. خداوند عرش را جهت استواء خویش اختصاص داد؛ چراکه بزرگ‌ترین مخلوقات است. همانا آنان به کیفیت استواء الله متعال جهل داشتند؛ زیرا حقيقتتش دانسته نمی‌شود. امام مالک فرمود: استواء معلوم است -یعنی در لغت- کیفیت آن مجهول بوده و سوال از آن بدعت است. ام سلمه نیز چنین چیزی گفته‌اند و این اندازه بسنده می‌کند؛ کسی که مازاد بر این را می‌خواهد، پس این موضوع را در کتب علما در محل خودش دنبال کند. و استواء در کلام عرب همان بالارفتن و استقرار است».

همچنین بخوانید:
1️⃣ پاسخ به شبهه‌ی منکرین علو الله متعال
2️⃣ حدیث جاریه و اثبات علو الله متعال

وآخر دعوانا أن الحمد لله رب العالمين
@rahrowane_nobowwat

اهل تعطیل پیروان حقیقی مذهب فرعون ملعون!

بدون تردید تمامی تعطیل‌کنندگان صفات الهی در مسیر انکار صفات الله عزوجل بر مذهب فرعون هستند، زیرا فرعون در زمره‌ی بزرگ‌ترین کسانی است که علو ذاتی الله عزوجل را تعطیل نمود، آن‌گاه که موسی علیه‌السلام پروردگار خودش را بالای مخلوقات معرفی کرد، اما وی مستکبرانه و با تمسخر در پاسخ به موسی علیه‌السلام گفت: ﴿وَقَالَ فِرۡعَوۡنُ یَـٰهَـٰمَـٰنُ ٱبۡنِ لِی صَرۡحࣰا لَّعَلِّیۤ أَبۡلُغُ ٱلۡأَسۡبَـٰبَ ۳۶ أَسۡبَـٰبَ ٱلسَّمَـٰوَ ٰ⁠تِ فَأَطَّلِعَ إِلَىٰۤ إِلَـٰهِ مُوسَىٰ وَإِنِّی لَأَظُنُّهُۥ كَـٰذِبࣰاۚ..۳۷﴾ [غافر ٣٦-٣٧]

تقی الدین ابن تیمیه رحمه‌الله (728هـ) در کتاب «مجموع الفتاوی» (ج۵ص۱۷۳) می‌فرمایند: «فرعون خواست بالا برود تا بر خدای موسی آگاهی یابد؛ پس اگر موسی به وی نگفته بود که خدای من بالاست، نبایستی فرعون بالا رفتن را درخواست می‌نمود؛ چراکه اساساً فرعون به هیچ‌گونه خدایی اقرار نداشت، پس اگر موسی این مطلب را به وی نگفته بود؛ در این صورت نه موسی و نه فرعون علو خداوند را اثبات نکرده‌اند؛ لذا نبایستی آگاهی‌یابی از جهت بالا را قصد می‌نمود و هدفی که برای تلبیس بر قومش داشت با عمل بالارفتن برای آگاهی از خدای موسی برایش حاصل نمی‌گشت و بالارفتن مانند پایین رفتنش در چاه‌ها و رودخانه‌ها بوده و این برایش راحت‌تر بود و دیگر نیازی به دشواری ساختن کاخ نداشت»

با توجه به‌ صراحت بسیار زیاد این دلیل امروزه می‌بینیم که برخی از منکرین صفات الهی این نوع استدلال را معکوس نموده و فرعون را مجسم معرفی کرده و می‌گویند بر اساس این آیه وی معتقد بود پروردگار بالای آسمان‌هاست!

برای نقض این شبهه کافی است اثبات نماییم استدلال به این آیه برای اثبات علو حقیقی خالق تعالی در تالیفات متکلمین و اهل سنت در گذشته بسیار زیاد است و کسی که چنین استدلالی را معکوس نموده یا به سخره می‌گیرد درحقیقت این جمع از اهل علم را به سخره گرفته است...

