ئەم حەسەنعەلی خانە چەند ساڵ دەسەڵاتی ئەردەڵانی بە دەستەوە بوو. بە قسەی مەستوورە نزیکەی چواردە هەزار تمەن خەراجی لە خەڵکەکە سەندبوو و غەدار بوو. بۆیە کۆمەڵێک کوێخا و ڕیشسپیان و دەسەڵاتدارانی سنە چوون بۆ لای شاهەنشای ئێران- ئاغا محەمەد خانی قاجاڕ- و شکاتیان…

ئەم حەسەنعەلی خانە چەند ساڵ دەسەڵاتی ئەردەڵانی بە دەستەوە بوو. بە قسەی مەستوورە نزیکەی چواردە هەزار تمەن خەراجی لە خەڵکەکە سەندبوو و غەدار بوو. بۆیە کۆمەڵێک کوێخا و ڕیشسپیان و دەسەڵاتدارانی سنە چوون بۆ لای شاهەنشای ئێران- ئاغا محەمەد خانی قاجاڕ- و شکاتیان کرد. ئەویش لە تاران زیندانی کرد (ساڵی ١٧٩٩) و ئەمانوڵا خانی کرد بە والیی سنە (هەمووی ئەم ڕەوایەتانە لە لایەن کەسانێکەوە نووسراون کە لە ئەمانوڵا خان نزیکتر بوون). ئەم شێعرەیشی لە تاران کاتی زیندان نووسیوە. دوایی لە زیندان هەڵهاتووە و خۆی گەیاندووەتە شارەزوور.
ئەمەی کاک ئیدریس پیری تایپی کردووەتەوە چەند هەڵە و تایپۆیەکی تیایە. بۆ نموونە دەستاخی بە دۆستاخ نووسیوە. دەستاخ کوردی کراوەی دەستاغە یانی ئەسیر و قۆڵبەست کراو. یان خەدەی کە مەعنای ڕوومەت و کوڵم دەدا و دیارە لە خدیه/خدیها و...ی عەرەبییەوە گیراوە و...
بەگشتی شێعرەکە هەڵگری زانیاریی گرنگی مێژووییە.
@Rishte

وشەی "تەرز" وشەیەکە کە لە مۆسیقای کوردیدا، بە تایبەت لە تەموورەدا، بە مانای مەقامی مۆسیقایی دێت. ئەم وشەیە ئەمڕۆ ڕەنگە لە دەرەوەی مۆسیقای تەموورەدا کەمتر ببیسترێت. بەڵام ئەم وتارە ھەوڵ دەدات پیشان بدات لە ڕابردوودا وەھا نەبووە و لە پەیوەندی لەگەڵ ئامێری تریشدا بەکار ھاتووە. بۆ نموونە وشەکە بۆ مەقامی ئامێری تر وەک نەی و دەف یا بۆ گۆرانی وتنیش کەڵکی لێ وەرگیراوە. بۆیە ئەم لێکۆڵینەوەیە ھەوڵ دەدات لە شێعری کوردیدا بە شوێن ئەم وشەیە و ماناکانیدا بگەڕێت. لەم وتارەدا چەندین نموونەی ھۆنراوەی کوردی دەخرێتە بەر چاو کە تێیاندا وشەی تەرز بە دوو مانا، واتە جۆر و مەقام، کەڵکی لێ وەرگیراوە. نموونەکان بە زۆری ھی ئەدەبی گۆرانی و بە تایبەت شێعری مەولەوین. بەڵام نموونە لە باقیی شاعیران و زاراوەکانیش ھێنراوە. لەم نووسراوەیەدا پیشان دراوە کە چۆن لێکۆڵەرانی پێشوو و تەنانەت زۆربەی فەرھەنگنووسەکانیش ئەم مانایەی وشەی تەرزیان پشتگوێ خستووە و چۆن بە ڕەچاوگرتنی واتا مۆسیقاییەکەی دەتوانین مانایەکی قووڵتر و چەندلۆنە بۆ ھۆنراوەکان بدۆزینەوە.
@Rishte

