*ОЙДИННИСОГА

Опа, бир гап айтгим келди, сизга, негадир...
Кўнглим ўқларидан ва нуқталаридан чиқиб кетди.
Қўрслик қўрқоқликмикин, билмадим.
Энг муҳими, шу изтиробларни изоҳлаб хато қилмадим.

Опа, лаънати нафснинг исканжасида,
Болам қийналиб кетганида ҳам,
Синдиролмади мени, ғам.
Ризқнинг йўлларида толиқдим, бунга алоқаси йўқ дунёнинг.

Опа, меҳрим сўнганмикин, ё бўлмаган, эҳтимол...
Онам ўлса қандай йиғлайман,
Лекин, бағримни бир нималар учун доим тиғлайман.

8.03.2023 й.
© Барака БОҚИЙ*https://t.me/baraka_boqiy

Юзи ва тили бир бўлмаган инсон юз тилни билса ҳам тилсиз саналгай.

Жалолиддин Румий

Ойлар султони бўлмиш Рамазон ойини биз меҳр-мурувват ва саховат айёми деб биламиз. Мўминнинг мўминга табассуми, ширин сўзи ҳам бир саховат экани ҳақида ёзилган ҳадисларда. Дунё аталмиш бу синов майдонида намоз ўқиётганларни қўриқлаётганлар ўзини савоб иш қилаётган мусулмон деб биларкан, аввало, буюк ислом динининг моҳиятини англаб етган бўлиши, яхши сўз билан кўнгилларни обод этиши, қийналганларнинг оғирини енгил қилишга уриниши керак эмасми?
Шу ўринда қаердадир ўқиганим бир ҳикоят эсимга тушади: Намозга келган мусулмонлар таровиҳ намозини неча ракат ўқиш кераклиги ҳақида баҳслашиб қолишади. Баҳс авж олиб, жанжалга айланади. Шунда улар йиғилишиб, фиқҳ илми билимдони бўлмиш донишманднинг олдига боришади ва масалага ечим топиб беришни сўрашади. “Нима десам, шуни қиласизларми?” деб сўрайди донишманд. Намозхонлар рози бўлишади. “Таровиҳ намозини ўқиманглар!” деган таклиф тушади шунда уларга. Ҳамма ҳайрон қолади. Ҳамманинг олдида бир савол кўндаланг эди: “Шундай катта дин пешвоси қандай қилиб одамларни намоздан қайтариши мумкин?” Шунда донишманд жавоб беради: “Таровиҳ намозини ўқиш бу – суннат. Мусулмонларнинг бир-бири билан аҳил-иноқ, биродар бўлиши эса фарз. Суннатни деб фарздан воз кечилмайди!”
Хуллас, савол қийнайди мени: биз қачон зоҳирпарастликдан, шаклпарастликдан халос бўлиб, моҳиятга етиб борамиз?