1- حارث محاسبي (243هـ) -که بر مذهب ابن کلاب بود- در کتابش «فهم القرآن» (ص۳۵۱-۳۵۲) در این باره می‌گوید: «وقالَ عَن فِرْعَوْن ﴿لعَلي أبلغ الأسْباب أسباب السَّماوات فَأطلع إلى إلَه مُوسى﴾ ثمَّ اسْتَأْنف فَقالَ ﴿وإنِّي لأظنه كاذِبًا﴾ فِيما قالَ لي إنَّه فِي السَّماء فَطَلَبه حَيْثُ قالَ لَهُ مُوسى مَعَ الظَّن مِنهُ بمُوسى عَلَيْهِ السَّلام انه كاذِب ولَو أن مُوسى عَلَيْهِ السَّلام أخبرهُ أنه فِي كل مَكان بِذاتِهِ لطلبه فِي الأرْض أو فِي بَيته وبدنه ولم يتعز ببنيان الصرح».

2- ابوالحسن اشعری (324هـ) در کتابش «الإبانة عن أصول الديانة» (ص۱۰۶) می‌گوید: «وقال تعالى حاكيا عن فرعون لعنه الله: ﴿يا هامان ابن لي صرحا لعلي أبلغ الأسباب أسباب السماوات فأطلع إلى إله موسى وإني لأظنه كاذبا﴾ كذب موسى عليه السلام في قوله: إن الله سبحانه فوق السماوات».

3- امام عُثمَانَ بن سعِيدٍ الدَّارمِيِّ رحمه‌الله (280هـ) در کتاب مشهورش «الرَّدُّ عَلى الجَهَمِّيَة» (ص۵۱) که در پاسخ به شبهات جهمیه‌ی زمانش تالیف نموده می‌فرمایند: «ففي هذه الآية بيان بَيِّنٌ، ودلالةٌ ظاهرةٌ؛ أن موسى كان يدعو فرعون إلى معرفة الله؛ بأنه فوق السماء؛ فمن أجل ذلك أمر ببناء الصَّرحِ، ورام الاطلاع إليه».

4- امام الأئمة محمد بن اسحق بن خزيمة رحمه‌الله (311هـ) در کتاب زیباش «التوحید» (ج۱ص۲۵۸) می‌فرمایند: «فاسْمَعُوا ياذَوِي الحِجا دَلِيلًا آخَرَ مِن كِتابِ اللَّهِ: أنَّ اللَّهَ جَلا وعَلا فِي السَّماءِ، مَعَ الدَّلِيلِ عَلى أنَّ فِرْعَوْنَ مَعَ كُفْرِهِ وطُغْيانِهِ قَدْ أعْلَمَهُ مُوسى عَلَيْهِ السَّلامُ بِذَلِكَ، وكَأنَّهُ قَدْ عَلِمَ أنَّ خالِقَ البَشَرِ فِي السَّماءِ -[٢٦٤]- ألا تَسْمَعُ قَوْلَ اللَّهِ يَحْكِي عَنْ فِرْعَوْنَ قَوْلَهُ: ﴿يا هامانُ ابْنِ لِي صَرْحًا لَعَلِّي أبْلُغُ الأسْبابَ أسْبابَ السَّماواتِ فَأطَّلِعَ إلى إلَهِ مُوسى﴾ [غافر ٣٧] فَفِرْعَوْنُ عَلَيْهِ لَعْنَةُ اللَّهِ يَأْمُرُ بِبِناءِ صَرْحٍ، فَحَسِبَ أنَّهُ يَطَّلِعُ إلى إلَهِ مُوسى، وفِي قَوْلِهِ: ﴿وإنِّي لَأظُنُّهُ كاذِبًا﴾ [غافر ٣٧]، دَلالَةٌ عَلى أنَّ مُوسى قَدْ كانَ أعْلَمَهُ أنَّ رَبَّهُ جَلَّ وعَلا أعْلى وفَوْقَ».

