**وشەی دووربین وەک کەرەستەی بینین لە دیوانی شاعیرانی کورد

لانیکەم بەپێی دیوانی فەقێ تەیران مێژووی بەکارهێنانی ئەو وشەیە بەنووسراو لەناو ئێمە بۆ ۴۰۰ ساڵ پتر دەگەڕێتەوە.

ڤێ حالەکێ کوور تێ هەیە؛ دووربینەکێ دوور تێ هەیە
پوڕ مەتنەکێ هوور تێ هەیە؛ سۆفی نزانن وێ خەتێ
[فەقێ تەیران]
۱ـ سومنا سەمەنێ د وان نگینان
نابت ب ووقووفێ دووربینان
۲ـ سررەک هەیە وێ د ڤان نگینان
پەیدایە ل نک وە دووربینان
۳ـ گۆیا ب خوە ئەو رەسەد نشین بوو
ئەو چال ژ بۆ وی دووربین بوو
۴ـ میرێ مە ئەگەر چ دووربینە
ئیرۆ وی د چاڤی نوور نینە
۵ـ مەعزوورە ئەگەر سووفی بت مونکرێ مەحبووبان
گەر تێ کو تەسەوور کت سررا کو د دووربین دا
[ئەحمەدی خانی]
بلوور دووربین، ئایینەی عەینم
وە ئەستەم مەدۆ، شەوق ڕەجلەینم
[خانای قوبادی]
دووربینەکەی جەم، بیەن تەنگ و تار
یانێ عادەت کەر وە تەنگی مەزار
[ئەحمەد بەگی کۆماسی]
پۆسی کووسی گۆش نم کێشان کەمکەم
ئەمسەرەو سەرەن دووربینەکەی چەم
[مەولەوی تاوگۆزی]
 ...وەکو سەعەتێد مەقبولە و سلاحێد دوو لوولە و دووربینێد سپەهی، ئەو ژوبێر هاتیە نک پاشایێ بازیدێ مەحموود پاشا و چەند ڕۆژەکان لوێ دەرێ بوویی مێوان...
[مەلا مەحموود بازیدی ۱۷۹۹ـ۱٨۷۶]
۱ـ لە فیکری پاسی عیسمەتدا بە زاهیر دووربینێکە
لە حوکمی دووربینا قەت بە من ڕێگەی گوزەر نادا
۲ـ هەتا جێت غورفە بێ وەک دووربینە دیدە بۆ چیهرەت
بە تیری غەمزەت ئەر وەک پەنجەرە دڵ جوملە کونکون بێ
[سالم]

✍ ئیرەج مورادی
۳۰ی سەرماوەزی ۱٤۰۳**@dastnoosxane@kelaterzankon

**|پەلە کردن لە بڕیاردان ئەویش بۆ باسێکی زانستی لەسەر پێناسەی دیوانی شێخ موستەفا تەختە|

شێخ موستەفا شاعیرێکە سەردەمی بێسارانی، یۆسف یاسکە و شێخ شەهابی کاکۆزەکریایی ژیاوە. لە کۆنفڕانسی مەولەوی تاوگۆزی لە سلێمانی پاڵپشت بە بەڵگەی لە ژێر ناوی (مەلا مصطفی مولوی پاوەیی) کە لە سەرەتای ۱۲۰۰ کۆچی ژیاوە، مامۆستا قەرەداغی لە یەکەم وتاری کۆنفڕانسەکە ڕەدی دەکاتەوە کە ئەو دیوانە هی شێخ مستەفای تەختە بێ و بە هی مەلا مستەفا مەولەوی پاوەیی داناوە و ناوی مەولەوی یەکەمی بۆ داهێناوە.
چەند ڕۆژە چەند هاوڕێیەکی توێژەر پاڵپشت بە بەڵگە و دەستنووس ئەو بۆچوونەیان ڕەد کردەوە.

