? Тест «Пайғамбарлар тарихи | Payg'ambarlar tarixi»
Ушбу тестнинг мақсади диний билимларни мустаҳкамлаш, ўтган умматларга юборилган пайғамбарларнинг қиссаларини ўрганиш, ислом дини келгунга қадар ва ундан кейинги давр ҳақидаги тасаввурни кенгайтиришдан иборат. Кирил ва лотин алифбосида.
*? 30 вопросов · ⏱ 30 сек*

ТЎРТИНЧИ ДАРС. ЖАРАНГЛИ - ЖАРАНГСИЗ УНДОШЛАР ВА УЛАРНИНГ ЎЗГАРИШИТурк тилида ҳам худди ўзбечадагидек жарангли ва жарангсиз ундош товушлар бор. Мана улар:

Жарангсиз ундошлар: f, s, t, k, ç, ş, h, p
Жарангли ундошлар: b, c, d, g, ğ, j, l, m, n, r, v, y, z

Мана шу ундошлар қўшимча олганда фақатгина ўзининг тоифасига мос бўлган қўшимчаларга эга бўлади. Яъни, сўзларнинг қайси ҳарф билан тугаганига қараб тасдиқда ишлатиладиган dur ва dir қўшимчалари tur ва tir бўлиб ўзгаради.

Масалан, k ҳарфи билан тугаган сўз d ҳарфини олмайди. Аксинча, у t ҳарфини олади. Худди шунингдек, b ва p ҳамда v ва f ҳарфлари ҳам.

Мисол келтирамиз: O küçüktür (ўқилиши - о кючюктюр, маъноси - у кичкина) бўлади. O küçükdür бўлмайди.

[dolap - долап – жавон] [kitap - китап – китоб] [damat - даамат – куёв] [renk - ранк – ранг] сўзлари кишилик олмошларида қуйидагича бўлади:

dolabim - долабим - шкафим
kitabim - китабим - китобим
damadim - даамадим - куёвим
rengim - рангим - рангим

Аниқроғи, p ҳарфи b бўлиб, t ҳарфи d бўлиб ва k ҳарфи g ёки ğ бўлиб ўзгаради. Ушбу ўзгаришларни кенгроқ айтадиган бўлсак қуйидаги жуфтликларда келади:

b-p
d-t
c-ç
g-ğ/k

Жарангсиз ундошлар сўзнинг охирида унли товушларга рўбарў келганда ва кейинги қўшимчалар ундош ҳарфлар билан бошланса жарангсиз ундош юқоридаги ўзининг жарангли жуфтига алмашади.

Шу жойида қўшимча қилиб кетамиз. Агар сўзлар худди renk каби тугаса ёки жарангсиз k ундошининг олдида n ундоши турса ҳалиги k ҳарфи g бўлиб ўзгаради. Агар унли товуш турса унда юмшоқ г - ğ бўлиб ўзгаради.

Яъни, [ekmek - экмек - нон] [dilek - дилек - тилак] [erkek - аркек - эркак] сўзлари ğ бўлиб ўзгаради ҳамда [ekmeğim - экмеим - ноним] [dileğim - дилеим - тилагим] [erkeğim - аркеим - эркагим] сўзларини ҳосил қилади.

РЕКЛАМА:
Шу саволларга жавоб беринг ва Ўзбекистон - КХДР учрашувига иккита чипта ютиб олинг!
https://telegra.ph/UFFuz-saytida-viktorina-10-11

РЕКЛАМА:
Биткоин ва криптовалюталар ишлаб чиқарадиган ферма сотилади!
https://telegra.ph/Bitkoin-va-kriptovalyutalar-ishlab-chi%D2%9Baradigan-ferma-sotiladi-09-25

Барча дарсларни биттада ўрганинг! Бот каналимизга аъзо бўлинг!