ئاگاتا کریستی لە سەفەرنامەکەیدا کە باسی گەشتەکەی کوردستان و سووریا (لە ١٩٣٠ەکاندا) دەکا چەند ئاماژەیەک بە جلوبەرگ و هەڵسوکەوتی ژنان و پیاوانی کورد دەکات.
چەند نموونەیەک:
"تاقمێک لە ژنان لە دوورەوە بەرەو من دێن. بە جوانیی ڕەنگەکانیاندا دیارە ژنی کوردن ..."
هەروەها: "ژنانی کورد شاد و جوانن، ڕەنگی گەشیان لەبەردایە، ئەم ژنانە دەستماڵی نارجیی گەش بە دەوری سەریانەوەیە، جلوبەرگیان سەوز و وەنەوشەیی و زەردە. باڵایان بەرزە، سەریان قوت و بەرز دەگرن، کە بە غروورەوە دەربکەون." بەجۆرێک کە هەمیشە بە شانازییەوە دەردەکەون، ڕووخساری برۆنزییان هەیە، سیمایەکی ڕێکوپێک، کوڵمیان سوورە و بەزۆری چاویان کەوەیە."
"پیاوە کوردەکان هەموویان لەبەرچاومدا لە یەک کەس دەچن: لە وێنەیەکی ڕەنگاوڕەنگی لۆرد کیچەنەر کە زوو لە زەمانی مناڵیدا بە دیوارەکەمانەوە هەڵواسرابوو."
لە ئینتەرنێتدا سەیری بکە. پیاوێکی سمێڵزلە :)
"ئەوان (عەرەب و کورد) ... سەر بە یەک دینن بەڵام هەر خوایان یەکێکە! ئەسڵەن ناتوانی ژنێکی کورد و عەرەبت لێ تێک بچێ. ژنی عەرەب هەموویان بەحەیا و خانەنشینن. کاتێک قسەیان لەگەڵ دەکەیت ڕوو دەکەن بەولاوە؛ ئەگەر بیانهەوێ سەیری تۆ بکەن، تەنیا کاتێک دوور کەوتیتەوە سەیرت دەکەن."
"هیچ ژنێکی عەرەب قسە لەگەڵ پیاودا ناکا! بەڵام ژنی کورد هیچ گومانی لەوەدا نییە کە هاوسەنگی پیاوە یان باشترە! ئەوان لە ماڵەکانیان دێنە دەرەوە و لەگەڵ هەموو پیاوێک قسە و گاڵتە دەکەن، کاتی ڕۆژ بە ئازادی تێدەپەڕێنن. زۆر بە ئاسایی دەخوڕنە پیاوەکانیان و لێیان تووڕە دەبن."
سەبارەت بە ئێزدییەکان: "مەزارە پیرۆزەکە، هی شێخ ئادی، دەکەوێتە گردە کوردییەکانی نزیک موسڵ، ئێمە سەردانیمان کرد کاتێک لەوێ لێکۆڵینەوەمان دەکرد. پێموایە ناتوانیت هیچ شوێنێک لە جیهاندا بدۆزیتەوە کە ئەوەندە جوان و ئارام بێت. ژنەکانیان خشڵێان پێوەیە، هەموویان جۆری کوردی جوانی قۆزن."
نزیک عەینەلعەرووس:
"هیچ کام لە خۆشییە دەوڵەمەندەکانی ژیانی کورد و عەرەب لێرە نیە. بیری ئەو ژنە کوردانە دەکەم کە بەسەر لادێکاندا دەسووڕانەوە و تاسەیان دەکەم - ئەو گوڵە جوانە شادانە، بە ددانی سپی و ڕووە بەپێکەنینەکانیانەوە، و هەڵسوکەوتە جوان و دەماربەرزانەکانیانەوە. بێتاقەتیانم."

شتێکی پێکەنینیی تر ئەوەیە هەر کاتێک تووشی شوێنێکی سەردەمی ڕۆم دەبن یان ئاسەوارێکی ڕۆمی دەدۆزنەوە، بە نائومێدییەوە سەریان دەلەقێنن چونکە ئەوان بە شوێن ئاسەواری کۆنەوە بوون "ڕۆمییەکان مناڵی دوێکەن".
تب: وێنەکە ئاگاتا کریستییە بە جلی کوردییەوە. سەرچاوەکەیم بۆ نەدۆزرایەوە.
@Rishte

ئاگاتا کریستی لە سەفەرنامەکەیدا کە باسی گەشتەکەی کوردستان و سووریا (لە ١٩٣٠ەکاندا) دەکا چەند ئاماژەیەک بە جلوبەرگ و هەڵسوکەوتی ژنان و پیاوانی کورد دەکات.
چەند نموونەیەک:
"تاقمێک لە ژنان لە دوورەوە بەرەو من دێن. بە جوانیی ڕەنگەکانیاندا دیارە ژنی کوردن ..."
هەروەها: "ژنانی کورد شاد و جوانن، ڕەنگی گەشیان لەبەردایە، ئەم ژنانە دەستماڵی نارجیی گەش بە دەوری سەریانەوەیە، جلوبەرگیان سەوز و وەنەوشەیی و زەردە. باڵایان بەرزە، سەریان قوت و بەرز دەگرن، کە بە غروورەوە دەربکەون." بەجۆرێک کە هەمیشە بە شانازییەوە دەردەکەون، ڕووخساری برۆنزییان هەیە، سیمایەکی ڕێکوپێک، کوڵمیان سوورە و بەزۆری چاویان کەوەیە."
درێژە: لە خوارەوە
تب: وێنەکە ئاگاتا کریستییە بە جلی کوردییەوە. سەرچاوەکەیم بۆ نەدۆزرایەوە.
@Rishte

مۆری مەولەیی شاعیر (مەلا عەبدوڕەحیمی تاوەگۆزی) کە نازناوە شێعرییەکەی مەعدوومی بووە.
سەرچاوە: فەیسبووکی فەنەر ڕۆژبەیانی
@Rishte

هەورامان کوڕی شاخە و سیاچەمانە کچی باخە
لەم دوانەیەش نەوەی شیعر و پەخشان کەوتنەوە و
لە دارگوێزێکی نوورانیش مەلا عەبدولکەریمی مودەڕڕیس کەوتەوە
لەویش کۆمەڵێ درەختی ڕووناکبیر کە یەکێکیان حەمەی مەلا کەریمی گوڵاوی بوو...
شێرکۆ بێکەس
@Rishte