بەڕێز (دکتۆر ڕ. ڕ) ئەدمینی گۆڤاری زیویەی زانکۆی کوردستان ئەویش بە جۆرێک ئەو قسەیە پەسەند دەکا و دەڵێت دەبێ شاعیری ئەو شێعرانە هی دوای مەولەوی بێ. یەکێ لە بەڵگەکانی بوونی وشەی دووربینە کە لەو دیوانەدا هاتووە. دەڵێت ئەم کەرەستە سەدەی ۱۹ هاتووەتە کوردستان.
ئەو بەڕێزە زەحمەتی بە خۆی نەداوە سەرێک لە دیوانی شاعیرانی کۆنی کورد بدا. لە خوارەوە چەند نموونە لە وشەی دووربین لە دیوانی شاعیرانی کورد.👇

✍ ئیرەج مورادی
۳۰ی سەرماوەزی ۱٤۰۳**@dastnoosxane@kelaterzankon

**کاتێ نووسەرێک لە ناسنامەی کتێبەکەی ناکەوێتە بەرچاو

نزیک بە ۱٦ ساڵ لەمەوبەر لە ٨ی خەرمانانی ۱۳٨۷ کۆنفڕانسێکی یەک ڕۆژە بەهاوکاری (فەرمانگەی ئیرشاد و ئەنجومەنی ئەدەبی مەریوان و پاڵپشتی زانکۆی کوردستان) لە هۆڵی ئیدارەی ئیرشاد بەڕێوە چوو.

پێشتر ئێمە وەک دەستەی نویسیاران (ویراستاران)ی فەرهەنگی ۳ بەرگی (فارسی بە کوردی دانشگاە کردستان) ئاگەدار کرابووینەوە کە تەوەری کۆنفڕانسەکە ئەمەیە (همایش فرهنگ‌نویسی در زبان کُردی).

چەند وتارێک لەسەر مێژوو و خەسارناسی و ڕەوتی فەرهەنگ‌نووسی کوردی لەلایەن چەند مامۆستایەکی زانکۆ (ئەحمەد ئەحمەدیان، هیمداد حسێن بەکر، سەباح ڕەشید قادر، تالب حسین عەلی و هادی مورادی) ـ هەولێر و سلێمانی و مەهاباد ـ و توێژەرانی ئەو بوارە (کامەران موحەمەدڕەحیمی، ڕەزا شەجیعی، جەعفەر سرێش‌ئابادی، کاوە کەریمی، ئەنوەر مەعرفەت، سۆهەیلا موحەمەدی، ڕەئووف ڕەهنموون و حامید کۆنەپۆشی) پێشکەش کرا.

بەتایبەت وتاری دکتۆر ئەحمەد ئەحمەدیان لەسەر تاوتوێ‌کردنی پیتی (ئەلف) فەرهەنگەکەی ئێمە بوو. هەروەها لە وتاری دوو هاوکارمان کاک مەحیەدین کەریمیان و کاک مەهدی سەنەندجی ڕەوت و ناوەرۆک و بەرنامەکانی ٤ ساڵ و نیوی ئەو فەرهەنگە خرایە ڕوو. هەروەها لە وتارێکی چڕوپڕدا کاک ماجد مەردۆخ ڕۆحانی سەرپەرشتیاری فەرهەنگەکە وڵامی ڕەخنەکانی کاک ئەحمەد ئەحمەدیان لەو کۆنفڕانسە و وتارێکی چاپکراوی کاک ئیسماعیل حوسێنی لە هەفتەنامەی سیروان و باقی بەشداربووانی دایەوە.

