زەينەب خێزانی ابن مسعود ـ رضي الله عنهما ـ دەڵێت :

عبدالله کاتێک دەگەڕایەوە ماڵەوە کە دەگەیشتە لای دەرگا دەکۆکی و تفی فڕێدەدا ، چونکە پێی ناخۆش بوو شتێکی ناخۆش ببینێت لە کاتی  خۆکردنە ژوورەوەی دا .

قال ابن كثير ـ رحمه الله ـ? إسنادٌ صحيح.
.
❄ الإمام ابن مفلح دەڵێت : سوننەتە پیاو نەعلەکانی بجوڵێتێت و دەنگی پێ دەربکات لەکاتی هاتنە ژوورەوەیدا بۆ ماڵەوە ،

❄ئیمامی أحمد دەڵێت : کە هاتەوە بۆ ماڵەوە ئحم ئحم دەکات  .."
.
.
.
?[غداء الألباب/ تفسير ابن كثير]

**سفيان الثوري رحمه الله دەیفەرموو:

ئەگەر لەتوانات دا 
هەبوو سەرت نەخورێنیت ئیلا بە ئەثەری سەلەف نەبێت  ئەوە وابکە

(١٧٩ (الجامع آلاخلاق الراوي وآداب السامع

ذم الکلام \ ٨٧٣*?*

#لەگەڵ_وتەکانی_پێشەوا_سوفیانی_ثەوری

**عَنِ الْبَرَاءِ بْنِ عَازِبٍ قَالَ : خَرَجْنَا مَعَ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فِي جِنَازَةِ رَجُلٍ مِنَ الْأَنْصَارِ، فَانْتَهَيْنَا إِلَى الْقَبْرِ وَلَمَّا يُلْحَدْ، فَجَلَسَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ وَجَلَسْنَا حَوْلَهُ، كَأَنَّمَا عَلَى رُءُوسِنَا الطَّيْرُ، وَفِي يَدِهِ عُودٌ يَنْكُتُ بِهِ فِي الْأَرْضِ، فَرَفَعَ رَأْسَهُ فَقَالَ : " اسْتَعِيذُوا بِاللَّهِ مِنْ عَذَابِ الْقَبْرِ ". مَرَّتَيْنِ أَوْ ثَلَاثًا.

?سنن أبي داود | ٤٧٥٣ |.

وە الْبَرَاءِ(رَضِيَ اللّٰهُ عَنْەُ) دەڵێ: ( يُثَبِّتُ ٱللَّهُ ٱلَّذِينَ ءَامَنُوا۟ بِٱلْقَوْلِ ٱلثَّابِتِ فِى ٱلْحَيَوٰةِ ٱلدُّنْيَا وَفِى ٱلْءَاخِرَةِ ) [ إبراهيم: ٢٧].
واتە: ئەوانەی بڕوایان ھێناوە️ اللّٰه دامەزراویان دەکات بە وتەی جێگیر کە شایەتمانە لە ژیانی دونیا و ڕۆژی دوایشدا)، جا فەرووی: دەربارەی سزای ناو گۆڕ دابەزی .

عَنِ الْبَرَاءِ قَالَ : { يُثَبِّتُ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا بِالْقَوْلِ الثَّابِتِ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَفِي الْآخِرَةِ }، قَالَ : نَزَلَتْ فِي عَذَابِ الْقَبْرِ.

?سنن النسائي | ٢٠٥٦ |.

هەروەها الْبَرَاءِ بْنِ عَازِبٍ(رَضِيَ اللّٰهُ عَنْەُ) دەگێرێتەوە: پێغەمبەر(️ﷺ) فەرموویەتی: ( يُثَبِّتُ ٱللَّهُ ٱلَّذِينَ ءَامَنُوا۟ بِٱلْقَوْلِ ٱلثَّابِتِ فِى ٱلْحَيَوٰةِ ٱلدُّنْيَا وَفِى ٱلْءَاخِرَةِ ) [ إبراهيم: ٢٧] ، فەرمووی: دەربارەی سزای ناو گۆڕ دابەزی، پێی دەوترێ: کێ پەروەردگارتە؟ دەڵێ: پەرووردگارم️ اللّٰه"ـیە: ئاینیشم ئاینی موحەممەدە(️ﷺ)، ئەویش فەرمایشتی️ اللّٰه"ـیە( يُثَبِّتُ ٱللَّهُ ٱلَّذِينَ ءَامَنُوا۟ بِٱلْقَوْلِ ٱلثَّابِتِ فِى ٱلْحَيَوٰةِ ٱلدُّنْيَا وَفِى ٱلْءَاخِرَةِ ) [ إبراهيم: ٢٧].