https://t.me/Oydinniso_Yuldosheva

САЛЛАНИ ОЛ ДЕСА КАЛЛАНИ ОЛМАНГ
ёхуд
БИЗ ҚАЧОН ЗОҲИРПАРАСТЛИКДАН ХАЛОС БЎЛАМИЗ?
Масжид яқинида яшайдиганларга ҳавасим келарди. Қандай яхши, ҳар тонгда азон товушини тинглаб кўз очади. Кўчасидан ибодатгўй, Оллоҳдан қўрқадиган, яхши амаллар қилгувчи одамларнинг қадами аримайди. Болалари ана шу муҳитнинг ичида, улардан улгу олиб катта бўлади, деб ўйлардим. Масжид ва қабристон атрофида яшайдиганларнинг хонадонига барака ёғилади, дердим. Аммо куни кеча, муборак Рамазон ҳайити арафасида Янги ҳаёт тумани, Чортоқ маҳалласидаги Бердиёр ота масжиди атрофида содир бўлган воқеага гувоҳ бўлиб, масжид яқинида яшайдиган одамларга ачиниб кетдим.
Ҳафтанинг жума кунларида жума намози, Рамазон ойида ҳар куни кечқурун таровиҳ намози ўқилаётган пайтда масжидлар жойлашган кўчаларнинг уч-тўрт соат ёпиб қўйилиши, машиналар ўтишига рухсат берилмаслиги ҳеч кимга сир эмас. Бу намоз ўқиш учун тўпланган жамоатнинг хавфсизлигини таъминлаш мақсадида қилинади. Эҳтиёткорлик яхши, албатта. “Асраган тўқлини бўри емас”, дейди халқимиз. Дунёнинг турли бурчакларидаги бўлаётган нохушликлар, ёмонларнинг ёв қарашлари бизни асралишга, эҳтиёткор бўлишга мажбур қилади.
Бироқ мен гувоҳ бўлганим бу воқеада жамоат хавфсизлиги учун масъул шахсларнинг қилган ишини ҳар қанақасига ҳам оқлаб бўлмайди!
Кечқурун, таровиҳ намози ўқилаётган пайтда бир аёл машинасида келиб, йўлни беркитиб турган хизматчилардан ўтказиб юборишларини, уйига кириши кераклигини сўради. “Машинангизни бирор жойда қолдириб киринг”, деди ЙПХ ходимларидан бири. “Уйим кўчанинг ичкарисида жойлашган, пиёда юриб киролмайман, оғир операциядан чиққанман, иккинчи гуруҳ ногирониман”, деб тушунтирди аёл ва ногиронлик гувоҳномасини, ҳассасини кўрсатди. “Операциядан чиққан бўлсангиз, тез ёрдам машинасида юринг”, деб қўполлик қилди ходимлардан бири. “Мусулмонмисиз ўзи, намозни ҳурмат қилмайсизми? Биз фуқаролар учун ишлаяпмиз”, деб қўшилди ёнида турган бошқаси. “Мен фуқаро эмасманми? – деди аёл. – Сизлар-чи, сизлар мусулмонмисизлар? Уйимга тез киришим керак деяпман, болам иситмалаб ётибди. Дори олгани чиққандим”. “Нариги томондан айланиб ўтинг”, деди ходимлардан бири. “Нариги томондан келсам, масжиднинг орқасидан ўтиш керак, у ерда ҳам пост бор, йўлни ёпиб қўйишган. Ўтказиб юборинглар”, деди аёл. “Унда машинани қўйиб киринг. Ишингизни соат еттигача битириб олишингиз керак эди”, такрорлади ходимлар. “Иситма деганлари соат неччида чиқишини мендан ё сизлардан сўрайдими? Юриб киролмайман дедим сизларга. Устига устак, бир кило ҳам юк кўтаролмайман. Мана бу дориларни олиб кириб, тезроқ боламга ичиришим керак!” – икки пакет тўла дориларни кўрсатди аёл. “Машинани олинг бу ердан, штраф ёзиб юборамиз!”
Юрагим зирқиради. “Дарди йўқнинг олдида бошим оғриди дема”, деб шунга айтсалар керак-да. Бир ногирон, боз устига, уйида боласи касал ётган аёлни ўз уйига киритмай, кўчада чорасиз қолдириб, намозни ҳурмат қилишни талаб этаётган кимсаларни мусулмон деб бўладими? Уларнинг бу иши намозни миннат қилиш эмасми? Аслида ҳар ким намозни ўзи учун, ўз фарзини, суннатини адо этиш учун ўқимайдими? Одамларнинг дилини оғритиб, ҳаловатини бузиб, уларга малол келиб ўқилаётган намозлар Яратганнинг ҳузурида қабул бўлармикан? Ахир, мусулмонлик дегани, фарзни адо этиш билан бирга, ҳатто ундан ҳам олдинроқ, саховатпешалик, бева-бечора, етим-есир, касалманд ва ногиронларга ёрдам бериш, шу йўл билан ҳар лаҳзада покланиш, дегани эмасми?
Эҳтимол, ходимлар ўз хизмат вазифасини бажарди, деб оқлашга урингувчилар бордир? Саллани ол деган буйруқ тушса, ўзини яхши кўрсатиш учун каллани олгувчилар эмасми булар? Йўлларни ёпмай туриб, фақат масжиднинг атрофини қўриқлаб, хавфсизликни таъминлаб бўлмайдими? Лоақал, ўша кўчада яшайдиган аҳолини уйига кириб-чиқиши учун рухсат берса бўлади-ку. Ҳеч бўлмаса, юқорида тилга олганимиз воқеадаги каби ноиложларни истисно тутиш мумкин-ку!