Турк тили. Бошланғич курс
@turk_tili_boshlangich_kurs_bot

РЕКЛАМА
Турсуной Содиқованинг "Қайнаналик илми" китобини таклиф этамиз
http://www.androidbooks.uz/product/qaynanalikilmi.html

УЧИНЧИ ДАРС. ТАСДИҚ ВА ҚЎШИМЧАЛАР. ФЕЪЛЛАРНИНГ ЯСАЛИШ

Турк тилида тасдиқ ёки бирон бир аниқ факт dır, dir, dur, dür ва tır, tir, tur, tür қўшимчалари билан айтилади.

Ушбу аффиксларнинг ҳар бири 4 товуш оҳанги тизими билан шаклланади ва аввалги саҳифада айтилгандек ўзгариши мумкин.

Мисоллар келтирамиз:

Bu arabadır - бу арабадир - бу машина
Bu kalemdir - бу каламдир - бу қалам
Bu çiçektir - бу чичектир - бу гул
Bu sözdür - бу сёздюр - бу сўз
Bu evdir - бу эвдир - бу уй
Bu dolaptır - бу долаптир - бу жавон
Bu mektuptur - бу мектуптур - бу хат
Bu yıldızdır - бу юлдуз
Bu köpektir - бу кучук
Bu arkadaştır - бу дўст
Bu defterdir - бу дафтар
Bu ailedir - бу оила
Bu güldür - бу гул
Bu tahtadır - бу тахта
Bu kitaptı - бу китоб
Bu odadır - бу хона

ФЕЪЛЛАР ВА УЛАРНИНГ ЯСАЛИШИ

Энди турк тилидаги феъллар билан танишамиз. Яхши биласиз, феъл бу - иш ҳаракатнинг маъносини билдирадиган сўзлар. Янаям аниқроқ айтадиган бўлсак, ўша феъл Нима қилмоқ? саволига жавоб беради.

Турк тилида феъллар икки хил қўшимчага эга бўлади. Улар - mak ва mek, мос равишда мак ва мек деб ўқилади ҳамда 2 товуш оҳанги бўйича ясалади.

Уларнинг ноаниқ шакли қуйидагича бўлади:

yapmak - япмак - қилмоқ
demek - демек - демоқ
konuşmak – конушмак - гапирмоқ
gitmek – гитмек - кетмоқ
almak – алмак - олмоқ
bilmek – билмек - билмоқ
düşünmek – дюшюнмек - ўйламоқ
görmek – гёрмек - кўрмоқ
gelmek – гелмек – келмоқ
istemek – истемек - истамоқ
bulmak – булмак - топмоқ
vermek – вермек - бермоқ
anlatmak – анлатмак - сўзламоқ
çalişmak – чалишмак - ишламоқ
çağirmak – чагирмак - чақирмоқ
sormak – сормак -сўрамоқ
saklamak – сакламак - асрамоқ
başlamak – башламак - бошламоқ
göstermek – гёстермек - кўрсатмоқ
duymak – дуймак - эшитмоқ
oynamak – ойнамак - ўйнамоқ
koşmak – кошмак - қочмоқ
yaşamak – яшамак - яшамоқ
inanmak – инанмак - ишонмоқ
getirmek – гитермек - келтирмоқ
yazmak – язмак - ёзмоқ
oturmak – отурмак - ўтирмоқ
durmak – дурмак - турмоқ
ödemek – одемек - пул тўламоқ
öğretmek – огретмек - ўқимоқ
anlamak – анламак - тушунмоқ
bakmak – бакмак - боқмоқ
görmek – гёрмек - кўрмоқ
durdurmak – дурдурмак - тўхтамоқ
yaratmak – яратмак - яратмоқ
okumak – окумак - ўқимоқ
açmak – ачмак - очмоқ
yenmek – енмек - енгмоқ
okutmak – окутмак - ўқитмоқ
hatirlamak – хатирламак - эсламоқ
göndermek – гёндермек - юбормоқ
kurmak – курмак - қурмоқ
kalmak – калмак -қолмоқ
kesmek – кесмек - кесмоқ
satmak – сатмак - сотмоқ
çözmek – чёзмек - ечмоқ
açiklamak – ачикламак - тушунтирмоқ
ummak – уммак - умид қилмоқ
yemek – емек - емоқ
tutmak – тутмак - ушламоқ
çizmek – чизмек - чизмоқ
seçmek – сечмек - танламоқ
kapatmak – капатмак - ёпмоқ
içmek – ичмек - ичмоқ
uyumak – уямак - ухламоқ
başlamak – башламак -бошламоқ
sevmek – севмек - севмоқ
uçmak – учмак - учмоқ
dinlemek – динлемек - эшитмоқ
tutmak – тутмак - ушламоқ