5- شیخ المفسرین محمد بن جرير طبری رحمه‌الله (310هـ) در تفسیرش «جامع البيان» (ج۲۰ص۳۲۷) می‌فرمایند: (وقَوْلُهُ: ﴿وإنِّي لَأظُنُّهُ كاذِبًا﴾ [غافر ٣٧] يَقُولُ: وإنِّي لَأظُنُّ مُوسى كاذِبًا فِيما يَقُولُ ويَدَّعِي مِن أنَّ لَهُ فِي السَّماءِ رَبًّا أرْسَلَهُ إلَيْنا)
@rahrowane_nobowwat

«شب قدر» جمع‌آوری مسائلی پیرامون شب قدر در ماه مبارک رمضان

نویسنده: د.شـیخ صلاح الدین جوهری

https://t.me/talifat_johari

شیخ سلیم بن عید هلالي وفقه‌الله در صفحه‌ی (30-31) در بخش نتیجه‌گیری پس از بررسی اسانید روایت جاریه می‌فرمایند:

اول: تمامی طریق‌هایی که در آن‌ها پرسش: «أين الله؟» و «أين ربك؟» وجود ندارد ضعیف بوده و شایسته‌ی استدلال نیستند؛ لذا درست نیست که در تعارض با حدیث صحیح و صریح جاریه با لفظ مذکور قرار گیرند. پس -الحمدلله- ثابت گشت که سوال «أين الله؟» لفظ رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وسلم می‌باشد که صحیح بوده و دلالت دوپهلویی باقی نمی‌ماند.

دوم: اگر این طریق‌ها صحیح باشند؛ -بر اساس الفاظ موجود در متن روایت‌ها- حول محور یک حادثه‌ی معین نمی‌چرخند بلکه دلالت بر -تکرار- حوادثی بسیار دارند. -یعنی بدون تردید حادثه‌ی مرتبط به روایت معاویه بن الحکم السلمی رضی‌الله‌عنه در صحیح مسلم کاملا با حوادث موجود در دیگر روایت‌ها تفاوت داشته و گویی پرسش‌های مختلفی از کنیزک‌های مختلفی صورت گرفته است-.

الف: حادثه‌ی مردی از انصار که نزد رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وسلم آمد و وی را آگاه ساخت که کفاره‌ی آزادسازی برده بر وی واجب گشته و در خصوص جواز آزاد‌سازی کنیزکی از ایشان سوال پرسید.

ب: حادثه‌ی زنی که نزد رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وسلم آمد تا در خصوص آزادسازی کنیزکش از ایشان سوال بپرسد؛ زیرا کفاره‌ی آزادسازی برده بر وی واجب گشته بود

در نتیجه: همه‌ی این وقایع بر خلاف -حادثه‌ی- حدیث معاویه رضی‌الله‌عنه می‌باشند که در آن مردی کنیزکش را به سبب ضرب و شتمی که علیهش داشت و برایش سنگین شده بود برای رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وسلم -آزادسازی‌اش را- مطرح نموده و از اساس نمی‌خواست کنیزک را آزاد سازد. بر این اساس دیگر این‌گونه الفاظ اختلاف در حدیث صحیح جاریه محسوب نمی‌گردد -و در طرق صحیح روایت معاویه رضی‌الله‌عنه هیچ‌گونه نشانه‌ای از حرکت با دست و اشاره جهت استفسار وجود ندارد-

همچنین بخوانید:
- پاسخ به شبهه‌ی منکرین علو الله متعال
- هزاران دلیل برای علو حقیقی خالق وجود دارد

@rahrowane_nobowwat

«پاسخ به اعتراض اهل تعطیل به حدیث مشهور جارية در کتاب صحيح مسلم با موضوع اثبات علو حقیقی الله متعال»