https://t.me/Oydinniso_Yuldosheva

, бахт ҳам татимайди, дардкашинг бўлмаса, ғамнинг зарраси ҳам йиқитади. Кечмишларини ниҳон тутган, бахту бахтсизликни фақат ўзи билан баҳам кўриш қисматини ихтиёрий танлаган шоира ҳам ниҳоят: “Жимгина эшитинг Ҳайқираётган кўзимни” деди. Тилни тийиш мумкин, кўзларни чеклаб бўладими. Синчиклаб қарасанг, бас, ҳаммасидан бохабар бўласан. Ахир: “Шу кўз — туширилган сенинг суратинг”.
Ойдиннисо шеърияти учун, аввало, ўз руҳиятини бадиий тадқиқ этиш характерли. Бу вазифани у реал воқелик ва ундаги ҳодисаларни кўнглига хос йўсинда идрок этиш орқали бажаради. Табиат ва табиий манзараларнинг шоира қаламида буткул ўзгача тус олиши, бошқа миссияни бажариши сабаби шундадир.
Денгиз шовуллайди кўксимда,
Узоқ-яқинларни уйғотиб.
Гир айланар чағалай сўзлар,
Кўзларига осмон тўлатиб. (33)
Ҳар бир одам ўз тортишиш кучи, айланиш меҳвари бўлган алоҳида оламдир. Ойдиннисо ҳам чегараси уфқ ортида ғойиб бўлган, тубига етиш даргумон кўксида денгизни чайқатади. Денгиз мавжланганда кўкрак қафасига урилиб, ортга қайтади. Унинг ичида турфа балиқлар — ҳали сўзга эврилмаган туйғулар ўйноқлаб сузиб юради. Эврилганлари юқорида чағалайлар каби парвозда. Чағалай — оппоқ қуш. Бадиий юкли сўзнинг ҳам, Ойдиннисо назарида, ранги оқ, мусаффо. Парвоз имконини берадиган ҳаволари бор бадиий сўзнинг. Сўзлар туйғудан пайдо бўлишини чағалайнинг балиқ билан озиқланишига менгзатиши шоира тафаккур тарзи кўламдор эканидан далолат беради. Шу билан бирга, ижод аҳлига хос ҳаво шоирага ҳам бегона эмас.
Мен – эркин қуш,
сен – чексиз осмон.
Қанот қоқсам,
ҳар тараф Сенсан!
Қуш — мумтоз адабиётимизда руҳ, осмон эса кўнгил тимсоли бўлиб келган. Юқоридаги тўртлик киши ёдига беихтиёр “Лисон ут-тайр”ни, ундаги ўттиз қушни ёдга солади. Балки севганини излаб йўлга чиққан Ойдиннисо ҳам Ҳудҳуд каби йўл охирида Унга айланиб қолгандир. Бутун борлиқ Унга айланган, албатта, фақат қиз учун. Йигит қора кўзларини қизга тикиб турибди. Кўзлар осмонранг бўлиши керак эди. Лекин “кўз ёшингни ичингга ютдинг” тасвиридан уларнинг мовий эмаслигини аёнлашади. Булут қоплаган осмон кулранг аралаш қора тусда бўлади. Қиз аксининг қорачиқларда кўриниши самонинг қоп-қоралиги, ёмғир томчилай, деб турганини билдиради:
Мен бор учун қароғингда ҳам,
Кўз ёшингни ичингга ютдинг.
... Кел, ашкингни тўк энди, осмон,
Тўкилайин қароқларингдан.
Йиртилмасдан ҳарир юрагим,
Қон сачрамай қучоқларимдан
Юракдан қўзғалиб чиққан, аммо бўғиздан тилга кўча олмай, кўзга жойлашиб қолган туйғулар ёшга айланиб кўзни тўлдирган. Бир киприк қоқса, тамом, ёш дувиллаб тўкилади. Аммо қорачиқдаги қиз акси сабаб кўз ёшлар тийилади, булут ёмғирни бағрида маҳкам ушлаб туради. Бу мангу давом этиши мумкин бўлмаган ҳолатдан қизнинг азобланиши таажжубланарли. Нега қиз юраги йиртилиши, қучоқлари жароҳатланиши керак? Ўзи акс этиб турган қорачиқлардаги улкан муҳаббат қизни тўлқинлантириб юборди. Ишқ залворига қизларга хос нафис, ҳарир юраги дош бера олмайди. Яна бироз кечикилса, у пораланиб, қучоқларидан қон сачратиши мумкин.
Бадиий асар қийматини унда инсон руҳияти қанчалар серқирра ва теран очилганлиги белгилайди. Ойдиннисонинг шеърлари мазкур бадиий талабларга бемалол жавоб бера олади. Унинг ҳар бир сатри, қўллаган сўзи, сўзларнинг жойлашиш тартибига қадар муайян қонуниятга асосланган. Мазкур қонуниятнинг адабиётшунослик илмига алоқаси йўқ, бу Ойдиннисонинг ўзи ўйлаб топган шахсий қоидаларидир. Не бўлганда ҳам, улар ақлли, кучли, тирикчилигини ўзи мўлжаллаган йўлга қўя оладиган, фан-техниканинг ривожи туфайли имкониятлари яна-да ошган, айнан шу туфайли кўнгли қуруқшаб бораётган инсонни туйғулар билан сувлантиради. Чанқоғини қондириб, атрофга бошқача назар билан қарашга ундайди. Ҳар бир ижодкорнинг истаги ҳам шу — асарлари орқали кишилар кўнглига кириш ва уларни нурлантириш. Биз Ойдиннисони бу бадиий миссияни ўз усулида уддалай олгани билан қутлаймиз ва сўзимизни шундай якунлаймиз:
Мени куйла, олам,
мен бир қўшиқман –
ҳар сатридан
юз юрак унган.
Чалгин мени,
мен бир мусиқа —
томирларга
жон бўлиб инган.

Яша мени олам,
яша, ҳаётман...

Муҳайё ЙЎЛДОШЕВА

2011 йил, ноябрь-декабрь.