Бу феъллар учта замонда келади: ҳозирги замон, ўтган замон ва келаси замон. Биз учта замонни ҳам кўриб чиқамиз.

РЕКЛАМА
UFF.uz сайти Жаҳон чемпионатида ишлайди!
https://www.uff.uz/oz/news/187213/uff-uz-saiti-jahon-chempionatida-ishlaydi

РЕКЛАМА
Диққат! UFF.uz сайтининг Телеграм каналига аъзо бўлинг ва Ўзбекистон термасининг битта ҳориж ўйинига бепул боринг
https://www.uff.uz/oz/news/185228/uff-uz-saitida-roikhatdan-oting-ijtimoii-tarmoqlariga-azo-boling-va-sovrinlarni-yutib-oling

УЧИНЧИ ДАРС. ЖАРАНГЛИ - ЖАРАНГСИЗ УНДОШЛАР ВА УЛАРНИНГ ЎЗГАРИШИ

Турк тилида ҳам худди ўзбечадагидек жарангли ва жарангсиз ундош товушлар бор. Мана улар:

Жарангсиз ундошлар: f, s, t, k, ç, ş, h, p
Жарангли ундошлар: b, c, d, g, ğ, j, l, m, n, r, v, y, z

Мана шу жарангли ва жарангсиз ундошлар қўшимча олганда фақатгина ўзини тоифасига мос бўлган қўшимчаларга эга бўлади. Яъни, сўзларнинг қайси ҳарф билан тугаганига қараб dur ва dir қўшимчалари tur ва tir бўлиб ўзгаради. Масалан, k ҳарфи билан тугаган сўз d ҳарфини олмайди. Аксинча, у t ҳарфини олади. Худди шунингдек, b ва p ҳамда v ва f ҳарфлари ҳам.

Масалан: O küçüktür (ўқилиши - о кючюктюр, маъноси - у кичкина) бўлади. O küçükdür эмас.

dolap - долап - шкаф (жавон)
kitap - китап - китоб
damat - даамат - куёв
renk - ранк - ранг

сўзлари кишилик олмошларида қуйидагича бўлади:

dolabim - долабим - шкафим
kitabim - китабим - китобим
damadim - даамадим - куёвим
rengim - рангим - рангим

Аниқроғи, p ҳарфи b бўлиб, t ҳарфи d бўлиб ва k ҳарфи g ёки ğ бўлиб ўзгаради. Ушбу ўзгаришларни кенгроқ айтадиган бўлсак қуйидаги жуфтликларда келади:

b-p
d-t
c-ç
g-ğ/k

Жарангсиз ундошлар сўзнинг охирида унли товушларга рўбарў келганда ва кейинги қўшимчалар ундош ҳарфлар билан бошланса жарангсиз ундош юқоридаги ўзининг жарангли жуфтига алмашади.

Шу жойида қўшимча қилиб кетамиз. Агар сўзлар худди renk каби тугаса ёки жарангсиз k ундошининг олдида n ундоши турса ҳалиги k ҳарфи g бўлиб ўзгаради. Агар унли товуш турса унда юмшоқ г - ğ бўлиб ўзгаради.

Яъни, [ekmek - экмек - нон] [dilek - дилек - тилак] [erkek - аркек - эркак] сўзлари ğ бўлиб ўзгаради ҳамда [ekmeğim - экмеим - ноним] [dileğim - дилеим - тилагим] [erkeğim - аркеим - эркагим] сўзларини ҳосил қилади.