لە دوابەشی بەرنامەکان دوو مێزگرد بەسترا و مێزگردی دووەم هاوڕێیانی سەرنویسیاری فەرهەنگەکە (مەهدی سەنەندەجی، یەدوڵا پەشابادی، موحەمەدژیان ئەمینی و مەحیەدین کەریمیان) بەشدار بوون. پاشان لە کۆتاییدا لیژنەی ئامادەکاری کۆنفڕانسەکە لەوحی ڕێزلێنانی بە هاوڕێیان و هاوکارانی سەرنویسیار و سەرپەرشتیار بەخشی و ئێمەی دەستیاری نویسیاران (ئیرەج مورادی، بەهرام بەهرامیان، جەلیل سفیدی، وریا دیوانی و ئەفشین بەهاریزەڕ) پشت گوێ خراین و کەسیش نەبوو بڵێت خۆ ئەو پێنج کەسەیش وەک ئێمە نووسەری ئەو کتێبەکە بوون. دواتر کە پاش کۆنفڕانسەکە دەنگی دڵ‌لەخۆدامانی ئێمە گەیشتبووە گوێی هاوکاران و لیژنەی ئامادەکار، هەندێک وتبوویان ئەگەر وا بوایە دەبێ ڕێزلێنان لە هەر ۱۱۰ کەسی یارمەتیدەری نووسینی ئەو کتێبە بکرایە. ئەگەرچی ئەمە هیچ پاساوێک بوو. چونکا ئەو پێنج کەسەیش، لە ساڵی ۱۳٨۲ تا ۱۳٨۷ وەک هاوڕێیانی‌تر لە دانیشتنەکانی فەرهەنگنووسی (هەفتانە: ڕۆژانی یەکشەنبە و سێشەنبە) لە شوێنی ئێستەی توێژینگەی کوردستان‌ناسی زانکۆ یا هاوینانە لە نووسینگەی کارخانەی کرێشە لە پاساژی هەورام بەشدار دەبووین. جیا لە دەستەی نویسیاران زۆربەی ئەو ژمارە ۱۱۰ کەسیە یا تەنیا لە قۆناغی سەرەتا واتا فیش‌نووسین یا دواتر لە چەند دانشتن بەشدار بوون. بۆیە دەستەی سەرنویسیار و دەستیاران جیاوازن بوون لەو ژمارە بەشداربووە.
من بۆخۆم لە نووسینی فیشەکان لە کڵێشەی چاپکراوی لێماکان (مدخل) و دواتریش تاوتوێ‌کردنی چەندین لاپەڕە و چەند پیت و بەتایبەت سەرجەم وشەنامەی گیاناسی، بەشداریم کردبوو. کەم وا هەبوو لە دانشتنەکانی فەرهەنگنووسی بۆ پڕکردنەوەی زانیاری کڵێشەکان (فۆرم) بەشداری نەکەم. دواجاریش لە ناسنامەی فەرهەنگەکە ناوی ئێمەیش ـ سەرپەرست و سەرنویسیار و دەستیاری نویسیاران ـ وەک خاوەنی بەرهەمەکە لە کتێبخانەی میللی ئێران تۆمار کراوە.

تێبینی: ئەو یادەوەرییە تاڵەم هەرگیز لە بیر ناچێتەوە. چونکا چەند هاوڕێیەکم لەو کۆنفڕانسە بەشدار بوون و دەیانزانی کە هیچ نەبێ وەک نووسەرێ لەو کتێبە ناوم هاتووە. هەتا کۆتایی بەرنامەکە ئەوان چاوەڕوان بوون کە ئێستە بانگ لە ئێمەش دەکرێت و ڕێزلێنانێ لە ئێمەش دەکرێ.
ئەوڕۆ وێنەی لاپەڕەیەکی ڕۆژنامەی (اطلاعات ـ ۱۰ی پووشپەڕی ۱۳۵٤) بینی کە باسی فەرهەنگی فارسی دێهخودا کرابوو. کاتێ تەنانەت کرێکاری ئاسایی چاپخانەکەی فەرهەنگی دێهخودایش خەڵات دەکرێ، بەڵام ئێمە...

ئەمەم نووسی کە وەک بیرەوەریەکی مێژوویی بمێنێتەوە. هیچ مەبەستێکی دیکە لە پشتیەوە نییە.

✍ ئیرەج مورادی
۱۱ی پووشپەڕی ۱٤۰۳**@dastnoosxane@kelaterzankon

*?* تاریخ دولةالاکراد

✍ محمد بن ابراهیم انصاری ملقب به خزرجی از تاریخنگاران سده هشتم قمری ? مترجم: امین ناروزی

? زبان: کُرمانجی شمالی**

? این کتاب درباره تاریخ ایوبیان از سال ۵۷۱ تا ۶۵۵ قمری،/۱۱۷۵- ۱۲۵۷م است. خزرجی کتاب خود را در حدود سال ۷۰۰ قمری به زبان عربی نوشته و خود شاهد برخی وقایع آن دوره بوده است. تنها نسخه خطی موجود از این کتاب در کتابخانه سلیمانیه استانبول نگهداری می‌شود.

این کتاب توسط امین ناروزی به زبان کردی کُرمانجی شمالی ترجمه و در سال ۲۰۱۵ توسط انتشارات آزاد در استانبول به همراه نسخه عربی آن چاپ افست شده است.

کتاب تاریخ دولة الاکراد خزرجی سندی مهم برای شناخت تاریخ ایوبیان است. ارزش این کتاب در آن است که نشان می‌دهد تاریخنگاران، دولت ایوبیان را دولتی کردی می‌دانستند.

این کتاب به برخی تحریفات موجود درباره هویت و تبار ایوبیان و ماهیت دولتی که تشکیل دادند، پایان می‌دهد.

#کتێب

@Kurdologyk