Коазой Ӏийсай “ГӀалгӀай” яхача романий ворхӀанех хьалхара дакъа, деша шоашта!

📕 ГӀАЛГӀАЙ

Исса Кодзоев

ХАТАР

Дала гештдолда, АллахӀа къахетам болба, гӀоазот къоабалдолда вай шин веший. Ӏаьламарзанаькъан Ислами Оалмазанаькъан Адами тийшача белхаца боабаь дӀабахачарна Дала кхел йойла.
Ший рузкъа, фусам, дезал лорадеш дӀакхелхаш вола саг АллахӀа шахӀийда дарже воаккх, уж шоай аьхарте яьккха баьннаб.

**ГӀалгӀай къама хало тӀаеча, цхьаь хул вай. Вай нах боабича, мехкахбаьхача, дехьара-сехьара лаьтта хьадаьккхача, харцо лелайича, къахетам беш саг кӀезига нийсвеннав. Амма дагахьа лоаттаделаш, вай бусалба нах долга. Наьха къамаш бӀех ма де, сийза ма даха, сатоха. Вежарашца вайна аьттув баьннабеце а, вай воаш даим дика вежарий хиннад, воша мел эшачунна. ДӀахо хилча бакъахьа да, хӀаьта хозача къамаьлашца Ӏеха ца луш.

Дала иман-сабар лолда шахӀийдий гаргарча наха. Унхошта Дала моаршал лолда!**

Дулх даттар.

мангáл — [дулх дотта] ний (я), мангáл (я)
шампýр — чӀий (-наш) (ба, да), шáмпур (-аш) (я, я)
вертел — ов (-наш) (да, да)
опахало — фóдеттарг (-аш), (я, я)

щепа, щепки
— шолх (-аш) (д, д)
— лич (-ачараш) (б, д)
— цӀогарг (-аш) (й, й)
— кӀарг (-аш) (д, д)
— цӀарг (-аш) (й, й)
дрова — дос (да), дахча (да)
уголь — кӀор (ба)
головешка — тов (наш) (я, я)
подкинуть (дрова, щепки, уголь) на огонь — кхатилла (дос, кӀор, шолхаш...)
зажигалка — цӀитох (я)

мариновать мясо — дулх дашадолла
шашлык — шоашилг (аш) (да, да), деттá дулх (да)
жарить шашлыки — дулх/шоашилгаш датта
кусок (мяса, шашлыка) — (дулха) чӀéгилг (-аш) (я, я)
зелень — баьцадаар (да), баьцаш (я)
укроп — нарсий аьрхӀ (я), нарсий буц (я)
петрушка — бе́замабуц
зеленый лук — хóха буц
помидор — помдур (-аш) (я, я)
уксус — къáнз (да)

#ГӀалгӀайДош

ХАТТАР

МалагӀа мотт ба шоана эггара хозагӀа хетар?

(Сона, аз укх чу даим из бувце а, хозагӀа хетар гӀалгӀай бац, фаьренгий ба)

Шоай телефона тӀа латташ йола ашараш дӀа а яьхе, оалхазара декар Ӏооттаде. Дика хьа а хоз, хьарам хӀама а дáлац.

Эхь ма-д из, маьждиге ламаз деш латташ иттнахьара пхи йиш йоагаш хул (эрсий а, Ӏарбий а, гӀалгӀай а), кхаьннахьа пандар а, чӀондарг а, царца цхьана ши фата а.

ДӀа-хьа тасса, дукха даха, дӀа-хьа тасса. Шоай цӀагӀарчарна а Ӏооттае, къаьстта боккхагӀчарна, уж дукхагӀа бицлу, кӀезигагӀа дале.

ДӀаяхар бакъ ма-д шоана: сай шин лерга ма хезад сона цӀенхаштта на́ха хьадувцаш:
"Америкера индейцаш багӀаш хул къамаьл деш: «Кавказе дахаш цхьа тамашийна къам да..."

Сталина а Берияс а аьннад яхар-м аз дувца а дувцац.

НИЙСА ЯЗДАР

Дукха бараш кхетац, шоашка нийса язде аьлча. “Фу бе да из?” оал, е “Хьа фу гӀулакх да?” оал. Дала дукха доахаде шо, сона-м, е язде ховчарна-м тӀерадоалаш хӀама дац, шоана дукхагӀа да-кх къа. Шун мотт из болаше, нийса язде хьегаш дац-кх шо, эхь да-кх из. Нийса язде дика ца ховш, хӀаьта Ӏомабала безам болчарех аз хӀама яхац, шоана доагӀаш дац ер, АллахӀа аьттув боаккхалба. ХӀаьта вокхар шоаш сонта болга мара кхы хӀама гойтац.

Эта будит примерна если я па руски буду писать вот так, я точна не пакажусь умным и надамной будут скарее смиятся, но имена так выглидит то што вы делайте кагда пишыте на ингушскам с ашипками и не жылаете их исправить.

Сайна цхьа бахьан язде хов аьнна куралаш е гӀерташ вац шоана со, язде хар доккхал де дезаш хӀама дац, амма гӀалгӀай мехка бахаш, гӀалгӀашта юкъе хьалкхийна болча гӀалгӀашта шоай меттала цхьа гӀалат доацаш ди дика яздар мукъагӀа ца хар цӀевала везаш хӀама да.

КӀезига уйла е, бехк ма баккхалаш гӀожа къамаьл дирах.

«ШУЧИЙ»И «МОХЧИЙ»И

Зийна хургда оаш, гӀалгӀашка “кузен” яха кхетам кхыча къамий бар санна боацаш. Вайчар наьна-йиший дезал белгалдоаккх, «шучий» аьле, кхыбараш «наьна-веший …», «даь-веший …», «даь-йиший …» ба.

Из ишта хӀанад аьлча - гӀалгӀай ширача кхетамга хьежача, шучий вӀаший кхоачарагӀа хул кхычарел. Цхьан нанас накхаца шурийца йокхаяь шин йишас шоаша шоай дезала накхара шур тийлача, цу дезалхой барт чӀоагӀагӀа хургба аьнна хеташ хиннад. Цига денз, из барт-кхоачарал хьагойташ къаьстта дош да гӀалгӀай меттала.

Цул совгӀа, шин шучий дезал шоайле «мохчий» хул, шин шучас царна шурийца бокхабаьндаьра. «Шурий гаргарло» оал цунах.

Дошлорг:
• шучий — шин йиший дезал
• мохчий — шин шучий дезал
• шурий гаргарло — цхьан кхалсага, е цхьа нана йола шин кхалсагий шурийца йола гаргарло

Дагалаца, Ӏомабе наьна мотт!