عَنِ الْبَرَاءِ بْنِ عَازِبٍ ، عَنِ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ : " { يُثَبِّتُ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا بِالْقَوْلِ الثَّابِتِ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَفِي الْآخِرَةِ } ". قَالَ : " نَزَلَتْ فِي عَذَابِ الْقَبْرِ، يُقَالُ لَهُ : مَنْ رَبُّكَ ؟ فَيَقُولُ : رَبِّيَ اللَّهُ، وَدِينِي دِينُ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ. فَذَلِكَ قَوْلُهُ : { يُثَبِّتُ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا بِالْقَوْلِ الثَّابِتِ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَفِي الْآخِرَةِ } ".

?سنن النسائي | ٢٠٥٧ |.

وە أَنَسٍ(رَضِيَ اللّٰهُ عَنْەُ) دەگێرێتەوە: پێغەمبەر(️ﷺ) گوێی لە دەنگێک بوو لەناو گۆرێکدا فەرمووی: ئەمە کەی مردووە ؟ وتیان لەسەردەمی نەفامیدا مردووە ، دڵخۆش بوو بەوە یان لەبەر ئەوەی کابرا بڕوادار بووە بەمەش ھەتا ھەتای ناچێتە دۆزەخ ، یان لەبەر ئەوە دڵخۆش بووە ، چونکە کابرا دوژمنی️ اللّٰه بووە و سزا دراوە، فەرمووی: ئەگەر لەبەر مەترسی ئەوە نەبوایە مردوەکانتان نەشارنەوە داوام دەکرد لە️ اللّٰه سزای ناو گۆر ببیستن .

عَنْ أَنَسٍ ، أَنَّ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ سَمِعَ صَوْتًا مِنْ قَبْرٍ، فَقَالَ : " مَتَى مَاتَ هَذَا ؟ " قَالُوا : مَاتَ فِي الْجَاهِلِيَّةِ. فَسُرَّ بِذَلِكَ، وَقَالَ : " لَوْلَا أَنْ لَا تَدَافَنُوا لَدَعَوْتُ اللَّهَ أَنْ يُسْمِعَكُمْ عَذَابَ الْقَبْرِ ".

?سنن النسائي | ٢٠٥٨ |.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
أَبِي أَيُّوبَ(رَضِيَ اللّٰهُ عَنْەُ) دەڵێ: پێغەمبەری️ اللّٰه(️ﷺ) لە دوای خۆر ئاوا بوون هاتە دەرەوە گوێی لە دەنگێک بوو فەرمووی: جولەکەکان سزا دەدرێن لەناو گۆڕەکانیان .

عَنْ أَبِي أَيُّوبَ قَالَ : خَرَجَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ بَعْدَمَا غَرَبَتِ الشَّمْسُ، فَسَمِعَ صَوْتًا، فَقَالَ : " يَهُودُ تُعَذَّبُ فِي قُبُورِهَا ".

?سنن النسائي | ٢٠٥٩ |.

ئەبو هورەیرە(رَضِيَ اللّٰهُ عَنْەُ) دەگێڕێتەوە: پێغەمبەری️ اللّٰه(️ﷺ) دەیفەرموو: پەروەردگارا من پەنات پێ دەگرم لە سزای ناو گۆڕ، وە پەنات پێ دەگرم لە سزای ئاگر، وە پەنات پێ دەگرم لە بەڵاو فیتنەی ژیان و مردن، وە پەنات پێدەگرم لە فیتنەی مەسیحی دەجال .

عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ ، عَنْ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، أَنَّهُ كَانَ يَقُولُ : " اللَّهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنْ عَذَابِ الْقَبْرِ، وَأَعُوذُ بِكَ مِنْ عَذَابِ النَّارِ، وَأَعُوذُ بِكَ مِنْ فِتْنَةِ الْمَحْيَا وَالْمَمَاتِ، وَأَعُوذُ بِكَ مِنْ فِتْنَةِ الْمَسِيحِ الدَّجَّالِ ".

?سنن النسائي | ٢٠٦٠ |.