یکی از هزاران دلیل صریح اهل سنت و جماعت برای اثبات بالا بودن حقیقی الله متعال بر تمامی مخلوقاتش حدیث معاویه بن الحکم السلمی رضی‌الله‌عنه در «صحیح مسلم» می‌باشد که رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وسلم از کنیزکی می‌پرسد: «الله کجاست؟» کنیزک پاسخ می‌دهد: «الله در آسمان است» سپس رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وسلم خطاب به آقایش می‌فرمایند: «آزادش کن که همانا او مؤمن است» این حدیث از جهت اسناد در غایات صحت قرار داشته تا جایی که یکی از دانشمندان حرفه‌ی حدیث‌‌شناسی؛ علامه شمس الدین ذهبی (تـ748هـ) در کتاب شگفت‌انگیز «العلو للعلي الغفار» (ص14) حدیث را متواتر شمرده‌اند چنانچه می‌فرمایند: «فَمن الأحادِيث المتواترة الوارِدَة فِي العُلُوّ حَدِيث مُعاوِيَة بن الحكم السّلمِيّ» همچنین از جهت دلالت بر معنای علو حقیقی الله متعال در غایات صراحت و بیان قرار داشته تاجایی که در طول تاریخ؛ فرهیختگان اهل سنت و جماعت به مضمون این حدیث جهت اثبات علو حقیقی خالق تعالی استدلال نموده‌اند؛ چنانچه امام و محدث گران‌قدر عثمان بن سعید دارمی (تـ280هـ) در کتاب ارزش‌مند «الرد علی الجهمیه» (ص182) در این باره می‌نویسد: «واللهُ قد وصَفَ نَفْسَه بأين، ووصفه به الرَّسُولُ صلی‌الله‌علیه‌وسلم» لذا کسی که این مسأله را در طول تاریخ میان دانشمندان مسلمان پی‌گیری نماید، چیزی غیر از آن را نمی‌یابد. تا این‌که مضمون حدیث به مزاج شخصی جهمی به نام محمد زاهد کوثری (تـ1371هـ) خوش نیامده و با مضطرب خواندن روایت جاریه جهل خودش را در دانش مبارک حدیث‌شناسی در مقابل خلایق نمایان می‌سازد؛ سپس به این مقدار بسنده نمی‌کند و دلالت روایت را نیز بر معنای مقصود سست نموده که این دو مورد دست‌آویز جمع بسیاری از معطله مانند: اشعری‌مسلکان و... قرار می‌گیرد؛ هرچند هجوم این نابخردان و دشمنان سنت دلیلی واضح بر دلالت صریح حدیث می‌باشد؛ در غیر این‌صورت نبایستی با عیب‌جویی و اعتراض‌تراشی‌های متفاوت جهت حمله به این حدیث خود را خسته می‌کردند. یکی از آن اعتراضاتی که مختصراً در صدد پاسخش هستیم؛ این است که آن کنیزک ناشنوا بوده و رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وسلم با اشاره از وی سوال می‌پرسید؛ لذا جمع حاضر این الفاظ را با معنا روایت نموده‌ و هر راوی حسب برداشتی که از اشاره‌ها داشته؛ الفاظ مختلفی را روایت کرده‌ است. چنانچه در برخی روایت‌ها آمده «أتشهدين أن لا إله إلا الله» و در برخی آمده «من ربك؟» و در برخی آمده «أين الله؟» که این اختلاف در روایت‌ها را بر اضطراب و روایت به معنا حمل نموده‌اند. لذا پرسش مرتبط به مکان خداوند صرفا برداشت یکی از راویان بوده و در دلالتش بر معنای مقصود صریح نمی‌باشد. شیخ سلیم بن عید الهلالی وفقه‌الله دانش‌آموخته‌ی علامه‌ی محدث شیخ آلبانی رحمه‌الله در حرفه‌ی حدیث‌شناسی در این زمینه کتابی تألیف نموده‌اند به نام «أين الله؟ دفاعاً عن حديث الجارية» ایشان در این کتاب زیبا روایت جاریه را از جهت سند و متن بررسی نموده و به تمامی شبهات مرتبط به موضوع پاسخ داده‌اند که من این‌جا نتیجه‌گیری مرتبط به بررسی اسانید روایت جاریه را می‌نویسم و کسی که خواستار آگاهی بیشتر از تفاصیل و مدارک موضوع است می‌تواند به کتاب ایشان مراجعه نماید.
@rahrowane_nobowwat