ХУДЛЧ

Нег көвүн хөөһән хәрүлҗәһәд, чон үзсн кевтә: «Чон, чон! Наартн! Нөкд болтн!» Залус ирәд хәләхлә: худл бәәҗ, чон уга.

Көвүн иигәд хойр-һурв дәкҗ шоглсмн.

Тегәд нег дәкҗ үннәр чон ирҗ. Көвүн хәәкрәд эклв: «Наартн, шулуһар наартн, чон!».

Одак залус көвүн урдк кевәр худл келҗәнә гиҗ санад, оньгтан авсн уга.

Чон аюл уга бәәдлиг медҗ авад, цуг хөөдиг алҗ.

Л.Н.Толстой

АЧНРИН ТУСЛМҖ

Нүүдлә ээҗ цаһан ямаһан геев. Өрүн эрт Нүүдлә ээҗ терүг һаза һарһад, асхн гертән хәрҗ ирхлә, яман уга. Өдр болһн яман һаза һарад, нааран-цааран йовҗаһад, өвсән идәд, эврән хәрҗ ирдг билә. Зуг эндр хәрү ирсн уга.
Ээҗин герт гиичлҗ бәәсн һурвн ачнь ээҗдән туслхар, ямаг хәәһәд һарв. Хойр цаг дотр хәәһәд-хәәһәд бәәҗ, әрә гиҗ терүг олҗ авв. Нүүдлә ээҗ ямаһинь көөҗ ирсн ачнран үзәд, ик гидгәр байрлв.

СҮМИН ӨӨР

Нег күн балһсна захд сергҗ йовад, шин сүм тосхчахиг үзв. Өөрдәд ирхләнь, хойр тосхач тоосхар эрс бәрҗәхнь үзгдв. Тер хойрнь ядрсн бәәдл һарад, һаран әрә гиҗ өргәд бәәҗ көдлҗәлә.

- Та хойр ю кеҗәнәт?, - гиҗ мана күн теднәс сурв.
- Сохр бәәнтә? Күнд көдлмш кеҗәнәвидн. Өрүнәс авн асхн күртл эн тоосх өргәд, чирәд, эрс деернь углҗ тәвәд көдлнәвидн, - гиҗ дурго бәәдл һарһад тосхачнр хәрү өгв.

Мана күн цааранднь йовб. Сүмин өөр дәкәд нег күүг үзв. Тер күн унсн хамтхасд хамад көдлҗәлә. Нүүрнь герләр дүүрәд, бәәдлнь байрта-бахта болҗ медгдлә.

- Та болхла ю кеҗәнәт?
- Би сүм тал күргдг хаалһиг цеврлнәв, - гиҗ тер күн хәрү өгв.

Иим кевәр эврә көдлмшән дуран өгч кеһәд бәәхлә, ямаран чигн юмн күнд биш болҗ медгдх.

ЗУН

Зунын цаг эклв. Тегәд чигн өцклдүр асхн мадн теегт һарад, сергҗ йовлавидн. Өндр көк ноһан нигт кевс болҗ урһҗана. Энд-тенд олн сәәхн цецг цецгәрҗ нүд байрлулад бәәнә. Зәрмснь — цаһан, зәрмснь — цеңкр, зәрмснь шар эс гиҗ улан. Олн-зүсн өңгтә цецгүд бәәнә. Өдрин һаң халуна хөөн теегт һарад сергҗ йовхла, седкл амрна.

КИРТӘ ХУВЦН

Гергн нөкр хойр шин патьртан нүүҗ орв. Гергнь өрүн босад, терздән хәләһәд, хам-хоша бәәдг эмгнь уһасн хувцан өлгҗәхинь үзв. «Хәлә! Ямр киртә хувцмб!», - гиҗ гергн нөкртән келв. Зуг тернь газетән умшад, гергнә келсн үгд оньган өгсн уга.

«Маһд уга савңнь му эс гиҗ терчн хувц уһаҗ чадхш. Терүг сурһх кергтә», - гиҗ көршән үзх болһндан гергн келдг билә.
Нег сәәхн өрүн гергн серәд, орнасн босч авад, һазаран хәләв.
- Юу! Уһасн хувцнь цеб-цевр болв! Хувц яһҗ уһах кергтәһинь сурад авчксн кевтә!, - гиҗ гергн өврмҗтә хәәкрв.
- Биш!, - гиһәд залунь келв. - Би өрүн эрт босад, терзимдн арччклав.