لە زۆر فەرموودەی تر باسی سزای ناو گۆڕ کراوە بەڵام بۆ درێژ نەبونەوەی بابەتەکە فەرموودەکان دانانێم دەتوانن بچنەوە بۆ سەر ئەم سەرچاوانە( صحیح البخاري[١٣٧٣- ١٠٤٩- ١٣٧٢- ٦٣٦٦- ١٣٣٨- ١٣٧٤ ] صحیح مسلم[٧٠- ٧١- ٧٣- ٧٤- ٢٨٧٠- ٢٨٧١- ٢٨٦٨- ٣١٢٤] سنن أبو داود[ ٣٢٣١- ٤٧٥٢- ٤٧٥٠] سنن الترمذي[ ١٠٦٤- ٣١٢٠- ٣٤٩٤].**

**هەڵوەشێنەرەوەکانی ئیسلام
::⏎هەڵوەشێنەرەوەی شانزەیەم:
"❻❶ئینکاری کردن و بەدرۆ خستنەوەی سزای گۆڕ "

ژیانی ناو گۆڕ بە سزاو پاداشتەوە یەکێکە لەو بابەتە گرنگانەی کە کەسی موسوڵمان نابێت پێی جاهیل بێت لە(أُصولەکانی دینە) و لە قورئان و فەرموودە ئاماژەی پێ کراوە و️ اللّٰه تعالی دەفەرموێت: (ٱلنَّارُ يُعْرَضُونَ عَلَيْهَا غُدُوًّا وَعَشِيًّا وَيَوْمَ تَقُومُ ٱلسَّاعَةُ أَدْخِلُوٓا۟ ءَالَ فِرْعَوْنَ أَشَدَّ ٱلْعَذَابِ )  [غافر: ٤٦].

واتە: ئاگری دۆزه‌خه‌، به‌یانیان و ئێواران، نیشانیان ده‌درێت، یاخود پیایاندا ده‌چزێنرێت، له‌ (جیهانی به‌رزه‌خدا) ڕۆژی قیامه‌تیش فه‌رمان ده‌درێت: ئاده‌ی تاقم و ده‌سته‌ی فیرعه‌ون بخه‌نه‌ ناو ئێش و ئازاری زۆر ناخۆشه‌وه‌ .#ووتم: لە ئایەتەکە ئاماژە بۆ دوو سزا دەکرێ یەکێکیان لە پێش قیامەتە کە ژیانی بەرزەخ دەگرێتەوە واتە سزای ناو گۆڕ دووەمیش سزای قیامەتە کە لە ئایەتەکە ئاماژەی پێ کراوە .

وە️ اللّٰه تعالی لە ئایەتێکی تر دەفەرموێت:
( إِنَّ ٱلَّذِينَ فَتَنُوا۟ ٱلْمُؤْمِنِينَ وَٱلْمُؤْمِنَٰتِ ثُمَّ لَمْ يَتُوبُوا۟ فَلَهُمْ عَذَابُ جَهَنَّمَ وَلَهُمْ عَذَابُ ٱلْحَرِيقِ )  [البروج: ١٠].

واتە: به‌ڕاستی ئه‌وانه‌ی که‌ به‌ڵاو ناخۆشی وته‌نگانه‌ و پیلان دژی پیاوانی ئیماندارو ئافره‌تانی ئیماندار خسته‌کارو پاشان هه‌ر به‌رده‌وام ده‌بن و کۆڵ ناده‌ن و په‌شیمان نابنه‌وه‌ سزای دۆزه‌خ و سزای سووتێنه‌ر بۆ ئه‌وانه‌یه‌.

ئیمامی الطبري(٣١٠هـ) دەڵێ: وەک ئەوەی عمار گێڕاویەتیەوە ، ووتی: عبد️اللّٰه بن أبي جعفر بۆی گێڕاینەوە ، لە باوکیەوە لە الربيع ـەوە دەربارەی ئەم ئایەتە دەڵێ ( فَلَهُمْ عَذَابُ جَهَنَّمَ ) ئەمە لە کۆتایدایە ( وَلَهُمْ عَذَابُ الْحَرِيقِ ) ئەمە لە دونیادایە .

?تفسیر الطبري.

هەروەها️ اللّٰه تعالی دەفەرموێت:
( لَعَلِّىٓ أَعْمَلُ صَٰلِحًا فِيمَا تَرَكْتُ كَلَّآ إِنَّهَا كَلِمَةٌ هُوَ قَآئِلُهَا وَمِن وَرَآئِهِم بَرْزَخٌ إِلَىٰ يَوْمِ يُبْعَثُونَ )  [المؤمنون: ١٠٠].

لە تەفسیری ئەم ئایەتە:( وَمِنْ وَرَائِهِمْ بَرْزَخٌ إِلَى يَوْمِ يُبْعَثُونَ ) ئیمامی مُجاهد(١٠٤هـ) دەڵێ: لە نێوان مردن بۆ زیندوو بوونەوە .

وە ئیمامی مُجاهد(١٠٤هـ) لە قەولێکی تری دەربارەی ئەم ئایەتە ( بَرْزَخٌ إِلَى يَوْمِ يُبْعَثُونَ ) ، دەڵێ: پەردەیەکە لە نێوان مردن ، وەگەڕانەوە بۆ دونیا .

هەروەها ابن زید(١٨٢هـ) دەربارەی وتەی️ اللّٰه تعالی: ( ومن وَرَائِهِمْ بَرْزَخٌ إِلَى يَوْمِ يُبْعَثُونَ ) ، دەڵێ: بەرزەخ لە نێوان مردن بۆ زیندوبونەوەیە .

وە الضحاک(١٠٥هـ) دەڵێ: بەرزەخ لە نێوان دونیا و کۆتایدایە [ واتە قیامەت ].

?تفسیر الطبري.
ــــــــــــــــــــــــــــ
وە لە چەندین فەرموودە پێغەمبەر️(ﷺ) هەواڵی ژیانی بەرزەخ و عەزابی قەبری پێ داوین وەک لە فەرموودەدا هاتووە لە دایکمان عائشەوە(رَضِيَ اللَّهُ عَنْهَا) کە ژنێکی جوولەکە چوو بۆ لای ، جا باسی سزای گۆڕی کرد ، ووتی بەعائشە:️ اللّٰه پەنات بدات لە سزای گۆڕ ، عائشە پرسیاری لە رسول️ اللّٰه(️ﷺ) کرد دەربارەی سزای گۆڕ ، فەرمووی: بەڵێ ، سزای گۆڕ (حەقە) . عائشە فەرمووی: پێغەمبەرم(️ﷺ) نەبینیوە دواتر هەر نوێژێکی کردبێ ئیللا پەنای دەگرت بە️ اللّٰه لە سزای گۆڕ .

تێبینی : غُنْدَرٌ وشەی (حق)ی بۆ زیاد کردووە و وتویەتی : (عذاب القبر حق) ، واتە : ئەو زیادەیە لە ریوایەتەکەی ئەودا هاتووە .

عَنْ عَائِشَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهَا أَنَّ يَهُودِيَّةً دَخَلَتْ عَلَيْهَا، فَذَكَرَتْ عَذَابَ الْقَبْرِ، فَقَالَتْ لَهَا : أَعَاذَكِ اللَّهُ مِنْ عَذَابِ الْقَبْرِ، فَسَأَلَتْ عَائِشَةُ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ عَنْ عَذَابِ الْقَبْرِ، فَقَالَ : " نَعَمْ، عَذَابُ الْقَبْرِ ". قَالَتْ عَائِشَةُ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهَا : فَمَا رَأَيْتُ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ بَعْدُ صَلَّى صَلَاةً إِلَّا تَعَوَّذَ مِنْ عَذَابِ الْقَبْرِ. زَادَ غُنْدَرٌ : عَذَابُ الْقَبْرِ حَقٌّ.

?صحیح البخاري | ١٣٧٢ |.

هەروەها لە فەرموودەی تر هاتووە له الْبَرَاءِ بْنِ عَازِب(رَضِيَ اللّٰهُ عَنْەُ) دەگێرنەوه، کەوتویەتی: له خزمەت پێغەمبەری️ اللّٰه دا(️ﷺ)لەگەڵ جەنازەی پیاوێکی ئەنصاریدا دەچوین بۆ گۆڕستان بۆ ناشتنی، کاتێ که گەیشتین گۆڕەکه به تەواوەتی هەڵنەکەنرا بوو ، جا پێغەمبەرى️ اللّٰه(️ﷺ)دانیشت و ئێمەش له دەوری دانیشتین ئەوەندە بێ دەنگ بووین وەک باڵنده بەسەر سەرمانەوه بێ بەو شێوەیه ، دارێکی بەدەستەوه بوو به هێواشی دەیخشاند له زەوى وەک ئەوەى بیر له شتێکی گرنگ بكاتەوه، سەری بەرزکردەوه و دوو جار یان سێ جار فەرمووی: (پەنا بگرن به️ اللّٰه تعالی له سزاو ئازاری گۆر).**

‌

العِلمُ مَغرَسُ كُلِّ فَخرٍ فَاِفتَخِر
وَاِحذَر يَفوتُكَ فَخرُ ذاكَ المَغرَسِ

وَاِعلَم بِأَنَّ العِلمَ لَيسَ يَنالُهُ
مَن هَمُّهُ في مَطعَمٍ أَو مَلبَسِ

لا أَخو العِلمِ الَذي يُعنى بِهِ
في حالَتَيهِ عارِيا أَو مُكتَسي

فَاِجعَل لِنَفسِكَ مِنهُ حَظّاً وافِراً
وَاِهجُر لَهُ طيبَ الرُقادِ وَعَبسِ

فَلَعَلَّ يَوماً حَضَرتَ بِمَجلِسٍ
كُنتَ الرَئيسَ وَفَخرَ ذاكَ المَجلِسِ

#الإمام_الشافعي")